Vi khuẩn HP có lây từ mẹ sang con không? Trẻ nhiễm HP có triệu chứng gì?

Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ và trả lời cho câu hỏi vi khuẩn HP có lây từ mẹ sang con không? Dựa vào các thông tin bài viết cung cấp, từ đó bảo vệ cả gia đình khỏi nguy cơ nhiễm khuẩn âm thầm mà nghiêm trọng này.

Vi khuẩn HP có lây từ mẹ sang con không?

Helicobacter pylori (HP) là một loại xoắn khuẩn gram âm có khả năng sinh sống trong môi trường acid mạnh của dạ dày - nơi mà hầu hết các vi sinh vật khác không thể tồn tại. Chúng bám vào lớp nhầy của niêm mạc dạ dày, tiết ra urease phân hủy urea thành amoniac, từ đó trung hòa acid và tạo môi trường lý tưởng để sinh sôi. Cơ chế này khiến HP có thể tồn tại hàng chục năm trong cơ thể người nếu không được phát hiện và điều trị.

Đây là thủ phạm hàng đầu gây viêm dạ dày cấp và mãn tính, trào ngược dạ dày, viêm loét dạ dày - tá tràng, thiếu máu thiếu sắt không rõ nguyên nhân, ung thư dạ dày. Theo thống kê của Hội Nội Soi tiêu hóa Việt Nam, có đến 70% người Việt Nam nhiễm HP, trong đó nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng.

Vì đặc tính nguy hiểm và dễ lây lan này nhiều người thắc mắc rằng vi khuẩn HP có lây từ mẹ sang con không? HP không lây từ mẹ sang con qua nhau thai hay quá trình mang thai, mà chủ yếu là lây sau sinh - thông qua tiếp xúc hằng ngày. Các đường lây chính từ mẹ sang con gồm:

• Miệng - miệng: Mẹ mớm thức ăn, nhai cơm cho bé, hôn miệng.
• Phân - miệng: Mẹ chăm sóc bé nhưng không rửa tay kỹ sau khi đi vệ sinh.
• Dụng cụ ăn uống: Dùng chung muỗng, chén, ly, khăn lau miệng.
• Nước bọt - đồ chơi: Mẹ ngậm thìa, núm vú giả rồi cho bé dùng lại.

Một nghiên cứu tại Đại học Kyoto (Nhật Bản, 2021) phát hiện trẻ có mẹ nhiễm HP có nguy cơ nhiễm cao hơn gấp 2.5 lần so với trẻ có mẹ âm tính. Tỷ lệ này cao hơn nếu gia đình sống chung nhiều thế hệ, không có thói quen dùng đồ dùng riêng, hoặc không kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Trẻ nhiễm HP có triệu chứng gì? Có nguy hiểm không?

Trẻ nhỏ thường khó tự mô tả triệu chứng, và dấu hiệu nhiễm HP ở trẻ cũng thường không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thường gặp. Một số biểu hiện nghi ngờ:

• Đau bụng vùng trên rốn, âm ỉ, tái đi tái lại;
• Biếng ăn, ăn nhanh no, nôn sau ăn;
• Sụt cân, chậm tăng cân;
• Hơi thở có mùi;
• Tiêu chảy phân đen, có máu (xuất huyết tiêu hóa).

Nếu không phát hiện và điều trị sớm, trẻ có thể bị viêm loét dạ dày - tá tràng, gây chậm phát triển thể chất, thiếu máu kéo dài, và nguy cơ mắc bệnh lý tiêu hóa mãn tính khi trưởng thành. Các phương pháp được khuyến cáo để chẩn đoán HP ở trẻ em:

• Test hơi thở (Urea Breath Test): Phổ biến, không xâm lấn, áp dụng từ 3 tuổi trở lên.
• Xét nghiệm phân tìm kháng nguyên HP: Phù hợp với trẻ nhỏ.
• Nội soi dạ dày: Chỉ áp dụng khi cần thiết, có dấu hiệu cảnh báo hoặc thất bại điều trị.

