Giác mạc có chức năng gì? Các bệnh lý về giác mạc

Trong cấu tạo của mắt, giác mạc được ví như một thấu kính tự nhiên giúp con người nhìn thấy thế giới một cách rõ ràng. Nhờ đặc tính trong suốt và hình dạng cong, giác mạc có khả năng khúc xạ ánh sáng để tạo nên thị giác. Tuy nhiên, giác mạc rất dễ bị tổn thương, dẫn đến nhiều bệnh lý khác nhau, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được điều trị kịp thời.

Giác mạc có chức năng gì?

Giác mạc là lớp ngoài cùng, trong suốt của mắt, nằm ngay phía trước tiền phòng, mống mắt và đồng tử. Nó tiếp giáp với củng mạc ở rìa giác mạc và có vai trò then chốt trong quá trình khúc xạ ánh sáng đi vào mắt. Không chỉ là hàng rào bảo vệ chống lại các tác nhân xâm nhập và tia cực tím, giác mạc còn đảm nhận tới 65 - 75% khả năng khúc xạ, giúp ánh sáng hội tụ chính xác vào võng mạc thông qua sự phối hợp với thủy tinh thể.

Trong quá trình chớp mắt, nước mắt trải đều trên bề mặt giác mạc, giữ cho giác mạc ẩm và sạch. Nhờ chứa lipid, pha nước và mucin, nước mắt còn góp phần nuôi dưỡng và duy trì sự khỏe mạnh của giác mạc.

Cấu tạo của giác mạc gồm nhiều lớp, mỗi lớp đảm nhiệm một chức năng riêng:

• Biểu mô: Nằm ngoài cùng, vừa ngăn chặn sự xâm nhập của vật thể lạ, vừa hấp thụ dưỡng chất và oxy từ nước mắt.
• Màng Bowman: Nằm dưới biểu mô, là một lớp collagen mỏng trong suốt, dễ bị tổn thương và có thể để lại sẹo ảnh hưởng thị lực nếu bị chấn thương.
• Lớp đệm: Chiếm phần lớn độ dày giác mạc, được cấu tạo chủ yếu từ nước và collagen, có nhiệm vụ duy trì hình dạng vòm cầu, yếu tố quan trọng cho sự khúc xạ ánh sáng chính xác.
• Màng Descemet: Tuy mỏng nhưng bền chắc, có khả năng tự phục hồi và góp phần bảo vệ các cấu trúc nội nhãn khỏi chấn thương, nhiễm trùng.
• Lớp nội mô: Nằm trong cùng, là nơi các tế bào liên tục bơm dịch thừa từ lớp đệm ra ngoài, giữ cho giác mạc trong suốt. Tuy nhiên, các tế bào nội mô hầu như không tái tạo, nên khi bị tổn thương, chức năng này có thể bị ảnh hưởng lâu dài.

Như vậy, giác mạc không chỉ là cửa ngõ ánh sáng của mắt mà còn là tấm lá chắn quan trọng bảo vệ, duy trì khả năng nhìn rõ của mắt.

Các bệnh lý về giác mạc nào thường gặp?

Các bệnh lý thường gặp ở giác mạc có thể được chia thành ba nhóm chính: Viêm giác mạc, giãn phình giác mạc và thoái hóa giác mạc.

Viêm giác mạc

Viêm giác mạc là tình trạng giác mạc bị tổn thương và viêm. Nguyên nhân có thể do nhiễm trùng hoặc không do nhiễm trùng. Trong nhóm nhiễm trùng, loét giác mạc là tình trạng điển hình, thường do vi khuẩn gây ra.

Ngoài vi khuẩn, vi rút (như Herpes simplex), nấm và ký sinh trùng (Acanthamoeba) cũng có thể gây bệnh. Những trường hợp không do nhiễm trùng thường liên quan đến chấn thương cơ học, dị vật hoặc tình trạng khô mắt kéo dài khiến bề mặt giác mạc dễ bị tổn thương. Viêm giác mạc nếu không điều trị sớm có thể để lại sẹo giác mạc, làm giảm thị lực vĩnh viễn.

