Nhiễm HP có bị tái lại không? Làm sao để phòng ngừa tái nhiễm HP sau điều trị?

Nhiều bệnh nhân dù đã tuân thủ điều trị vi khuẩn HP vẫn gặp tình trạng xét nghiệm dương tính trở lại sau vài tháng. Đây là vấn đề đáng quan tâm và thắc mắc rằng nhiễm HP có bị tái lại không? Vi khuẩn HP không chỉ dễ lây lan mà còn có nguy cơ tái phát cao nếu không phòng ngừa đúng cách.

Sau điều trị nhiễm HP có bị tái lại không?

Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) là nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày và có liên quan đến ung thư dạ dày. Dù liệu trình điều trị hiện nay có hiệu quả cao, thì việc tái nhiễm HP sau điều trị vẫn có thể xảy ra, đặc biệt nếu không tuân thủ đúng hướng dẫn hoặc có yếu tố nguy cơ cao.

Theo nhiều nghiên cứu, tỷ lệ tái nhiễm HP sau điều trị dao động từ 1 - 10% mỗi năm, tùy theo khu vực, điều kiện vệ sinh, và thói quen sinh hoạt. Có hai dạng tái nhiễm:

• Tái phát (relapse): Vi khuẩn không được tiêu diệt hoàn toàn từ lần điều trị trước, thường xảy ra trong 1 năm đầu.
• Tái nhiễm (reinfection): Bị nhiễm lại HP từ môi trường hoặc người khác, thường xảy ra sau khi đã được điều trị thành công.

Tỷ lệ tái nhiễm trung bình ở người lớn dao động từ 1 - 3% mỗi năm tại các nước phát triển và có thể cao hơn ở các nước đang phát triển. Do đó, sau điều trị, người bệnh nên được kiểm tra lại HP bằng test hơi thở ure hoặc xét nghiệm phân sau 4 - 8 tuần, đồng thời duy trì các biện pháp vệ sinh và phòng ngừa lây nhiễm để giảm nguy cơ tái phát.

Vậy trả lời cho câu hỏi nhiễm HP có bị tái lại không thì câu trả lời là có và rất thường gặp nếu như không phòng ngừa đúng cách.

Vì sao vi khuẩn HP dễ tái nhiễm dù đã điều trị?

Vi khuẩn HP là một trong những tác nhân gây bệnh “cứng đầu” nhất trong hệ tiêu hóa. Dù đã được chẩn đoán và điều trị theo phác đồ, không ít người bệnh vẫn phải đối mặt với tình trạng tái nhiễm - khiến quá trình chữa lành kéo dài, nguy cơ biến chứng tăng cao và chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Có nhiều nguyên nhân khiến việc tiêu diệt HP không mang lại kết quả bền vững.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là việc sử dụng thuốc không đúng theo chỉ định của bác sĩ. Nhiều bệnh nhân có thói quen tự ý ngưng thuốc khi thấy triệu chứng giảm bớt, hoặc uống thiếu liều, uống không đúng giờ. Chính điều này khiến vi khuẩn HP không bị tiêu diệt hoàn toàn, mà chỉ “ẩn mình” chờ cơ hội bùng phát trở lại - mạnh mẽ hơn, khó điều trị hơn.

HP có đặc tính thích nghi và biến đổi nhanh, đặc biệt là khi từng tiếp xúc với kháng sinh trong quá khứ (do lạm dụng hoặc điều trị sai cách). Khi đã hình thành cơ chế kháng thuốc, những đợt điều trị sau không còn hiệu quả như mong đợi. Đây cũng là lý do vì sao việc xét nghiệm đề kháng kháng sinh đang ngày càng được quan tâm trong điều trị HP hiện nay.

Một sai lầm nữa mà nhiều người gặp phải là không tái khám sau khi kết thúc phác đồ điều trị. Mặc dù đã uống thuốc đủ liệu trình, nhưng nếu không xét nghiệm lại (qua test hơi thở, nội soi hay xét nghiệm phân) để kiểm tra tình trạng HP, không thể khẳng định được vi khuẩn đã được tiêu diệt hoàn toàn hay chưa. HP có thể tiếp tục tồn tại âm thầm trong niêm mạc dạ dày, gây viêm và tái phát bệnh sau một thời, gian nghiêm trọng hơn nữa nó sẽ gây đau dạ dày tiêu chảy kéo dài. 