Phòng ngừa lây HP từ mẹ sang con hiệu quả nhất

Trẻ con thường có hệ miễn dịch còn chưa hoàn thiện, để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP, cha mẹ cần nghiêm túc tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh trong sinh hoạt hằng ngày. Việc mớm cơm hay nhai thức ăn cho trẻ, tuy phổ biến ở nhiều gia đình, lại là con đường dễ dàng đưa vi khuẩn HP từ người lớn sang trẻ nhỏ. Do đó, hành động này cần được loại bỏ hoàn toàn. 

Bên cạnh đó, việc hôn môi trẻ hoặc để trẻ tiếp xúc tay với miệng người lớn cũng nên được hạn chế triệt để, vì đây là những hành vi tiềm ẩn nguy cơ lây truyền vi khuẩn qua dịch miệng mà nhiều người không để ý.

Thói quen rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi cho trẻ ăn và sau khi thay tã là điều đơn giản nhưng thiết yếu để ngăn vi khuẩn xâm nhập qua đường tiêu hóa. Trẻ cũng cần được sử dụng riêng dụng cụ ăn uống (bao gồm thìa, đũa, ly, khăn) và tuyệt đối không dùng chung với người lớn, dù chỉ trong những tình huống ngắn hạn.

Nếu người mẹ hoặc người chăm sóc trẻ được chẩn đoán dương tính với HP, việc điều trị cần được tiến hành đầy đủ và theo dõi kết quả sau điều trị một cách nghiêm túc. Trong trường hợp trẻ có biểu hiện như đau bụng, biếng ăn, hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài, việc khám định kỳ và thực hiện xét nghiệm sàng lọc HP nên được cân nhắc, nhằm phát hiện sớm và can thiệp kịp thời để hạn chế tổn thương niêm mạc dạ dày ngay từ những năm đầu đời.

Mẹ bầu bị HP có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) không lây truyền qua nhau thai, do đó không gây dị tật bẩm sinh trực tiếp cho thai nhi. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát tốt trong thai kỳ, nhiễm HP có thể gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và thai thông qua các cơ chế sau:

• Gây buồn nôn và đau bụng kéo dài ở mẹ, dẫn đến tình trạng ăn uống kém và giảm hấp thu dinh dưỡng, từ đó làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng thai.
• Kích thích cơ thể sản xuất các cytokine gây viêm, có thể làm tăng nguy cơ sinh non và tiền sản giật.
• Một số thuốc điều trị HP như clarithromycin, metronidazole và bismuth là chống chỉ định trong thai kỳ, do tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi nếu sử dụng không đúng chỉ định.

Vì vậy, trong trường hợp phát hiện nhiễm vi khuẩn HP khi đang mang thai, người mẹ không nên tự ý sử dụng thuốc mà cần được hướng dẫn bởi bác sĩ chuyên khoa. Trong giai đoạn thai kỳ, việc điều trị tiệt trừ HP bằng kháng sinh thường được trì hoãn do nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi. Thay vào đó, thai phụ có thể được chỉ định dùng các thuốc an toàn để kiểm soát triệu chứng, như nhóm thuốc giảm tiết acid hoặc thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, nhằm giảm cảm giác khó chịu và phòng ngừa biến chứng.

Song song đó, việc phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và bác sĩ sản khoa là cần thiết để xây dựng phác đồ theo dõi phù hợp và đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và bé. Điều trị triệt để HP sẽ được cân nhắc thực hiện sau khi sinh, khi không còn nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Trả lời cho câu hỏi vi khuẩn HP có lây từ mẹ sang con không thì đáp án là có thể, đặc biệt là sau sinh qua đường tiếp xúc gần như miệng - miệng hoặc vệ sinh không đúng cách. Dù không phải bệnh di truyền, HP có thể “lây truyền thế hệ” nếu cả gia đình cùng sinh hoạt chung mà không có biện pháp phòng ngừa phù hợp. Để bảo vệ bé yêu khỏi nguy cơ bị viêm loét dạ dày từ sớm, mẹ cần chủ động đi khám khi có triệu chứng, điều trị dứt điểm nếu nhiễm HP, đồng thời duy trì vệ sinh, thói quen sinh hoạt khoa học và giáo dục gia đình về cách phòng bệnh hiệu quả.