Chảy nước mắt sống: Nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả

Chảy nước mắt sống, hay còn gọi là chứng chảy lệ (epiphora), là tình trạng nước mắt trào ra ngoài thường xuyên, khiến mắt luôn ướt và có thể làm mờ tầm nhìn. Bình thường, nước mắt được tuyến lệ tiết ra để giữ ẩm và bảo vệ mắt khỏi bụi bẩn, vi khuẩn. Sau đó, nước mắt sẽ thoát qua hệ thống lệ đạo xuống mũi. Khi quá trình dẫn lưu này bị rối loạn, nước mắt không thoát được đúng cách mà chảy ngược ra ngoài.

Tình trạng này có thể gặp ở mọi lứa tuổi:

• Trẻ sơ sinh: Thường do tắc lệ đạo bẩm sinh.
• Người lớn tuổi: Do lão hóa, gây hẹp hoặc tắc lệ đạo.

Chảy nước mắt sống không phải bệnh lý nghiêm trọng, nhưng gây khó chịu, làm mờ tầm nhìn và có thể dẫn đến biến chứng (viêm túi lệ, nhiễm trùng mắt) nếu không được xử trí. Đây thường là dấu hiệu của các vấn đề như tắc lệ đạo, khô mắt (tăng tiết phản xạ), dị ứng hoặc viêm mắt.

Những dấu hiệu và triệu chứng của chảy nước mắt sống

Chảy nước mắt sống có các triệu chứng dễ nhận biết, nhưng mức độ và biểu hiện phụ thuộc vào nguyên nhân:

• Nước mắt chảy liên tục: Mắt ướt hoặc nước mắt chảy xuống má, đặc biệt khi ra gió, đọc sách hoặc tiếp xúc với khói bụi.
• Mắt đỏ, ngứa hoặc cộm: Cảm giác khó chịu, như có dị vật trong mắt, thường do dị ứng hoặc viêm.
• Đau nhẹ hoặc rát mắt: Có thể cảm thấy nóng hoặc đau khi chớp mắt, nhất là khi khô mắt hoặc nhiễm trùng.
• Mí mắt sưng hoặc có ghèn: Mí mắt sưng nhẹ, có ghèn trắng hoặc vàng nếu bị viêm bờ mi hoặc túi lệ.
• Sợ ánh sáng: Mắt dễ chói khi ra nắng hoặc dưới ánh sáng mạnh, gây khó chịu.

Ở trẻ em, triệu chứng thường xuất hiện ngay sau sinh, kèm sưng nhẹ ở góc mắt. Ở người lớn, triệu chứng có thể khởi phát đột ngột (do dị ứng) hoặc dần dần (do lão hóa). Nếu triệu chứng kéo dài hơn vài ngày hoặc tái phát, cần kiểm tra để xác định nguyên nhân.

Biến chứng có thể gặp của chảy nước mắt sống

Nếu không được xử lý kịp thời, chảy nước mắt sống có thể gây các vấn đề sau:

• Nhiễm trùng mắt: Nước mắt ứ đọng tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây viêm kết mạc mắt, viêm túi lệ hoặc áp xe, dẫn đến sưng, đau và sốt.
• Xước giác mạc: Khô mắt kèm chảy nước mắt làm tổn thương bề mặt mắt, có thể gây mờ mắt lâu dài nếu không chữa.
• Viêm lệ đạo mạn tính: Tắc nghẽn kéo dài gây đau nhức, sưng ở góc mắt, có thể cần phẫu thuật.
• Nhìn mờ: Nước mắt liên tục làm mờ mắt, gây khó khăn khi làm việc hoặc lái xe.
• Khó chịu trong sinh hoạt: Ảnh hưởng đến công việc, học tập, đặc biệt ở trẻ em và người già, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Theo nghiên cứu y học, nhiễm trùng mắt là biến chứng phổ biến, đặc biệt ở trẻ em và người sống trong môi trường ô nhiễm.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt ngay nếu:

• Nước mắt chảy liên tục hơn 5-7 ngày mà không rõ lý do (như gió, bụi).
• Mắt đỏ, đau, sưng hoặc có mủ, dấu hiệu nhiễm trùng.
• Tầm nhìn bị mờ, nhạy cảm ánh sáng hoặc khó chịu kéo dài.
• Trẻ sơ sinh chảy nước mắt kèm sưng hoặc ghèn từ khi sinh.
• Triệu chứng ảnh hưởng đến công việc, lái xe hoặc sinh hoạt hàng ngày.

