Enterovirus 71 là gì? Cách phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe trẻ nhỏ

Trong những năm gần đây, các đợt bùng phát Enterovirus 71 gây ra bệnh tay chân miệng nghiêm trọng, đặc biệt tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đã gây sốt trong dư luận và đặt ra thách thức lớn cho hệ thống y tế. Việc nắm rõ thông tin về EV71 không chỉ giúp nhận diện triệu chứng sớm mà còn hỗ trợ phòng ngừa hiệu quả, bảo vệ sức khỏe trẻ em và cộng đồng. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan, từ định nghĩa, triệu chứng, biến chứng đến các biện pháp phòng ngừa thiết thực, giúp bạn chủ động hơn trước mối đe dọa này.

Enterovirus 71 là gì?

Enterovirus 71 (EV71) là một tác nhân quan trọng gây bệnh tay chân miệng, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Để hiểu rõ hơn về loại virus này, chúng ta cần tìm hiểu về đặc điểm sinh học và con đường lây truyền của nó.

Định nghĩa

Enterovirus 71, hay còn gọi là EV-A71, là một loại virus RNA sợi đơn, không có vỏ (non-enveloped), thuộc chi Enterovirus, họ Picornaviridae. Virus này có nhiều chủng (genotype) khác nhau, chẳng hạn như A, B1–B5, C1–C5, với sự phân bố thay đổi tùy theo khu vực địa lý. Đặc điểm nổi bật của EV71 là tính chất “neurotropic”, nghĩa là nó có khả năng tấn công hệ thần kinh trung ương, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn so với nhiều loại enterovirus khác như Coxsackie A16.

EV71 thường tồn tại ổn định trong môi trường bên ngoài, đặc biệt ở điều kiện ấm và ẩm, khiến nó dễ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt vào mùa hè và đầu thu. Virus này có thể tồn tại trên các bề mặt như đồ chơi, tay nắm cửa hoặc quần áo. Thời gian sống của virus dao động từ vài giờ đến vài ngày, tùy điều kiện môi trường.

*Enterovirus 71 tồn tại lâu ngoài môi trường, trên bề mặt đồ chơi tay nắm cửa gây nguy cơ lây nhiễm cộng đồng*

Đường lây truyền

Enterovirus 71 lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với chất tiết từ mũi, miệng, nước bọt, dịch từ các bọng nước hoặc phân của người bệnh. Ngoài ra, virus còn có thể lây gián tiếp qua các vật dụng bị nhiễm như đồ chơi, khăn mặt, hoặc bề mặt bàn ghế. Đường lây qua không khí (giọt bắn) cũng có thể xảy ra khi người bệnh ho hoặc hắt hơi.

Nhóm đối tượng nguy cơ

Trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm đối tượng dễ nhiễm EV71 nhất do hệ miễn dịch còn non yếu. Đặc biệt, trẻ dưới 2 tuổi có nguy cơ cao gặp các biến chứng nặng. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể nhiễm virus, dù thường chỉ biểu hiện nhẹ hoặc không có triệu chứng. Những môi trường đông dân cư như trường học, nhà trẻ là nơi EV71 dễ lây lan nhất, đặc biệt trong các đợt bùng phát dịch.

*Trẻ dưới năm tuổi dễ nhiễm EV71 vì hệ miễn dịch còn non yếu, trẻ dưới hai tuổi nguy cơ biến chứng nặng cao*

Triệu chứng của Enterovirus 71

Bệnh tay chân miệng do Enterovirus 71 thường khởi phát đột ngột và dễ nhận biết qua các dấu hiệu đặc trưng trên da và niêm mạc, giúp cha mẹ sớm phát hiện để chăm sóc kịp thời.

Sốt: Là triệu chứng xuất hiện sớm nhất, cho thấy cơ thể đang phản ứng với virus. Trẻ có thể sốt nhẹ (37,5 - 38°C) hoặc sốt cao trên 39°C.
Phát ban và mụn nước: Biểu hiện đặc trưng nhất, xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mông hoặc khuỷu tay. Mụn nước gây đau rát, đặc biệt khi nằm trong miệng, khiến trẻ khó ăn, khó bú.
Triệu chứng khác: Ngoài tổn thương da và niêm mạc, trẻ có thể mệt mỏi, đau họng, biếng ăn hoặc quấy khóc

Trong một số trường hợp, nhiễm EV71 có thể không có triệu chứng rõ ràng (nhiễm không triệu chứng) hoặc chỉ biểu hiện như cảm lạnh nhẹ với sốt, đau họng. Thời gian ủ bệnh thường từ 2 - 7 ngày (trung bình 3 - 5 ngày) trước khi xuất hiện các dấu hiệu phát ban hoặc mụn nước.

