Viêm tai giữa là gì? Nguyên nhân gây bệnh và nguyên tắc phòng ngừa

Tìm hiểu chung bệnh viêm tai giữa

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng ở khu vực tai giữa, nằm phía sau màng nhĩ, gây ra các triệu chứng như đau, sưng, chảy dịch và sốt. Bệnh có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, nhưng phổ biến nhất ở trẻ em từ 6 đến 36 tháng tuổi do cấu trúc tai chưa phát triển hoàn thiện và hệ miễn dịch còn yếu.

Viêm tai giữa có thể được phân loại thành ba dạng chính:

• Viêm tai giữa cấp: Là biến chứng thường gặp sau khi vòi nhĩ bị rối loạn trong đợt nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus gây ra.

• Viêm tai giữa mạn tính: Là tình trạng viêm kéo dài trên 12 tuần, có thể kèm theo chảy mủ qua lỗ thủng ở màng nhĩ.

• Viêm tai giữa ứ dịch: Niêm mạc tai giữa bị viêm và tiết dịch, nhưng dịch không thoát ra ngoài mà bị ứ lại phía sau màng nhĩ. Dịch ứ có thể ở dạng trong suốt, nhầy hoặc keo dính

Triệu chứng bệnh viêm tai giữa

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm tai giữa

Viêm tai giữa có thể không gây ra triệu chứng rõ rệt, nhưng người bệnh có thể cảm thấy giảm thính lực, và người thân thường nhận thấy dấu hiệu này. Bệnh nhân có thể cảm thấy tai bị tắc nghẽn, áp lực, ù tai khi nuốt, và đôi khi có cảm giác đau mắt.

Khi kiểm tra, màng nhĩ có thể xuất hiện màu hổ phách hoặc xám, với vùng sáng bị thu hẹp hoặc mất đi. Màng nhĩ có thể bị xẹp từ nhẹ đến nặng và có những điểm nổi bật. Nếu bơm hơi vào tai, màng nhĩ sẽ bất động, và có thể nhìn thấy mức nước hoặc bóng khí qua màng nhĩ.

Tác động của viêm tai giữa đối với sức khỏe

Viêm tai giữa có thể gây giảm thính lực nhẹ, đôi khi gây đau tai khi thay đổi áp suất môi trường, chẳng hạn như khi lặn biển hoặc đi máy bay.

Biến chứng có thể gặp khi mắc viêm tai giữa

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, viêm tai giữa có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng như viêm tai xương chũm cấp, thủng màng nhĩ, xơ hóa màng nhĩ, giảm thính lực, liệt thần kinh mặt, và trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến điếc vĩnh viễn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào như trên, hãy nhanh chóng liên hệ với bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng và thúc đẩy quá trình hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh viêm tai giữa

Viêm tai giữa thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể xảy ra do các bệnh lý hô hấp như cảm cúm, cảm lạnh hoặc các dị ứng gây tắc nghẽn, chẳng hạn như viêm VA (amidan sau mũi) hoặc tắc nghẽn vùng họng và vòi nhĩ.

Vòi nhĩ (vòi Eustachian): Vòi nhĩ là một ống hẹp nối giữa tai giữa và vòm họng, có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh áp lực không khí, làm mới không khí trong tai và giúp chất tiết trong tai giữa thoát ra ngoài. Khi vòi nhĩ bị sưng, chất tiết sẽ bị ứ đọng trong tai giữa, tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc virus xâm nhập và gây nhiễm trùng. Đặc biệt ở trẻ em, vòi nhĩ chưa phát triển hoàn thiện, thường hẹp và nằm ngang, làm cho quá trình thoát chất tiết khó khăn hơn, từ đó gia tăng nguy cơ viêm tai giữa.

VA (adenoids): VA là mô lympho nằm ở phía sau mũi, có chức năng hỗ trợ hệ miễn dịch. VA nằm gần miệng của vòi nhĩ, nên khi VA sưng lên, nó có thể gây tắc nghẽn vòi nhĩ và dẫn đến viêm tai giữa.

Nguy cơ mắc bệnh viêm tai giữa

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm tai giữa?

Đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm tai giữa:

• Trẻ em từ 6 đến 36 tháng tuổi, do hệ miễn dịch còn non nớt và cấu trúc tai chưa hoàn thiện.

• Trẻ em sử dụng núm vú giả, đi nhà trẻ hoặc vẫn bú bình, vì những yếu tố này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

• Người đang mắc cảm cúm, viêm xoang, hoặc vừa trải qua nhiễm trùng tai.

• Những người có dị tật bẩm sinh ở vùng mũi họng, dễ dẫn đến tắc nghẽn vòi nhĩ và gây viêm tai giữa.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm tai giữa

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm tai giữa:

• Ô nhiễm môi trường: Hít phải các chất ô nhiễm có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và dễ dẫn đến viêm nhiễm ở tai.

• Làm việc ở những nơi thay đổi độ cao: Thay đổi áp suất không khí đột ngột, như khi đi máy bay hoặc làm việc dưới nước, có thể làm ảnh hưởng đến vòi nhĩ và tạo cơ hội cho vi khuẩn phát triển.

• Sống ở vùng có khí hậu lạnh: Môi trường lạnh và ẩm ướt có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp và viêm nhiễm tai.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tai giữa

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm tai giữa

Để chẩn đoán viêm tai giữa, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp sau:

• Soi tai có bơm hơi: Giúp kiểm tra tình trạng màng nhĩ và phát hiện dấu hiệu viêm.
• Đo nhĩ lượng đồ (Tympanometry): Được sử dụng để xác định sự có mặt của dịch trong tai giữa và đánh giá tính di động của màng nhĩ.
• Soi vòm họng: Giúp loại trừ các vấn đề về mũi họng có thể ảnh hưởng đến tai.

Chẩn đoán viêm tai giữa chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng kết hợp với soi tai có bơm hơi. Đo nhĩ lượng đồ giúp xác định sự ứ dịch trong tai giữa, khiến màng nhĩ mất tính di động. Ở người lớn và thanh thiếu niên, nội soi vòm mũi họng có thể cần thiết để loại trừ khả năng có u, cả lành tính lẫn ác tính. Cần đặc biệt chú ý đến trường hợp viêm tai giữa một bên kèm theo tiết dịch, vì đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý vòm họng ác tính.

Phương pháp điều trị viêm tai giữa

Theo dõi và điều trị: Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân cần được theo dõi trong suốt quá trình điều trị. Nếu tình trạng không cải thiện, bác sĩ có thể chỉ định trích rạch màng nhĩ để hút dịch, kèm hoặc không kèm theo việc đặt ống thông nhĩ.

Phẫu thuật nạo VA: Đối với trẻ em có viêm tai giữa tái phát, phẫu thuật nạo VA (Végétations Adenoides) có thể được xem xét để giảm tần suất bệnh.

Thuốc điều trị: Thuốc kháng sinh và thuốc co mạch có thể không mang lại hiệu quả trong một số trường hợp. Nếu bệnh nhân có dấu hiệu dị ứng rõ ràng, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamine và corticoid tại chỗ.

Trích rạch màng nhĩ: Nếu bệnh không cải thiện sau 1-3 tháng điều trị, trích rạch màng nhĩ để hút dịch và đặt ống thông nhĩ có thể là biện pháp cần thiết. Ống thông nhĩ giúp thông khí tai giữa và giảm tắc nghẽn vòi nhĩ.

Nghiệm pháp Valsalva: Bệnh nhân bịt mũi, ngậm miệng và thổi mạnh để tạo áp lực trong tai. Nếu nghe thấy tiếng kêu trong tai, vòi nhĩ được thông.

Nghiệm pháp Politzer: Bệnh nhân ngậm nước, bác sĩ bơm không khí vào mũi một bên, yêu cầu bệnh nhân nuốt. Nếu nghe tiếng kêu trong tai, vòi nhĩ thông.

Nếu viêm tai giữa ứ dịch kéo dài và tái phát, cần điều trị các vấn đề mũi họng tiềm ẩn, như viêm xoang, viêm mũi họng. Đặc biệt ở trẻ em, cần loại trừ u xơ mạch vòm mũi họng, trong khi ở người lớn, cần xem xét khả năng ung thư vòm mũi họng. Nếu nguyên nhân gây viêm tai giữa liên quan đến dị ứng, bệnh nhân có thể được chỉ định điều trị miễn dịch hoặc loại bỏ các chất gây dị ứng.

