Niêm mạc là gì? Các bệnh lý liên quan mà bạn nên biết

Bạn có bao giờ nghe đến "niêm mạc" nhưng lại không thật sự hiểu rõ nó là gì? Thật ra, bộ phận này hiện diện ở rất nhiều nơi trong cơ thể chúng ta – từ miệng, mũi, đến dạ dày hay vùng kín. Mặc dù khá mỏng manh nhưng lại đóng vai trò bảo vệ vô cùng quan trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá niêm mạc là gì, các loại niêm mạc phổ biến, chức năng của chúng, cũng như những bệnh lý thường gặp liên quan. 

Niêm mạc và những điều cần biết

Niêm mạc là lớp mô mỏng lót bên trong các khoang cơ thể như miệng, mũi, dạ dày và ruột, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và hấp thụ. Tình trạng sức khoẻ của bộ phận này phản ánh rõ rệt nhiều bệnh lý tiềm ẩn, đặc biệt là các bệnh liên quan đến tiêu hóa và hô hấp: 

Các loại niêm mạc

Niêm mạc là lớp mô mềm, mỏng và ẩm, nằm lót bên trong các cơ quan rỗng của cơ thể như miệng, mũi, cổ họng, phế quản, dạ dày, ruột, bàng quang và cả vùng kín. Lớp này được bao phủ bởi một lớp biểu mô có chức năng bảo vệ, hấp thu và tiết dịch nhầy.

Tùy theo vị trí và chức năng, niêm mạc có thể chia thành một số loại phổ biến như:

• Niêm mạc miệng: Phủ toàn bộ khoang miệng, lợi, má trong, lưỡi.
• Niêm mạc mũi: Giúp làm ẩm và làm sạch không khí trước khi vào phổi.
• Niêm mạc dạ dày: Tiết ra acid và enzyme tiêu hóa, đồng thời bảo vệ dạ dày khỏi chính acid đó.
• Niêm mạc âm đạo: Tạo độ ẩm tự nhiên, bảo vệ khỏi vi khuẩn và nấm gây bệnh.
• Niêm mạc kết mạc: Là phần mỏng bao phủ lòng trắng mắt và mặt trong mí mắt.

Dù vị trí khác nhau, nhưng điểm chung là tất cả các loại niêm mạc đều đóng vai trò quan trọng đầu tiên của cơ thể.

Vai trò của từng loại niêm mạc

Niêm mạc không chỉ đơn thuần là lớp lót mềm mại. Mỗi loại lại đảm nhiệm một nhiệm vụ riêng biệt nhưng vô cùng quan trọng:

• Niêm mạc miệng giúp cảm nhận vị giác, hỗ trợ việc nhai nuốt và chống lại vi khuẩn.
• Niêm mạc mũi hoạt động như bộ lọc bụi bẩn, vi khuẩn trong không khí.
• Niêm mạc dạ dày tạo ra một hàng rào chống lại acid và vi khuẩn, giúp quá trình tiêu hóa diễn ra suôn sẻ.
• Niêm mạc âm đạo duy trì độ pH phù hợp để ngăn chặn vi khuẩn xâm nhập.
• Niêm mạc kết mạc giữ cho đôi mắt luôn ẩm và hạn chế ma sát khi chớp mắt.

Chính vì vai trò đặc biệt này mà khi niêm mạc bị tổn thương hoặc viêm nhiễm, cơ thể sẽ phản ứng ngay bằng các dấu hiệu khó chịu như đau, sưng, nóng, đỏ hoặc tiết dịch bất thường.