Người có tiền sử dị ứng, khô mắt hoặc phẫu thuật mắt nên khám định kỳ để theo dõi sức khỏe mắt.

Chảy nước mắt sống xảy ra do rối loạn sản xuất hoặc thoát nước mắt, với các nguyên nhân chính:

• Tắc lệ đạo: Ống dẫn nước mắt bị tắc do bẩm sinh, nhiễm trùng, sỏi lệ đạo hoặc lão hóa, khiến nước mắt không thoát vào mũi.
• Khô mắt: Mắt thiếu nước mắt tự nhiên, kích thích tuyến lệ sản xuất nhiều hơn, thường do nhìn màn hình lâu, điều hòa hoặc tuổi già.
• Viêm nhiễm mắt: Viêm kết mạc (do vi khuẩn, virus), viêm bờ mi hoặc viêm túi lệ gây chảy nước mắt kèm đỏ và ngứa.
• Dị ứng mắt: Phản ứng với bụi, phấn hoa, lông thú cưng hoặc khói, thường theo mùa.
• Tổn thương mắt: Dị vật, chấn thương hoặc phẫu thuật trước đó làm thay đổi lệ đạo.
• Bệnh lý khác: Viêm xoang, dị tật mí mắt, bệnh tự miễn như hội chứng Sjogren hoặc u vùng mắt.

Những ai có nguy cơ mắc chảy nước mắt sống?

Một số nhóm người dễ gặp tình trạng này hơn:

• Trẻ sơ sinh: Tắc lệ đạo bẩm sinh, ảnh hưởng 5-10% trẻ mới sinh.
• Người cao tuổi: Lệ đạo hẹp hoặc tuyến lệ suy giảm do lão hóa.
• Người dùng thiết bị điện tử nhiều: Nhân viên văn phòng, học sinh, sinh viên nhìn màn hình lâu gây khô mắt.
• Người bị dị ứng: Dị ứng phấn hoa, bụi bẩn hoặc thời tiết thay đổi.
• Người sống ở khu vực ô nhiễm: Khói bụi, hóa chất làm kích ứng mắt.
• Người có bệnh nền: Viêm xoang, bệnh tự miễn hoặc sau phẫu thuật mắt.

Phụ nữ có nguy cơ cao hơn do thay đổi hormone, đặc biệt ở tuổi mãn kinh.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chảy nước mắt sống

Ngoài các nhóm nguy cơ, một số yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh:

• Môi trường ô nhiễm: Tiếp xúc với bụi, khói xe hoặc hóa chất.
• Nhìn màn hình lâu: Gây khô mắt, kích thích chảy nước mắt.
• Tuổi tác: Người trên 50 tuổi có lệ đạo yếu hơn.
• Dị ứng mùa: Phấn hoa, lông thú cưng vào mùa xuân hoặc thu.
• Thiếu dinh dưỡng: Thiếu vitamin A, omega-3 làm mắt yếu.
• Sử dụng thuốc: Thuốc kháng histamin, thuốc huyết áp gây khô mắt.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán chảy nước mắt sống

Để tìm ra nguyên nhân chảy nước mắt sống, bác sĩ nhãn khoa sẽ sử dụng các phương pháp sau:

• Khám mắt tổng quát: Bác sĩ kiểm tra mắt, mí mắt và góc mắt bằng kính hiển vi chuyên dụng để xem có đỏ, sưng hoặc ghèn không. Phương pháp này không đau, chỉ mất vài phút.
• Kiểm tra lượng nước mắt (Schirmer test): Đặt một dải giấy thấm nhỏ vào mí mắt dưới để đo xem mắt sản xuất bao nhiêu nước mắt. Nếu quá ít, có thể bạn bị khô mắt, dẫn đến chảy nước mắt bù trừ.
• Thử thông lệ đạo: Bác sĩ nhỏ nước muối sinh lý vào ống lệ đạo (gần góc mắt) để kiểm tra xem nước mắt có thoát vào mũi hay bị tắc. Nếu tắc, nước mắt sẽ tràn ra ngoài.
• Nội soi lệ đạo: Dùng ống nhỏ có gắn camera để xem bên trong ống lệ đạo, phát hiện tắc nghẽn hoặc bất thường. Phương pháp này nhanh, có thể gây khó chịu nhẹ nhưng không đau.
• Chụp CT hoặc MRI: Dùng khi nghi ngờ tắc nghẽn nghiêm trọng hoặc có khối u chèn ép lệ đạo. Đây là phương pháp hình ảnh chi tiết, không xâm lấn.
• Xét nghiệm dị ứng: Lấy mẫu máu hoặc thử da để xác định tác nhân gây dị ứng (như phấn hoa, bụi) nếu nghi ngờ chảy nước mắt do dị ứng.

