Bệnh dại thể điên cuồng là gì? Triệu chứng và cách phòng ngừa

Không giống với những triệu chứng âm thầm ở thể liệt, bệnh dại thể điên cuồng thường bùng phát nhanh chóng và biểu hiện dữ dội khiến nhiều người nhầm lẫn với rối loạn tâm thần cấp. Vì vậy, việc nhận biết đúng các dấu hiệu và có biện pháp xử lý ngay từ đầu có vai trò rất quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Vậy thể dại điên cuồng là gì? Triệu chứng và cách phòng ngừa ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây nhé!

Thể dại điên cuồng là gì?

Bệnh dại thể điên cuồng là thể lâm sàng phổ biến nhất của bệnh dại ở người, chiếm khoảng 80 – 90% tổng số ca mắc. Đây là một bệnh viêm não cấp tính do virus dại (Rabies virus) gây ra, thường lây truyền qua vết cắn, cào hoặc nước bọt của động vật nhiễm bệnh. Thể dại điên cuồng được đặc trưng bởi các triệu chứng thần kinh dữ dội, khiến người bệnh rơi vào trạng thái kích động, hoảng loạn và cuối cùng là tử vong nếu không được can thiệp trước khi phát bệnh.

Bệnh dại thể điên cuồng cực kỳ nguy hiểm với tỷ lệ tử vong gần như 100% một khi các triệu chứng thần kinh xuất hiện. Virus dại tấn công hệ thần kinh trung ương, gây ra các rối loạn nghiêm trọng, đặc biệt ở vỏ não, hạch nền và hệ limbic, dẫn đến các biểu hiện đặc trưng như sợ nước, sợ gió, và co giật. Việc nhận biết và xử lý ngay sau khi bị phơi nhiễm sẽ góp phần giúp ngăn chặn bệnh tiến triển đến giai đoạn nguy hiểm này.

Nguyên nhân tiến triển thể dại điên cuồng sau khi bị động vật cắn

Virus dại lây truyền qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh, thường thông qua vết cắn. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus di chuyển dọc theo các dây thần kinh ngoại biên đến hệ thần kinh trung ương, nơi nó gây tổn thương nghiêm trọng. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển bệnh dại thể điên cuồng bao gồm:

• Vị trí vết cắn: Vết cắn càng gần não (như ở mặt, cổ, đầu), thời gian ủ bệnh càng ngắn và nguy cơ phát triển thể điên cuồng càng cao. Điều này là do virus có đường di chuyển ngắn hơn để đến hệ thần kinh trung ương.
• Không xử lý đúng cách sau phơi nhiễm: Nếu vết thương không được rửa sạch ngay lập tức hoặc không tiêm vắc xin phòng dại kịp thời, virus có thể nhanh chóng nhân lên và xâm nhập vào hệ thần kinh.
• Độc lực và lượng virus: Lượng virus truyền vào cơ thể và độc lực của virus ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tiến triển bệnh. Vết cắn sâu hoặc nhiều vết cắn làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh nặng.
• Tình trạng vật nuôi: Chó, mèo hoặc động vật hoang dã không được tiêm phòng dại có nguy cơ cao mang virus. Ở Việt Nam, chó là nguồn lây nhiễm chính, chiếm khoảng 95% các ca bệnh dại ở người.
• Không tiêm huyết thanh kháng dại: Trong các trường hợp vết cắn nghiêm trọng (sâu, gần đầu hoặc từ động vật rõ ràng nhiễm bệnh), việc không sử dụng huyết thanh kháng dại (RIG) kết hợp với vắc xin làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển.

Diễn tiến bệnh dại thể điên cuồng ở người

Bệnh dại thể điên cuồng có quá trình tiến triển rõ rệt qua các giai đoạn, mỗi giai đoạn có những biểu hiện đặc trưng riêng biệt:

Giai đoạn ủ bệnh

Giai đoạn này kéo dài trung bình từ 1 - 3 tháng, nhưng có thể ngắn hơn (dưới 1 tuần) nếu vết cắn ở gần đầu hoặc lượng virus lớn. Trong thời gian này, virus dại tồn tại trong cơ thể nhưng chưa xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, nên người bệnh không có triệu chứng rõ ràng. Đây là thời điểm vàng để can thiệp y tế, vì một khi triệu chứng xuất hiện, bệnh hầu như không thể cứu chữa.