Làm sao để phòng ngừa tái nhiễm HP sau điều trị?

HP tái nhiễm có thể phòng ngừa được nếu người bệnh duy trì các thói quen sinh hoạt lành mạnh và thực hiện đầy đủ các bước dưới đây sau khi kết thúc đợt điều trị HP trước đó:

• Tái khám và xét nghiệm sau khi điều trị (thường là test hơi thở hoặc xét nghiệm phân sau 4 - 6 tuần).
• Không dùng chung dụng cụ ăn uống, đặc biệt trong gia đình có người nhiễm HP.
• Đảm bảo ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sẽ trước và sau khi ăn.
• Nếu có trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi sống cùng, nên xét nghiệm đồng thời để điều trị kịp thời
• Bổ sung lợi khuẩn từ thực phẩm lên men hoặc men vi sinh để hỗ trợ phục hồi niêm mạc dạ dày.

Khi nào cần nghi ngờ tái nhiễm HP?

Việc điều trị vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) thường kéo dài và đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt. Tuy nhiên, ngay cả sau khi hoàn tất phác đồ điều trị, không ít người bệnh vẫn có thể đối mặt với tình trạng tái nhiễm - một trong những nguyên nhân khiến bệnh dạ dày dai dẳng, khó dứt điểm. Vậy khi nào chúng ta nên đặt dấu hỏi về khả năng tái nhiễm HP?

Nếu sau một thời gian ngắn kết thúc điều trị, bạn bắt đầu xuất hiện trở lại các biểu hiện như dưới đây thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy HP vẫn còn tồn tại hoặc đã tái nhiễm trở lại. Đừng chủ quan coi đây là "bệnh cũ tái phát", mà nên chủ động kiểm tra lại để có hướng xử lý sớm:

• Cảm giác đầy bụng, chậm tiêu, dễ no sớm.
• Đau âm ỉ vùng thượng vị (vùng bụng trên rốn).
• Nóng cổ họng.
• Nặng bụng.
• Ợ hơi, ợ nóng, buồn nôn, có khi kèm theo nôn.

Ngoài ra, thông qua phương pháp test hơi thở (Urea breath test) là phương pháp phổ biến để kiểm tra sự tồn tại của vi khuẩn HP. Nếu sau 4 - 6 tuần hoàn tất liệu trình điều trị, kết quả test vẫn cho thấy dương tính, thì rất có khả năng:

• HP chưa được tiêu diệt hoàn toàn (do kháng thuốc, điều trị chưa đủ liều,...).
• Hoặc HP đã tái xâm nhập lại hệ tiêu hóa.

Vi khuẩn HP có khả năng lây lan trong môi trường sống chung, đặc biệt qua đường miệng - miệng hoặc dùng chung vật dụng ăn uống. Nếu trong nhà có thành viên đang điều trị hoặc chưa được tầm soát HP, nguy cơ lây chéo và tái nhiễm là rất cao, kể cả khi bạn đã điều trị trước đó. Vì vậy, nếu sống cùng người nhiễm HP, bạn nên cẩn trọng và cân nhắc xét nghiệm kiểm tra lại.

Nhiều người có tâm lý chủ quan: Chỉ cần uống đủ thuốc và cảm thấy hết triệu chứng là "coi như khỏi". Tuy nhiên, triệu chứng giảm không đồng nghĩa với việc HP đã được loại bỏ hoàn toàn. Không tái khám sau điều trị đồng nghĩa với việc bỏ lỡ cơ hội xác nhận hiệu quả và can thiệp kịp thời nếu vi khuẩn vẫn còn tồn tại.

Bài viết đã trả lời cho câu hỏi nhiễm HP có bị tái lại không? Vi khuẩn HP hoàn toàn có thể tái nhiễm sau điều trị nếu người bệnh không tuân thủ đúng phác đồ hoặc không có biện pháp phòng ngừa lâu dài. Việc phát hiện sớm, tái khám đúng thời điểm, giữ gìn vệ sinh và điều trị đồng bộ trong gia đình là chìa khóa giúp hạn chế nguy cơ tái nhiễm và bảo vệ sức khỏe dạ dày bền vững.