Giãn phình giác mạc

Giãn phình giác mạc là nhóm bệnh đặc trưng bởi sự thay đổi cấu trúc và hình dạng giác mạc, khiến giác mạc mỏng đi và lồi ra phía trước. Bệnh phổ biến nhất trong nhóm này là giác mạc hình chóp (keratoconus). Giãn phình giác mạc đôi khi xuất hiện sau một số phẫu thuật mắt như LASIK hoặc sau ghép giác mạc.

Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân có thể không thấy triệu chứng rõ rệt, nhưng dần dần sẽ bị mờ mắt, rối loạn thị giác hoặc nhạy cảm với ánh sáng. Nếu tiến triển nặng, bệnh có thể gây phù giác mạc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực và chất lượng cuộc sống.

Thoái hóa giác mạc

Thoái hóa giác mạc (hay loạn dưỡng giác mạc) là nhóm bệnh di truyền, thường tiến triển chậm theo thời gian. Bệnh đặc trưng bởi sự lắng đọng bất thường của protein, dịch hoặc các chất khác trong một hoặc nhiều lớp giác mạc, làm cho giác mạc dần mất đi độ trong suốt. Một số dạng thoái hóa có thể không ảnh hưởng nhiều đến thị lực, nhưng những dạng khác có thể gây mờ mắt rõ rệt.

Trong đó, bệnh loạn dưỡng Fuchs là dạng phổ biến nhất, thường xuất hiện ở người trung niên và lớn tuổi, gây phù giác mạc buổi sáng và nhìn mờ dần theo ngày. Ngoài ra còn có loạn dưỡng màng đáy biểu mô, loạn dưỡng giác mạc dạng lưới và dạng hạt, mỗi loại có đặc điểm riêng và mức độ ảnh hưởng khác nhau đến thị lực.

Có cách nào ngăn ngừa tổn thương giác mạc không?

Một trong những biện pháp quan trọng nhất là bảo vệ mắt trước những tác nhân có thể gây hại. Khi làm việc với hóa chất, thiết bị nguy hiểm hoặc khi tham gia các hoạt động ngoài trời, việc đeo kính bảo hộ giúp hạn chế nguy cơ chấn thương và tổn thương giác mạc. Ngay cả trong thể thao, đặc biệt là các môn có nguy cơ va chạm cao, kính bảo hộ cũng đóng vai trò thiết yếu.

Đối với người sử dụng kính áp tròng, việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về cách đeo, vệ sinh và bảo quản là vô cùng quan trọng. Không nên đeo kính áp tròng khi ngủ, ngay cả khi nhà sản xuất cho phép, vì điều đó có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Lưu ý, tuyệt đối không dùng chung dung dịch ngâm kính hoặc mỹ phẩm vùng mắt với người khác để tránh lây nhiễm chéo.

Trong trường hợp mắt bị dị vật rơi vào thì không nên tự ý lấy ra mà cần đến bác sĩ để xử trí an toàn, tránh gây tổn thương nghiêm trọng hơn. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh giác mạc thì nên thông báo cho bác sĩ. Điều này sẽ giúp quá trình sàng lọc và theo dõi sức khỏe mắt được sát sao hơn, đặc biệt đối với những bệnh có yếu tố di truyền.

Bài viết đã cung cấp kiến thức liên quan đến chủ đề giác mạc. Giác mạc vừa đóng vai trò là hàng rào bảo vệ, vừa là bộ phận khúc xạ ánh sáng quan trọng giúp mắt nhìn rõ. Khi giác mạc bị viêm loét, trầy xước, thoái hóa hay nhiễm trùng, thị lực sẽ suy giảm đáng kể, thậm chí có nguy cơ mù lòa. Vì vậy, việc chăm sóc và bảo vệ giác mạc là điều cần thiết để duy trì đôi mắt sáng khỏe.