Tai mũi họng là gì? Phân tích cấu tạo và vai trò của tai mũi họng

Tai, mũi, họng là ba cơ quan quan trọng của cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng sống như nghe, thở, ngửi, nuốt và phát âm. Do có cấu tạo liên thông chặt chẽ, các bệnh lý tại một cơ quan thường ảnh hưởng trực tiếp đến cơ quan khác, khiến tai mũi họng trở thành chuyên khoa được quan tâm đặc biệt trong y học.

Tai mũi họng là gì? Vai trò của tai mũi họng đối với cơ thể

Tai, mũi, họng là ba cơ quan liên thông mật thiết, tạo thành hệ thống hốc xoang và đường dẫn khí, âm thanh quan trọng. Các xoang thông với mũi, mũi họng nối với tai qua vòi nhĩ, toàn bộ niêm mạc được bao phủ bởi mạng lưới mạch máu và thần kinh phong phú.

Cấu trúc trên cũng khiến tai mũi họng dễ bị viêm nhiễm, bệnh thường khởi phát tại niêm mạc và có nguy cơ lan sang cơ quan lân cận, chẳng hạn viêm mũi họng kéo dài dễ dẫn đến viêm xoang hay viêm tai giữa.

Ngoài ra, tai mũi họng có vị trí gần não, màng não, mê đạo và nhiều mạch máu lớn, vì vậy khi mắc bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe toàn thân nếu không điều trị kịp thời.

Giải phẫu tai mũi họng

Sau khi đã hiểu khái quát về vai trò và tầm quan trọng của tai mũi họng, hãy cùng tìm hiểu về cấu tạo chi tiết của từng cơ quan trong hệ thống này:

Tai

Tai có chức năng chính là tiếp nhận và dẫn truyền âm thanh, đồng thời giữ vai trò trong việc duy trì thăng bằng cơ thể. Về cấu tạo, tai được chia thành ba phần:

• Tai ngoài: Gồm loa tai và ống tai có nhiệm vụ thu nhận sóng âm và truyền đến màng nhĩ.
• Tai giữa: Gồm xương chũm, vòi nhĩ và hòm nhĩ, tại đây hệ thống xương con giúp truyền dao động từ màng nhĩ sang tai trong.
• Tai trong: Gồm ốc tai, hệ thống bán khuyên và tiền đình. Tai trong giúp chuyển đổi âm thanh thành tín hiệu thần kinh và điều hòa thăng bằng cho cơ thể.

Mũi

Mũi là cửa ngõ của đường hô hấp, đồng thời đảm nhiệm chức năng khứu giác. Giải phẫu mũi có ba phần chính:

• Vách ngăn mũi: Hình thành từ sụn và xương, ngăn cách hai khoang mũi, đồng thời điều phối luồng khí hít thở.
• Lỗ mũi: Là cánh cửa dẫn không khí đi vào và thoát ra khỏi đường hô hấp.
• Xoang mũi: Gồm nhiều khoang trống trong xương mặt liên kết với lỗ mũi. Xoang có vai trò lọc, làm ẩm, làm ấm không khí và dẫn lưu dịch tiết.

Họng

Họng vừa thuộc hệ hô hấp vừa liên quan đến hệ tiêu hóa. Cấu tạo họng chia thành ba vùng:

• Họng trên: Nằm phía sau mũi, có VA (Végétations Adénoides) hỗ trợ miễn dịch.
• Họng giữa: Ở phía sau khoang miệng, nơi tập trung amidan giúp cơ thể chống lại vi khuẩn và virus.
• Họng dưới: Tiếp giáp thanh quản, dẫn truyền khí xuống phổi và thức ăn vào thực quản.

Các bệnh tai mũi họng thường gặp

Tai, mũi, họng tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài. Do đó rất dễ bị tác động bởi vi khuẩn, virus, yếu tố dị ứng hoặc thay đổi thời tiết. Khi một bộ phận mắc bệnh, các cơ quan khác cũng bị ảnh hưởng.

Điển hình như viêm họng kéo dài có thể dẫn đến viêm mũi, viêm thanh quản hay viêm xoang. Các bệnh lý tai mũi họng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng đến hô hấp, tiêu hóa và sức khỏe toàn thân.

Viêm họng

Viêm họng xảy ra khi vi khuẩn hoặc virus xâm nhập gây sưng đỏ niêm mạc họng. Người bệnh thường có triệu chứng đau họng, khó nuốt, kèm theo sốt, nhức đầu, đau cơ, đau khớp và nổi hạch cổ.

