Miễn dịch cộng đồng là gì? Miễn dịch cộng đồng bảo vệ những ai?

Trong lịch sử, nhiều dịch bệnh nguy hiểm đã được kiểm soát hoặc đẩy lùi nhờ vào miễn dịch cộng đồng. Đây là một cơ chế quan trọng giúp bảo vệ xã hội khỏi sự bùng phát của các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch hiện nay. Nhưng miễn dịch cộng đồng hoạt động ra sao, liệu nó có phải là giải pháp tối ưu cho mọi loại bệnh truyền nhiễm?

Miễn dịch cộng đồng là gì?

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một phần lớn dân số có khả năng miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm, thường là nhờ tiêm vắc xin. Khi đó, mầm bệnh sẽ khó lây lan vì không có nhiều người dễ bị nhiễm, giúp bảo vệ cả những người chưa được tiêm vắc xin, như trẻ sơ sinh, người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.

Ví dụ, nếu một người mắc bệnh sởi nhưng hầu hết những người xung quanh đã được tiêm vắc xin phòng sởi, virus sẽ không thể lây lan rộng rãi và dần biến mất. Đây chính là nguyên tắc của miễn dịch cộng đồng. Tuy nhiên, miễn dịch cộng đồng không có tác dụng với tất cả các bệnh. Chẳng hạn, bệnh uốn ván không lây từ người sang người mà do vi khuẩn trong môi trường gây ra, nên dù xung quanh bạn có nhiều người đã tiêm vắc xin, điều đó cũng không giúp bạn tránh khỏi bệnh nếu chưa được tiêm phòng.

Miễn dịch cộng đồng chỉ hiệu quả khi đủ số người trong cộng đồng được tiêm vắc xin. Ví dụ, để phòng bệnh sởi, khoảng 95% dân số cần được tiêm chủng. Nếu tỷ lệ tiêm phòng thấp, dịch bệnh có thể bùng phát nhanh chóng, như đợt dịch sởi năm 2013 tại xứ Wales khi virus lan rộng trong nhóm người chưa tiêm vắc xin.

Dù miễn dịch cộng đồng có thể giúp bảo vệ một số đối tượng, nhưng nó không thể thay thế việc tiêm chủng. Tiêm vắc xin vẫn là một trong những cách tốt nhất để tăng cường hệ miễn dịch và góp phần ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong cộng đồng.

Miễn dịch cộng đồng và vai trò của vắc xin

Cách tốt nhất để đạt được miễn dịch cộng đồng là thông qua tiêm chủng. Khi đủ số người được tiêm vắc xin, chuỗi lây nhiễm của mầm bệnh bị cắt đứt, làm giảm nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Điều này đặc biệt quan trọng để bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương, như trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu.

Tuy nhiên, miễn dịch cộng đồng không phải lúc nào cũng hiệu quả như nhau ở mọi nơi. Yếu tố địa lý, tỷ lệ tiêm chủng và hiệu quả của vắc xin có thể ảnh hưởng đến mức độ bảo vệ gián tiếp mà cộng đồng nhận được.

Hạn chế của miễn dịch cộng đồng

Dù tiêm vắc xin giúp tạo miễn dịch cộng đồng, nhưng có một số nhược điểm cần lưu ý:

• Một số loại vắc xin có hiệu quả giảm dần theo thời gian, nếu không tiêm nhắc lại, cơ thể có thể mất khả năng bảo vệ.

• Những người chưa hoàn thành đầy đủ liệu trình tiêm chủng có thể không đạt được miễn dịch đầy đủ và vẫn có nguy cơ mắc bệnh.

Vì vậy, tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch là cách tốt nhất để không chỉ bảo vệ bản thân mà còn giúp bảo vệ cả cộng đồng khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Miễn dịch cộng đồng bảo vệ những ai?

