Tiền sản giật là gì? Bệnh lý nguy hiểm của phụ nữ có thai

Tiền sản giật là một biến chứng thai kỳ nghiêm trọng, thường xuất hiện sau tuần thai thứ 20 và có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng tăng huyết áp đi kèm protein niệu (xuất hiện protein trong nước tiểu), cùng các biểu hiện tổn thương đến gan, thận, não hoặc nhau thai. Dù nguyên nhân cụ thể vẫn đang được nghiên cứu, nhưng tiền sản giật được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ và thai nhi, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tiền sản giật

Khi bị tiền sản giật, bạn có thể không có dấu hiệu hoặc triệu chứng cho đến khi đi khám bác sĩ. Đối với những người có, một số dấu hiệu đầu tiên của tiền sản giật là huyết áp cao, protein trong nước tiểu và giữ nước (điều này có thể gây tăng cân và sưng tấy).

Các dấu hiệu khác của tiền sản giật bao gồm:

• Đau đầu;
• Nhìn mờ hoặc nhạy cảm với ánh sáng;
• Những đốm đen xuất hiện trong tầm nhìn của bạn;
• Đau bụng phía trên bên phải;
• Sưng ở tay, mắt cá chân và mặt (phù nề);
• Hụt hơi.

Bạn thường không biết mình bị tiền sản giật cho đến khi bác sĩ kiểm tra huyết áp và nước tiểu của bạn tại buổi hẹn khám thai. Tiền sản giật mức độ nặng cũng có thể gây ra các dấu hiệu như:

• Cấp cứu tăng huyết áp (huyết áp 160/110 mmHg hoặc cao hơn).
• Suy giảm chức năng gan hoặc thận.
• Có dịch trong phổi (phù phổi).
• Nồng độ tiểu cầu trong máu thấp (giảm tiểu cầu).
• Không tiểu hoặc tiểu rất ít.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh tiền sản giật

Nếu không được điều trị, tiền sản giật có thể gây tử vong cho cả bạn và thai nhi. Bệnh có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến thận và gan và ảnh hưởng đến chức năng não của bạn. Nếu bạn đang mang thai, một số biến chứng tiền sản giật nghiêm trọng nhất là:

• Cơn động kinh;
• Hôn mê;
• Đột quỵ .

Tiền sản giật có thể gây ra hội chứng HELLP ( tan máu, tăng men gan và giảm tiểu cầu). Điều này xảy ra khi tiền sản giật làm tổn thương gan và hồng cầu của bạn và cản trở quá trình đông máu .

Các biến chứng thường gặp nhất đối với thai nhi là:

• Sinh non;
• Trẻ nhẹ cân khi sinh;
• Bong nhau thai.

Những người bị tiền sản giật - đặc biệt là những người phát triển tình trạng này vào đầu thai kỳ - có nguy cơ cao mắc các bệnh lý sau đây trong cuộc sống sau này:

• Bệnh thận;
• Bệnh tim;
• Đột quỵ;
• Xuất hiện tiền sản giật ở những lần mang thai sau.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Tiền sản giật có thể là tình trạng tử vong trong thai kỳ. Nếu bạn đã được chẩn đoán bệnh, hãy đảm bảo gặp bác sĩ của bạn theo lịch hẹn và xét nghiệm máu hoặc nước tiểu. Liên hệ với bác sĩ sản khoa nếu bạn có bất kỳ lo lắng hoặc thắc mắc nào về các triệu chứng của mình.

Hãy đến bệnh viện gần nhất nếu bạn đang mang thai và gặp phải các triệu chứng sau:

• Các triệu chứng của cơn động kinh, như co giật hoặc co giật.
• Hụt hơi.
• Đau nhói ở bụng (đặc biệt là bụng bên phải).
• Mờ mắt.
• Đau đầu dữ dội và không khỏi.
• Những đốm đen không biến mất trong tầm nhìn của bạn.

Nguyên nhân chính xác của bệnh vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh có thể do nhiều yếu tố phối hợp gây ra:

• Rối loạn chức năng nội mô mạch máu do nhau thai phát triển bất thường.
• Rối loạn miễn dịch, khiến cơ thể phản ứng bất thường với nhau thai.
• Di truyền học có thể liên quan đến gen của mẹ hoặc bố.
• Tổn thương ở mạch máu và tế bào lót lòng mạch làm tăng áp lực máu.
• Ngoài ra, tình trạng giảm lưu lượng máu đến nhau thai làm hạn chế cung cấp oxy, dẫn đến sự phóng thích các chất gây co mạch, dẫn tới tăng huyết áp và tổn thương đa cơ quan.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh tiền sản giật?

Bất kỳ phụ nữ mang thai nào cũng có thể mắc tiền sản giật, nhưng rủi ro cao hơn ở những trường hợp sau:

• Mang thai lần đầu.
• Phụ nữ trên 35 tuổi hoặc dưới 18 tuổi.
• Thai phụ có tiền sử gia đình từng bị tiền sản giật.
• Người có tiền sử bệnh lý: Tăng huyết áp mạn, tiểu đường, bệnh thận, lupus ban đỏ.
• Mang đa thai (song thai, tam thai).
• Phụ nữ béo phì hoặc có chỉ số BMI > 30.
• Tiền sử tiền sản giật trong lần mang thai trước.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiền sản giật

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc bệnh tiền sản giật:

• Khoảng cách giữa hai lần mang thai quá gần (< 2 năm) hoặc quá xa (> 10 năm).
• Thụ tinh nhân tạo (IVF).
• Chế độ ăn thiếu hụt canxi, magie, vitamin D.
• Căng thẳng kéo dài.
• Thiếu chăm sóc tiền sản đúng chuẩn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán tiền sản giật

Bác sĩ thường chẩn đoán tiền sản giật của bạn khi khám thai định kỳ. Đây là lúc bác sĩ kiểm tra những thông tin như cân nặng khi mang thai và huyết áp của bạn.

Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị tiền sản giật, họ có thể chỉ định một số xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu bổ sung để kiểm tra chức năng thận và gan.
• Lấy nước tiểu trong 24 giờ để theo dõi tình trạng protein niệu. Theo tiêu chuẩn ACOG năm 2020, có thể chẩn đoán tiền sản giật khi tăng huyết áp kèm tổn thương cơ quan đích, ngay cả khi không có protein niệu (ví dụ: Giảm tiểu cầu, tăng men gan, phù phổi).
• Siêu âm và theo dõi thai nhi bằng các phương pháp khác để xem kích thước của thai nhi và đánh giá thể tích nước ối.

Tiền sản giật có thể nhẹ hoặc nặng. Tiền sản giật nhẹ là khi bạn bị huyết áp cao cộng với lượng protein cao trong nước tiểu. Tiền sản giật mức độ nặng là khi bạn có các dấu hiệu của tiền sản giật nhẹ cùng với:

• Dấu hiệu tổn thương thận hoặc gan (phát hiện qua xét nghiệm máu).
• Số lượng tiểu cầu thấp.
• Có dịch trong phổi.
• Đau đầu và chóng mặt.
• Suy giảm thị lực hoặc nhìn thấy điểm mờ.

Phương pháp điều trị tiền sản giật hiệu quả

Phương pháp điều trị thường phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tiền sản giật và thời gian mang thai của bạn. Bác sĩ sẽ muốn bạn duy trì thai kỳ càng lâu càng tốt - miễn là tiền sản giật không gây nguy hiểm đến tính mạng của bạn.

Nếu bạn gần đến ngày dự sinh (mang thai được 37 tuần), bác sĩ có thể sẽ đề nghị bạn sinh sớm. Bạn vẫn có thể sinh thường, nhưng đôi khi, sinh mổ an toàn hơn. Bác sĩ có thể cho bạn dùng thuốc để giúp phổi của thai nhi phát triển và kiểm soát huyết áp của bạn cho đến khi bạn có thể sinh con. Đôi khi, sinh con sớm an toàn hơn là mạo hiểm kéo dài thai kỳ.

Khi tiền sản giật xuất hiện sớm trong thai kỳ, bác sĩ sẽ theo dõi bạn chặt chẽ trong suốt thời gian còn lại của thai kỳ. Bác sĩ sẽ muốn kéo dài thai kỳ càng lâu càng tốt để thai nhi có thể phát triển và lớn lên. Bạn sẽ được sắp xếp cuộc hẹn khám thai thường xuyên hơn, bao gồm siêu âm, xét nghiệm nước tiểu và xét nghiệm máu. Bạn có thể phải kiểm tra huyết áp tại nhà. Nếu tiền sản giật trở nên tồi tệ hơn hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, bác sĩ sẽ đề nghị bạn sinh con.

Nếu bạn bị tiền sản giật mức độ nặng khi được chẩn đoán, bạn có thể phải nằm viện để theo dõi cho đến khi sinh con. Trong quá trình chuyển dạ và sinh nở, bác sĩ có thể cho bạn dùng magie sulfat để ngăn ngừa tình trạng co giật do tiền sản giật.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của tiền sản giật

Chế độ sinh hoạt

• Khám thai đầy đủ theo đúng lịch do bác sĩ chỉ định.
• Theo dõi huyết áp tại nhà, đặc biệt với thai phụ có yếu tố nguy cơ.
• Tránh làm việc quá sức, giảm stress.
• Nghỉ ngơi đủ, tránh thức khuya.
• Không tự ý dùng thuốc mà không có hướng dẫn của bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng

• Tăng cường thực phẩm giàu canxi, magie, kali như: sữa, chuối, rau xanh, cá hồi.
• Hạn chế ăn mặn, thực phẩm đóng hộp.
• Bổ sung đủ nước, trái cây tươi.
• Tránh đồ uống có caffeine hoặc cồn.

Phương pháp phòng ngừa tiền sản giật hiệu quả

Tiền sản giật là biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ, nhưng hoàn toàn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh nếu được phòng ngừa đúng cách. Một số phương pháp hiệu quả được khuyến nghị bởi các tổ chức y khoa uy tín:

• Giữ cân nặng ổn định trước và trong khi mang thai.
• Luyện tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga bầu.
• Tránh hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc.
• Tránh mang thai quá gần nhau.
• Tăng cường giáo dục sức khỏe thai kỳ trong cộng đồng.