Nhau thai là gì? Quá trình hình thành nhau thai

Trong thai kỳ, ngoài sự phát triển của thai nhi, một cơ quan quan trọng khác cũng đồng thời hình thành và phát triển, đó là nhau thai. Đây được coi là lá chắn sinh học và hệ thống nuôi dưỡng hoàn hảo dành cho bé. Tìm hiểu về khái niệm nhau thai và quá trình hình thành của nó sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về sự kỳ diệu của cơ thể người phụ nữ khi mang thai.

Nhau thai là gì? Nhau thai hình thành như thế nào?

Nhau thai là một cơ quan tạm thời nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong thai kỳ. Cơ quan này kết nối em bé với tử cung của mẹ, đảm nhận nhiệm vụ cung cấp oxy, chất dinh dưỡng và loại bỏ chất thải cho thai nhi. Ngay sau khi thụ thai, nhau thai bắt đầu hình thành và gắn chặt vào thành tử cung. Từ đó, em bé được nối với nhau thai thông qua dây rốn.

Quá trình hình thành nhau thai khởi đầu khi trứng đã thụ tinh phát triển thành phôi dâu, rồi thành phôi nang. Phôi nang gồm khối tế bào bên trong và lớp dưỡng bào bên ngoài. Trong quá trình làm tổ, dưỡng bào tiếp xúc với nội mạc tử cung, phát triển thành hợp bào nuôi và tiết ra hormone hCG, một dấu hiệu quan trọng cho biết thai kỳ đã bắt đầu. Các tế bào này đồng thời tiết enzyme để xâm nhập vào nội mạc tử cung, tạo nền tảng cho sự gắn kết chắc chắn giữa phôi và cơ thể mẹ.

Từ lớp tế bào nuôi, nhau thai dần được hình thành. Chúng phát triển thành các nhánh nhỏ giống ngón tay gọi là nhung mao màng đệm. Ban đầu, nhung mao chỉ là cấu trúc nguyên phát, nhưng sau đó được bao phủ bởi trung bì ngoài phôi và phát triển thành nhung mao thứ cấp rồi nhung mao bậc ba. Ở giai đoạn này, các mao mạch xuất hiện bên trong nhung mao và kết nối với tim thai.

Khi bào thai lớn dần, các nhung mao tiếp tục phát triển và phân nhánh, hình thành nên nhau thai hoàn chỉnh. Trong nhau thai, các lá mầm được tạo thành để chia nhỏ tấm màng đệm, mỗi lá mầm chứa những nhung mao gốc bám chặt vào nội mạc tử cung, đóng vai trò như những chiếc neo giúp giữ vững sự liên kết giữa mẹ và thai nhi.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa nhau thai, dây rốn và hệ thống mạch máu, thai nhi có được môi trường lý tưởng để phát triển khỏe mạnh trong suốt thai kỳ. Đây chính là nền tảng quan trọng bảo đảm cho sự hình thành và tăng trưởng của sự sống mới.

Cấu tạo nhau thai người

Nhau thai chứa vô số mạch máu nằm trong những cấu trúc đặc biệt gọi là nhung mao. Các mạch máu này nối liền với hệ tuần hoàn của thai nhi thông qua dây rốn, nhờ vậy mà máu mẹ có thể đi qua lớp nhung mao để trao đổi oxy, chất dinh dưỡng và loại bỏ chất thải cho em bé.

Khi trưởng thành, nhau thai có hình dạng như một chiếc đĩa mô hơi gồ ghề, chứa nhiều mạch máu lớn nhỏ đan xen, khiến nó có màu đỏ sẫm. Các mạch máu trong nhau thai phân nhánh tỏa ra khắp bề mặt giống như những nhánh cây, rồi tập trung lại kết nối với thai nhi qua dây rốn.

Xét về cấu tạo, nhau thai được hình thành chủ yếu từ các mô của thai nhi. Chúng gồm nhu mô nhau, màng đệm, màng ối và dây rốn. Những cấu trúc này đều phát triển từ hợp tử, do đó được tách biệt với nội mạc tử cung của mẹ.

Ngoài ra, trong quá trình phát triển còn có sự tham gia của các mô từ túi màng đệm, bao gồm màng ối, màng đệm, túi noãn hoàng và niệu nang. Sau khi sinh, các mô này sẽ cùng với nhau thai được đưa ra ngoài.

Phần nhau thai thuộc về người mẹ có nguồn gốc từ nội mạc tử cung và được gọi là màng rụng. Màng rụng có ba phần: Màng rụng đáy nằm ngay tại vị trí trứng làm tổ, màng rụng bao phủ phía trên vị trí làm tổ và màng rụng thành là phần còn lại của nội mạc tử cung. Sự kết hợp tinh tế giữa phần của thai nhi và phần của mẹ tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh, giúp duy trì sự sống và phát triển của em bé trong suốt thai kỳ.