*Sốt là dấu hiệu đầu tiên của tay chân miệng, kết hợp các nốt đỏ trên da giúp cha mẹ phát hiện kịp thời*

Nguy cơ biến chứng của Enterovirus 71

Mặc dù nhiều trường hợp nhiễm EV71 chỉ gây triệu chứng nhẹ, virus này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ tiến triển nặng

Mức độ nghiêm trọng của bệnh do Enterovirus 71 không chỉ phụ thuộc vào virus mà còn liên quan đến thể trạng và phản ứng miễn dịch của từng trẻ. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển nặng bao gồm:

Độ tuổi: Trẻ dưới 1 - 2 tuổi dễ gặp biến chứng hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện.
Triệu chứng ban đầu nặng: Sốt cao kéo dài (trên 39°C trong 2 - 3 ngày), nôn ói liên tục, rối loạn hô hấp hoặc nhịp tim bất thường là những dấu hiệu cảnh báo.

Biến chứng nặng và tổn thương thần kinh

Khi virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, bệnh có thể chuyển biến nhanh và gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Viêm màng não vô khuẩn: Là biến chứng phổ biến, với các triệu chứng như đau đầu, sốt cao, cứng cổ.
Viêm não: Virus tấn công não, gây co giật, rối loạn ý thức, thậm chí hôn mê.
Viêm thân não: Đây là biến chứng đặc trưng, có thể dẫn đến suy hô hấp hoặc rối loạn nhịp tim.
Liệt mềm cấp tính: Gây yếu hoặc liệt chi, tương tự bệnh bại liệt.
Phù phổi thần kinh: Một biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm, thường gặp ở trẻ nhỏ, có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được điều trị kịp thời.

*Viêm màng não vô khuẩn là biến chứng phổ biến khi nhiễm Enterovirus 71, gây sốt cao và cứng cổ*

Cách phòng ngừa Enterovirus 71

Để giảm nguy cơ mắc và lây lan Enterovirus 71, việc duy trì thói quen vệ sinh cá nhân và môi trường sống không chỉ giúp phòng ngừa EV71 cho trẻ mà còn giảm nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm khác trong cộng đồng.

Rửa tay sạch: Rửa tay đúng cách là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn virus lây lan. Sử dụng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi thay tã, đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với trẻ bệnh. Rửa tay ít nhất 20 giây để loại bỏ virus hoàn toàn.
Vệ sinh bề mặt: Việc khử trùng thường xuyên các vật dụng tiếp xúc hàng ngày giúp ngăn chặn virus tồn tại trong môi trường. Làm sạch đồ chơi, bàn ghế, sàn nhà bằng dung dịch khử khuẩn, đặc biệt tại nhà trẻ hoặc trường học.
Cách ly người bệnh: Trẻ mắc hoặc nghi ngờ mắc nên hạn chế tiếp xúc với trẻ khác, theo dõi triệu chứng, thời gian cách ly cụ thể cần theo hướng dẫn y tế địa phương, tùy diễn biến lâm sàng.
Che miệng và mũi: Thói quen che miệng, mũi khi ho hoặc hắt hơi giúp giảm phát tán giọt bắn chứa virus. Nên sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay, sau đó rửa tay sạch để tránh lây nhiễm chéo.

*Rửa tay thường xuyên giúp trẻ phòng ngừa EV71 và các bệnh truyền nhiễm khác*

Enterovirus 71 là một tác nhân nguy hiểm gây bệnh tay chân miệng và có khả năng dẫn đến các biến chứng thần kinh nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Hiểu rõ về định nghĩa, triệu chứng, nguy cơ biến chứng và các biện pháp phòng ngừa là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Bằng cách áp dụng các biện pháp vệ sinh cá nhân và cộng đồng chúng ta có thể giảm thiểu tác động của virus này. Hãy chủ động trang bị kiến thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ trẻ em và gia đình khỏi mối đe dọa từ Enterovirus 71.