Viêm mũi xoang

Tình trạng niêm mạc mũi và các xoang bị viêm, phù nề. Bệnh thường khởi phát do nhiễm virus, gây nghẹt mũi, chảy dịch và đau nhức vùng mặt. Nếu được điều trị đúng cách, triệu chứng thường cải thiện sau 2 - 3 tuần.

Viêm tai giữa

Đây là bệnh nhiễm trùng vùng tai giữa, gây viêm, sưng và tích tụ dịch phía sau màng nhĩ. Trẻ từ 6 - 15 tháng tuổi là nhóm dễ mắc nhất. Nếu không được xử trí, viêm tai giữa có thể gây thủng màng nhĩ, giảm thính lực hoặc tái phát nhiều lần.

Viêm mũi dị ứng

Xảy ra khi niêm mạc mũi phản ứng quá mức với các tác nhân như bụi, phấn hoa, thời tiết lạnh, mạt nhà,... Người bệnh có biểu hiện nghẹt mũi, hắt hơi liên tục, chảy nước mũi và ngứa mũi. Đây là bệnh mạn tính phổ biến, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ là rối loạn hô hấp đặc trưng bởi tình trạng tắc nghẽn đường hô hấp trên nhiều lần trong lúc ngủ. Người bệnh thường ngáy to, ngủ không sâu giấc và buồn ngủ ban ngày. Nếu không điều trị, hội chứng này có thể dẫn đến tăng huyết áp, đột quỵ và các bệnh tim mạch.

Viêm amidan, viêm VA

Amidan và VA là những tổ chức lympho ở vùng họng có vai trò miễn dịch. Khi bị viêm sẽ sưng to, đỏ và gây đau rát họng.

Viêm amidan có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc là một phần của viêm họng. Viêm VA thường gặp ở trẻ nhỏ, có thể cấp tính hoặc mạn tính, đồng thời liên quan đến các bệnh khác như viêm xoang hay viêm tai giữa.

Nguyên nhân gây bệnh tai mũi họng

Bệnh lý tai mũi họng có thể khởi phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Nhiễm virus, vi khuẩn, vi nấm: Gây viêm họng, viêm xoang, viêm mũi và viêm tai như nấm ống tai.
• Dị ứng, tác nhân môi trường: Phấn hoa, lông động vật, khói thuốc, hóa chất, khí thải, rượu bia,… có thể gây viêm mũi xoang dị ứng hoặc làm nặng thêm bệnh lý sẵn có.
• Yếu tố di truyền: Bệnh bẩm sinh như rò luân nhĩ hoặc viêm mũi dị ứng có tỉ lệ di truyền cao.
• Cấu trúc bất thường: Lệch vách ngăn mũi, sẹo sau chấn thương vùng tai mũi họng có thể gây tắc nghẽn đường thở và viêm xoang mạn tính. Ngoài ra, biến chứng sau phẫu thuật như chỉnh hình hàm mặt, phẫu thuật xoang,... cũng làm tăng nguy cơ hình thành u nhầy xoang và nhiễm trùng thứ phát.

Phòng ngừa bệnh tai mũi họng

Để giảm nguy cơ mắc bệnh tai mũi họng, mỗi người có thể chủ động chăm sóc sức khỏe bằng những biện pháp đơn giản sau:

• Giữ ấm cơ thể, bảo vệ đường hô hấp.
• Chế độ ăn uống và luyện tập lành mạnh.
• Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và các chất gây hại cho niêm mạc hô hấp.
• Hạn chế tiếp xúc với phấn hoa, lông động vật, bụi mịn, hóa chất, nếu công việc đặc thù cần dùng đồ bảo hộ.
• Giữ răng miệng sạch sẽ, rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn, không dùng chung đồ dùng cá nhân
• Khám sức khỏe định kỳ, tiêm phòng vắc xin đầy đủ như vắc xin cúm, vắc xin phế cầu, vắc xin bạch hầu, ho gà, uốn ván,...

Bệnh lý tai mũi họng tuy không phải lúc nào cũng nguy hiểm tính mạng, nhưng có thể gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt và sức khỏe lâu dài. Do đó, bạn nên duy trì thói quen thăm khám định kỳ hoặc đi khám ngay khi xuất hiện triệu chứng bất thường để kịp thời phát hiện và điều trị.

Nếu bạn đang tìm địa chỉ uy tín để kiểm tra và bảo vệ sức khỏe, hãy chủ động đặt lịch tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu - nơi cung cấp vắc xin và dịch vụ tiêm chủng an toàn, chất lượng, giúp bạn và gia đình yên tâm hơn mỗi ngày.