Chức năng của nhau thai người

Nhau thai đóng vai trò quan trọng đối với thai nhi trong suốt thai kỳ. Trước hết, nhau thai là nơi trao đổi oxy và chất dinh dưỡng giữa mẹ và con. Máu mẹ đi qua nhau thai, mang theo oxy, glucose và các chất cần thiết, sau đó truyền đến em bé qua dây rốn.

Đồng thời, nhau thai cũng giúp loại bỏ carbon dioxide và các chất thải có hại từ máu thai nhi, giữ cho môi trường bên trong tử cung an toàn. Điều đặc biệt là trong quá trình này, máu mẹ và máu con không bao giờ hòa lẫn, nhưng vẫn đảm bảo sự trao đổi chất diễn ra liên tục và hiệu quả.

Bên cạnh chức năng cung cấp và loại bỏ, nhau thai còn hoạt động như một cơ quan nội tiết. Nó sản xuất nhiều hormone quan trọng trong thai kỳ như lactogen, estrogen và progesterone. Những hormone này vừa hỗ trợ sự phát triển của thai nhi, vừa giúp cơ thể người mẹ thích nghi với quá trình mang thai. 

Ngoài ra, nhau thai còn đóng vai trò miễn dịch cho thai nhi. Trong giai đoạn cuối thai kỳ, nó truyền kháng thể từ mẹ sang con, giúp em bé có sẵn một hệ miễn dịch thụ động để chống lại bệnh tật trong những tháng đầu đời. Nhờ đó, em bé được bảo vệ tốt hơn ngay khi vừa rời khỏi bụng mẹ.

Những bệnh lý thường gặp về nhau thai

Một số bệnh lý liên quan đến nhau thai thường gặp bao gồm:

Nhau thai ẩn

Là tình trạng nhau thai xâm lấn sâu vào cơ tử cung hoặc thậm chí xuyên qua lớp thanh mạc tử cung. Đây là biến chứng nặng nề, dễ gây băng huyết đe dọa tính mạng khi sinh.

Nhau tiền đạo

Xảy ra khi nhau thai bám thấp ở một phần hoặc toàn bộ ở đoạn dưới tử cung, che lấp cổ tử cung. Ngày nay, chẩn đoán chủ yếu dựa vào siêu âm, phân loại theo mức độ che phủ cổ tử cung:

Nhau bong non

Là sự tách rời một phần hoặc toàn bộ bánh nhau trước khi sinh, kèm hình thành cục máu đông sau nhau. Đây là cấp cứu sản khoa, có thể gây mất máu nặng, suy thai và tử vong chu sinh cao.

Nhau cài răng lược

Đây là tình trạng nhau thai bám dính bất thường vào thành tử cung, thiếu lớp màng đệm đáy, khiến việc bong nhau sau sinh trở nên khó khăn. Nguy cơ xảy ra cao hơn ở phụ nữ từng sinh mổ. Siêu âm có thể phát hiện tình trạng này, với độ nhạy tăng dần theo từng tam cá nguyệt (41% ở tam cá nguyệt I, 60% ở tam cá nguyệt II và 83,5% ở tam cá nguyệt III).

Suy nhau thai

Khi nhau thai không cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng cho thai nhi, hậu quả thường là thai chậm phát triển trong tử cung, suy thai mạn tính hoặc thai chết lưu.

Nhau sót

Một phần nhau thai không được bong hết và còn lưu lại trong tử cung sau sinh, dễ gây băng huyết và nhiễm trùng hậu sản.

U mạch máu nhau thai

Đây là khối u mạch máu lành tính, chiếm khoảng 1% các trường hợp nhau thai. U nhỏ thường không đáng lo ngại, nhưng u lớn có thể dẫn đến thiếu máu, giảm tiểu cầu, phù thai, đa ối, sinh non hoặc thai chết lưu.

Thai trứng

Là sự phát triển bất thường của gai nhau thành các túi nước giống chùm nho. Có hai thể chính là thai trứng toàn phần (không có phôi thai) và thai trứng bán phần (có phôi thai bất thường). Thai trứng cần được xử trí bằng hút nạo để tránh biến chứng ác tính.

Phù nhau thai

Tình trạng nhau to bất thường do tích nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng trao đổi oxy và dưỡng chất cho thai nhi, từ đó đe dọa sự sống còn của bé.

Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến nhau thai

Trong suốt thai kỳ, sự phát triển và hoạt động của nhau thai có thể chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Một số bệnh lý nền ở người mẹ như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim hay rối loạn đông máu có thể làm tăng nguy cơ bất thường ở nhau thai.

Ngoài ra, những vấn đề liên quan trực tiếp đến thai kỳ cũng đóng vai trò quan trọng, chẳng hạn như mang thai quá 40 tuần, bị tiền sản giật, nhiễm trùng tử cung không được điều trị, chảy máu nhiều hoặc gặp các biến chứng khác trong giai đoạn đầu. Tuổi mẹ trên 35 cũng là một yếu tố nguy cơ không thể bỏ qua.

Bên cạnh các yếu tố bệnh lý, lối sống và thói quen của người mẹ cũng tác động không nhỏ đến sức khỏe của nhau thai. Việc sử dụng một số loại thuốc, hút thuốc lá, uống rượu bia hay lạm dụng chất gây nghiện đều có thể khiến nhau thai hoạt động kém hiệu quả. Thêm vào đó, tình trạng stress, căng thẳng kéo dài trong thời gian mang thai cũng có thể ảnh hưởng xấu đến sự hình thành và phát triển bình thường của nhau thai.

Không chỉ vậy, phụ nữ từng có tiền sử mắc các bệnh lý về nhau thai trong những lần mang thai trước cũng có nguy cơ cao gặp lại tình trạng này ở các lần mang thai sau.

Như vậy, có thể thấy rằng sức khỏe tổng thể, thói quen sinh hoạt và tiền sử sản khoa của người mẹ đều có ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển và chức năng của nhau thai trong thai kỳ.

Những câu hỏi thường gặp về nhau thai

Thai mấy tuần thì có nhau thai?

Thông thường, nhau thai bắt đầu phát triển vào khoảng tuần thứ 4 của thai kỳ. Chỉ bảy đến tám ngày sau khi trứng được thụ tinh, một khối tế bào, giai đoạn sớm nhất của phôi, đã bám vào thành tử cung và dần hình thành nên nhau thai. 

Nhau thai có ăn được không?

Một vấn đề gây nhiều tranh cãi hiện nay là việc ăn nhau thai sau sinh. Tại một số quốc gia, có nhiều phụ nữ quan tâm đến việc sử dụng nhau thai bằng nhiều cách như ăn sống, nấu chín, rang, sấy khô hay chế biến thành viên nang.

Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định bằng chứng khoa học hiện tại chưa đủ để chứng minh lợi ích của việc này. Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng quy định nhau thai phải được xử lý như một loại chất thải y tế lây nhiễm và tiêu hủy theo đúng quy trình, nhờ đó mà việc ăn nhau thai gần như không xảy ra.

Vị trí nhau thai có thay đổi không?

Trong quá trình phát triển của thai kỳ, vị trí nhau thai cũng có thể thay đổi, vì vậy thai phụ cần được siêu âm định kỳ để theo dõi tình trạng bánh nhau.

Nhau thai sau khi sinh được xử lý như thế nào?

Sau khi sinh, nhau thai thường được xử lý theo hai hướng chính. Tại các cơ sở y tế, nhau thai được xem là rác thải y tế có nguy cơ lây nhiễm, vì vậy phải được tiêu hủy theo đúng quy trình nghiêm ngặt nhằm đảm bảo an toàn cho sản phụ, nhân viên y tế và cộng đồng.

Ở một số nơi, nhau thai còn được xử lý theo phong tục hoặc tập quán gia đình, chẳng hạn như chôn cất, giữ lại để làm thuốc hoặc hiến tặng cho ngân hàng mô để phục vụ nghiên cứu và y học tái tạo.

Lưu trữ tế bào gốc từ nhau thai để làm gì?

Lưu trữ tế bào gốc từ nhau thai chủ yếu phục vụ cho phương pháp ghép tế bào gốc. Nguồn tế bào gốc này có khả năng tái tạo và phục hồi các tế bào trong cơ thể, đặc biệt hữu ích trong việc điều trị những bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến hệ tạo máu và miễn dịch, bao gồm cả bệnh máu ác tính và không ác tính.

Bài viết đã giải đáp thắc mắc: “Nhau thai là gì?” và cung cấp những thông tin liên quan. Nhau thai không chỉ là cơ quan tạm thời trong thai kỳ mà còn giữ vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống và phát triển của thai nhi. Việc nắm rõ quá trình hình thành và chức năng của nhau thai giúp mẹ bầu thêm hiểu biết, từ đó chủ động chăm sóc sức khỏe và theo dõi thai kỳ một cách an toàn, khoa học.