Các bệnh lý liên quan mà bạn nên biết

Khi lớp bảo vệ mỏng manh này bị tổn thương, các bệnh lý sẽ nhanh chóng xuất hiện. Dưới đây là một số bệnh thường gặp mà bạn nên lưu tâm:

Viêm niêm mạc miệng

Viêm niêm mạc miệng là tình trạng sưng đỏ, lở loét hoặc đau rát bên trong khoang miệng. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra như nhiễm virus, vi khuẩn, nấm, thiếu vitamin (đặc biệt là vitamin B12, C), hoặc do tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị. Triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Loét miệng (nhiều người hay gọi là nhiệt miệng);
• Đau rát khi ăn uống;
• Mất vị giác tạm thời;
• Hơi thở có mùi khó chịu;

Dù không nguy hiểm tính mạng nhưng viêm niêm mạc miệng gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày. Đặc biệt, nếu để kéo dài có thể dẫn đến nhiễm trùng lan rộng.

Viêm niêm mạc dạ dày

Viêm niêm mạc dạ dày là tình trạng viêm loét hoặc bào mòn lớp lót bên trong dạ dày. Nguyên nhân có thể đến từ vi khuẩn Helicobacter pylori, sử dụng thuốc giảm đau (NSAIDs) trong thời gian dài, căng thẳng kéo dài hoặc do lạm dụng rượu bia. Triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau âm ỉ vùng thượng vị;
• Buồn nôn, chướng bụng;
• Ăn không tiêu, ợ hơi;
• Đôi khi có nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen (nếu loét nghiêm trọng);

Viêm niêm mạc dạ dày nếu không điều trị kịp thời có thể tiến triển thành loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa hoặc ung thư.

Viêm kết mạc

Viêm kết mạc hay còn gọi là đau mắt đỏ là tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc mắt. Bệnh có thể do virus, vi khuẩn, dị ứng hoặc kích ứng từ môi trường (bụi bẩn, khói thuốc…). Dấu hiệu dễ nhận biết:

• Mắt đỏ, chảy nước liên tục;
• Cảm giác cộm như có cát trong mắt;
• Ghèn mắt, đặc biệt nhiều vào buổi sáng;
• Mắt nhạy cảm với ánh sáng;

Dù không gây mù lòa nhưng viêm kết mạc rất dễ lây lan, đặc biệt là trong cộng đồng như trường học, nơi làm việc nếu không chú ý giữ gìn vệ sinh.

Cách bảo vệ niêm mạc ở từng bộ phận

Chăm sóc niêm mạc không khó, chỉ cần bạn để ý một chút đến thói quen hàng ngày là đã có thể giảm nguy cơ mắc bệnh rồi:

• Niêm mạc miệng: Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, súc miệng bằng nước muối loãng, hạn chế ăn cay nóng và uống nước đủ mỗi ngày. Đừng quên bổ sung vitamin C và B để tăng sức đề kháng cho niêm mạc.
• Niêm mạc dạ dày: Ăn đúng bữa, hạn chế đồ chua cay, bia rượu, thuốc lá. Nếu buộc phải dùng thuốc giảm đau, nên hỏi ý kiến bác sĩ để được kê đơn kèm thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày.
• Niêm mạc mũi: Giữ không gian sống sạch sẽ, tránh hít phải khói bụi ô nhiễm. Có thể nhỏ nước muối sinh lý 1–2 lần/ngày để làm sạch niêm mạc mũi.
• Niêm mạc mắt: Hạn chế dụi mắt bằng tay, đeo kính bảo hộ khi ra ngoài trời hoặc làm việc với máy tính. Nếu bị viêm, tuyệt đối không dùng chung khăn mặt hoặc thuốc nhỏ mắt với người khác.
• Niêm mạc vùng kín: Vệ sinh hàng ngày bằng dung dịch phù hợp, tránh thụt rửa sâu, mặc quần lót khô thoáng. Quan trọng nhất là giữ vùng kín luôn sạch và cân bằng độ ẩm.

Dù chỉ là lớp mô mỏng nhưng bộ phận này lại là tuyến phòng thủ đầu tiên và quan trọng bậc nhất trong cơ thể. Việc hiểu rõ niêm mạc là gì, nắm được các bệnh lý thường gặp và biết cách chăm sóc từng vùng sẽ giúp bạn giữ gìn sức khỏe một cách toàn diện hơn. Nếu có dấu hiệu bất thường, đừng chủ quan mà hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn kịp thời nhé!