Khám mắt và thử thông lệ đạo là hai cách phổ biến nhất, giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân như tắc lệ đạo, khô mắt hay viêm.

Phương pháp điều trị chảy nước mắt sống hiệu quả

Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân, với các phương pháp dễ hiểu:

Thuốc nhỏ mắt:

• Nước mắt nhân tạo: Giữ ẩm mắt, giảm khô mắt.
• Kháng histamin: Điều trị dị ứng, giảm ngứa và đỏ.
• Kháng sinh hoặc steroid: Trị viêm kết mạc, viêm bờ mi.

Phẫu thuật:

• Thông lệ đạo (DCR): Mở ống lệ đạo bị tắc, hiệu quả 90% cho trường hợp nặng.
• Cắm nút lệ đạo: Giữ nước mắt trên bề mặt mắt nếu khô mắt.

Hỗ trợ tại nhà: 

Massage góc mắt (ở trẻ em), rửa mắt bằng nước muối sinh lý, đeo kính bảo hộ để tránh bụi.

Điều trị bệnh nền: 

Kiểm soát viêm xoang, dị ứng hoặc bệnh tự miễn để giảm triệu chứng.

Điều trị sớm giúp ngăn biến chứng và cải thiện thoải mái.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của chảy nước mắt sống

Chế độ sinh hoạt:

• Nghỉ ngơi mắt: Áp dụng quy tắc 20-20-20 (cứ 20 phút nhìn xa 20 feet trong 20 giây) khi dùng máy tính hoặc điện thoại.
• Giữ vệ sinh mắt: Rửa mắt bằng nước muối sinh lý mỗi ngày để loại bỏ bụi bẩn.
• Bảo vệ mắt: Đeo kính râm khi ra ngoài, tránh gió bụi hoặc ánh sáng mạnh.
• Tập thể dục nhẹ: Đi bộ, yoga để cải thiện tuần hoàn máu đến mắt.
• Ngủ đủ giấc: 7-8 giờ mỗi đêm giúp mắt phục hồi và giảm khô. 

Chế độ dinh dưỡng:

• Thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, cá thu, hạt chia hỗ trợ tuyến lệ và giảm viêm.
• Vitamin A: Cà rốt, bí đỏ, rau bina bảo vệ giác mạc và niêm mạc mắt.
• Vitamin C và E: Cam, kiwi, hạnh nhân chống oxy hóa, giảm tổn thương mắt.
• Uống đủ nước: 2 lít/ngày để giữ mắt ẩm và hỗ trợ thoát nước mắt.
• Hạn chế caffeine và đồ chiên: Cà phê, trà hoặc đồ chiên rán làm khô mắt, tăng kích ứng.

Phương pháp phòng ngừa chảy nước mắt sống hiệu quả

Để giảm nguy cơ chảy nước mắt sống, hãy làm theo các bước sau:

• Giữ vệ sinh mắt: Rửa tay thường xuyên, tránh dụi mắt để ngăn vi khuẩn và dị ứng.
• Bảo vệ mắt: Đeo kính bảo hộ khi làm việc ngoài trời hoặc trong môi trường bụi bẩn.
• Hạn chế màn hình: Giảm thời gian dùng điện thoại, máy tính; sử dụng nước mắt nhân tạo nếu cần.
• Kiểm soát dị ứng: Tránh tiếp xúc với phấn hoa, lông thú cưng; dùng thuốc kháng histamin theo chỉ định.
• Ăn uống lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, omega-3 để tăng sức khỏe mắt.
• Khám mắt định kỳ: Kiểm tra mắt mỗi năm, đặc biệt nếu bạn trên 50 tuổi hoặc có tiền sử dị ứng, khô mắt.