Giai đoạn khởi phát

Giai đoạn này kéo dài từ 2 - 10 ngày, khi virus bắt đầu tấn công hệ thần kinh ngoại biên và di chuyển về não và tủy sống. Các triệu chứng ban đầu bao gồm:

• Mệt mỏi, sốt nhẹ, đau đầu, cảm giác khó chịu toàn thân.
• Ngứa, tê bì hoặc cảm giác nóng rát tại vị trí vết cắn.
• Một số trường hợp có thể cảm thấy lo âu hoặc bồn chồn không rõ nguyên nhân.

Giai đoạn cấp tính

Đây là giai đoạn virus tấn công hệ thần kinh trung ương, gây ra các triệu chứng thần kinh dữ dội. Các biểu hiện điển hình bao gồm:

• Người bệnh gặp khó khăn khi nuốt, co thắt cơ họng khi nhìn thấy hoặc cố uống nước, thậm chí sợ cả tiếng nước chảy.
• Phản ứng mạnh với luồng không khí, dẫn đến co giật hoặc kích động.
• Tăng tiết nước bọt, đổ mồ hôi, hoảng loạn, hành vi bất thường như la hét, cắn xé.
• Co giật, rối loạn ý thức, mất kiểm soát hành vi.
• Liệt cơ, suy hô hấp và ngừng tim là nguyên nhân chính gây tử vong.

Trong giai đoạn này, người bệnh có thể vẫn tỉnh táo ở giai đoạn đầu nhưng nhanh chóng rơi vào trạng thái kích động hoặc hôn mê. Tử vong thường xảy ra trong vòng 3 – 7 ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng thần kinh.

Cách phòng ngừa bệnh dại thể điên cuồng hiệu quả

Bệnh dại thể điên cuồng có thể được ngăn chặn hoàn toàn nếu áp dụng các biện pháp phòng ngừa kịp thời và đúng cách. Dưới đây là các bước cần thực hiện:

• Xử lý vết thương ngay sau phơi nhiễm: Ngay sau khi bị động vật cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở, hãy rửa vết thương dưới vòi nước chảy với xà phòng trong ít nhất 15 phút. Tiếp đến, hãy sử dụng cồn 70 độ, dung dịch povidine hoặc các chất sát trùng khác để làm sạch vết thương và liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn tiêm vắc xin phòng dại.
• Tiêm vắc xin phòng dại: Lịch tiêm vắc xin phòng dại thường kéo dài 4 – 5 mũi trong vòng 14 – 28 ngày, tùy theo phác đồ của bác sĩ. Việc tiêm phải bắt đầu càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong 24 – 48 giờ sau phơi nhiễm. Đối với những người có nguy cơ cao như bác sĩ thú y, nhân viên cứu hộ động vật, người làm việc ở vùng có dịch dại nên tiêm vắc xin phòng dại dự phòng để tăng khả năng bảo vệ.
• Quản lý vật nuôi: Đưa vật nuôi đi tiêm vắc xin phòng dại định kỳ, kể cả những con ít ra ngoài. Không thả rông chó, mèo, đặc biệt ở khu vực đông dân cư. Khi đưa vật nuôi ra ngoài, cần đeo rọ mõm và dây xích để tránh nguy cơ tấn công người. Nếu phát hiện chó, mèo có dấu hiệu hung dữ, chảy dãi, sợ nước, hãy báo ngay cho cơ quan thú y để xử lý.
• Tuyên truyền cộng đồng: Tăng cường nhận thức về bệnh dại thông qua giáo dục và truyền thông. Dạy trẻ em cách tránh tiếp xúc với động vật lạ và báo ngay cho người lớn nếu bị cắn hoặc cào.

Bệnh dại thể điên cuồng là thể bệnh nguy hiểm nhất với tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối nếu không được can thiệp trước khi có triệu chứng. Việc hiểu rõ nguyên nhân tiến triển bệnh và phòng ngừa đúng cách không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn hạn chế sự lây lan trong cộng đồng.

Chủ động tiêm vắc xin phòng dại là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh dại thể điên cuồng – thể bệnh nguy hiểm và gây tử vong cao. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin phòng dại chất lượng cao, quy trình tiêm chủng an toàn, nhanh chóng và chuyên nghiệp. Ngay khi bị động vật cắn hoặc nghi ngờ phơi nhiễm, hãy đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm phòng kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho chính bạn và gia đình.