Viêm tai giữa có thể gây đau khi áp suất môi trường thay đổi, chẳng hạn như khi lặn biển hoặc đi máy bay. Trong trường hợp cần phải di chuyển bằng máy bay, bệnh nhân nên nhai kẹo cao su hoặc uống nước để giảm sự khó chịu do thay đổi áp suất.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh viêm tai giữa

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến viêm tai giữa

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ: Điều trị viêm tai giữa cần được thực hiện đúng theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả cao nhất.

• Duy trì lối sống lành mạnh: Tăng cường thể lực, tránh căng thẳng, và ngủ đủ giấc giúp nâng cao sức đề kháng và hỗ trợ quá trình hồi phục.

• Kịp thời thông báo cho bác sĩ: Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường trong quá trình điều trị, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn kịp thời.

• Tránh tự ý sử dụng thuốc: Không tự ý dùng thuốc nhỏ tai hoặc kháng sinh mà chưa được bác sĩ chỉ định, vì điều này có thể gây tác dụng phụ hoặc làm tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng.

Chế độ dinh dưỡng:

Một số loại thảo dược như cây cối xay có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm tai giữa, giúp giảm viêm và tăng cường sức khỏe. Tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Phương pháp phòng ngừa viêm tai giữa hiệu quả

Để phòng ngừa viêm tai giữa, bạn có thể tham khảo những biện pháp dưới đây:

• Ngăn ngừa cảm lạnh thông thường, thường xuyên rửa tay sạch sẽ.

• Tránh sử dụng chung ly, chén, và đồ dùng cá nhân để hạn chế nguy cơ lây nhiễm.

• Mặc đủ ấm khi trời lạnh, đặc biệt là cho trẻ nhỏ.

• Sữa mẹ cung cấp kháng thể giúp trẻ phát triển hệ miễn dịch mạnh mẽ.

• Những thói quen này có thể gây tắc nghẽn vòi nhĩ, dẫn đến viêm tai giữa.

• Điều này có thể làm tăng nguy cơ viêm tai giữa ở trẻ nhỏ.

• Tiêm vắc xin phòng cúm đầy đủ: Vắc xin giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm virus gây viêm tai giữa.

• Chế độ ăn uống và tập thể dục hợp lý: Một chế độ dinh dưỡng cân đối và lối sống năng động giúp tăng cường sức đề kháng.

Viêm tai giữa là bệnh nhiễm trùng phổ biến, đặc biệt ở trẻ em, do vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào tai giữa, gây viêm và tích tụ dịch. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm tai xương chũm cấp, thủng màng nhĩ, xơ hóa màng nhĩ, giảm thính lực, liệt thần kinh mặt và thậm chí là điếc vĩnh viễn.

Việc tiêm vắc xin là một trong những phương pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp ngăn chặn các loại vi khuẩn gây bệnh. Hai loại vắc xin phòng ngừa viêm tai giữa do phế cầu khuẩn, được khuyến cáo cho trẻ em và người lớn là:

• Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ);

• Vắc xin Synflorix (Bỉ).

Tiêm vắc xin không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc viêm tai giữa mà còn hạn chế các biến chứng nghiêm trọng, giúp trẻ phát triển một hệ miễn dịch khỏe mạnh. Phụ huynh nên chủ động đưa trẻ đi tiêm phòng theo lịch trình khuyến cáo để bảo vệ sức khỏe cho trẻ. Đối với những trẻ có nguy cơ cao mắc viêm tai giữa hoặc đã từng bị bệnh, việc tiêm vắc xin càng trở nên vô cùng cần thiết.

Trung Tâm Tiêm Chủng Long Châu là địa chỉ đáng tin cậy cho việc tiêm vắc xin phòng ngừa viêm tai giữa cho cả trẻ em và người lớn. Chúng tôi cam kết cung cấp dịch vụ tiêm chủng chất lượng, an toàn và tận tâm.