Một số người không thể tự bảo vệ mình trước các bệnh truyền nhiễm và phải dựa vào miễn dịch cộng đồng để giảm nguy cơ mắc bệnh. Những đối tượng này thường có hệ miễn dịch yếu hoặc không thể tiêm vắc xin an toàn, bao gồm:

• Người có hệ miễn dịch suy giảm, chẳng hạn như người đã cắt hoặc suy giảm chức năng lá lách.

• Bệnh nhân đang điều trị hóa trị, khiến hệ miễn dịch bị suy yếu.

• Người nhiễm HIV.

• Trẻ sơ sinh chưa đủ tuổi tiêm vắc xin.

• Người cao tuổi có hệ miễn dịch kém hơn.

• Những bệnh nhân mắc bệnh nặng đang điều trị tại bệnh viện.

Đối với những người này, miễn dịch cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sự lây lan của các bệnh nguy hiểm. Khi một tỷ lệ lớn dân số được tiêm vắc xin, mầm bệnh sẽ ít có cơ hội lây lan, từ đó bảo vệ cả những người không thể tiêm phòng.

Lý do một số bệnh truyền nhiễm chưa đạt được miễn dịch cộng đồng

Nhiều bệnh truyền nhiễm như sởi, quai bị, bại liệt và thủy đậu từng rất phổ biến, nhưng nhờ tiêm vắc xin, chúng đã được kiểm soát và trở nên hiếm gặp ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, ở những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp, dịch bệnh vẫn có thể bùng phát. Chẳng hạn, năm 2019, dịch sởi đã lan rộng tại Disneyland do nhiều người chưa được tiêm vắc xin, khiến miễn dịch cộng đồng không đủ mạnh để ngăn chặn virus lây lan.

Bên cạnh đó, một số bệnh vẫn tiếp tục lưu hành vì chưa có vắc xin phòng ngừa. Dù nhiều người trưởng thành đã có miễn dịch nhờ từng nhiễm bệnh trước đó, virus vẫn có thể lây lan trong cộng đồng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch suy yếu. Trước khi vắc xin ra đời, đây là cách mà nhiều bệnh truyền nhiễm duy trì sự tồn tại qua nhiều thế hệ.

Ngoài ra, một số loại virus, như virus cúm, có khả năng đột biến nhanh chóng, khiến kháng thể từ lần nhiễm trước chỉ có tác dụng bảo vệ trong thời gian ngắn. Đối với cúm, khả năng miễn dịch này thường chỉ kéo dài chưa đến một năm.

Miễn dịch cộng đồng là một chiến lược quan trọng trong phòng chống dịch bệnh, giúp bảo vệ cả cá nhân và cộng đồng khỏi nguy cơ lây nhiễm. Tuy nhiên, để đạt được miễn dịch cộng đồng một cách an toàn và hiệu quả, tiêm chủng vẫn là biện pháp quan trọng nhất, thay vì phụ thuộc vào việc lây nhiễm tự nhiên. Hiểu rõ về miễn dịch cộng đồng không chỉ giúp nâng cao nhận thức về sức khỏe mà còn góp phần xây dựng một xã hội an toàn hơn trước các mối đe dọa từ dịch bệnh.

Hãy bảo vệ bản thân và cộng đồng ngay hôm nay bằng cách tiêm các loại vắc xin cần thiết! Tiêm vắc xin là biện pháp chủ động, hiệu quả và an toàn nhất để phòng ngừa bệnh truyền nhiễm và góp phần xây dựng miễn dịch cộng đồng bền vững. Khi mỗi cá nhân thực hiện tiêm chủng đầy đủ, không chỉ bản thân được bảo vệ mà còn giúp ngăn chặn sự lây lan của mầm bệnh, đặc biệt có ý nghĩa với những người không thể tiêm vắc xin như trẻ sơ sinh, người cao tuổi hay bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin thiết yếu, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn của Bộ Y tế, với đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm và quy trình theo dõi sau tiêm nghiêm ngặt. Hãy chủ động tiêm vắc xin tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng.