Màu đờm khi ho cho biết điều gì về sức khỏe của bạn?

Đờm khi ho không chỉ là chất nhầy bình thường mà còn phản ánh tình trạng sức khỏe đường hô hấp. Màu đờm có thể giúp nhận biết từ cảm lạnh nhẹ, dị ứng cho đến nhiễm trùng hay các vấn đề nghiêm trọng hơn, từ đó cảnh báo sớm những nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn.

Ho có đờm là gì?

Đờm (còn gọi là đàm) là chất nhầy được sản xuất bởi các tế bào biểu mô lót đường hô hấp, bao gồm mũi, họng, phế quản và phế nang. Sự tiết đờm thường tăng lên khi các tế bào này phản ứng với các yếu tố kích thích hoặc tổn thương, chẳng hạn như vi khuẩn, virus, bụi, khói, hoặc các tác nhân gây dị ứng.

Ho kèm theo đờm là một cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể, giúp loại bỏ chất nhầy dư thừa, mầm bệnh hoặc dị vật ra khỏi đường hô hấp. Tình trạng này thường xuất hiện trong các trường hợp viêm nhiễm cấp tính hoặc mạn tính của phổi và phế quản, các bệnh lý co thắt đường hô hấp, hoặc trong các phản ứng dị ứng. Màu sắc, độ đặc, và lượng đờm có thể phản ánh mức độ viêm hoặc loại tác nhân gây bệnh, do đó việc quan sát đờm có giá trị trong đánh giá lâm sàng.

Màu đờm và ý nghĩa lâm sàng

Màu đờm là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá tình trạng của phổi và các cơ quan hô hấp khác. Quan sát đờm có thể cung cấp thông tin về loại nhiễm trùng, mức độ viêm, hoặc các tổn thương khác trong đường hô hấp:

• Trong suốt: Đây là màu đờm bình thường, chứa chủ yếu nước, muối, kháng thể và các tế bào miễn dịch. Sau khi được sản xuất, phần lớn đờm sẽ chảy xuống phía sau cổ họng và được nuốt mà không gây triệu chứng.
• Màu nâu: Thường liên quan đến chảy máu cũ trong đường hô hấp. Nếu đờm có màu đỏ tươi hoặc hồng, nghĩa là hiện tượng xuất huyết xảy ra gần đây hơn.
• Màu đen: Có thể là dấu hiệu của nhiễm nấm hoặc hít phải bụi than, khói thuốc lâu ngày. Trường hợp này đặc biệt nguy hiểm với người suy giảm miễn dịch và cần được thăm khám y tế ngay.
• Màu trắng: Thường xuất hiện khi khoang mũi bị tắc nghẽn hoặc viêm, khiến đờm trở nên đặc và đục. Đây là dấu hiệu phổ biến của nghẹt mũi hoặc viêm xoang.
• Màu vàng: Cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động chống lại vi khuẩn. Bạch cầu di chuyển tới vùng nhiễm trùng và bị lẫn vào đờm, khiến chất nhầy có màu vàng nhạt.
• Màu xanh lá: Thường là dấu hiệu phản ứng miễn dịch mạnh hơn, với sự tham gia của bạch cầu, vi khuẩn chết và protein. Mặc dù đờm xanh có thể liên quan đến nhiễm trùng, nhưng phần lớn là do virus và thường tự khỏi mà không cần kháng sinh. Việc dùng kháng sinh không cần thiết có thể gây đề kháng. Tuy nhiên, nếu kèm theo khó thở, đau ngực hoặc ho ra máu, cần khám y tế ngay.
• Màu đỏ: Xuất hiện khi có máu trong đờm. Nguyên nhân có thể từ ho mạnh làm vỡ các mạch máu nhỏ trong phổi hoặc đường hô hấp, hoặc do các bệnh lý nghiêm trọng hơn, cần được đánh giá bởi bác sĩ.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Màu đờm chỉ là một dấu hiệu hỗ trợ trong chẩn đoán, không thể dùng để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Để phân biệt liệu nguyên nhân là do vi khuẩn, virus hay các bệnh lý khác, bác sĩ cần kết hợp quan sát lâm sàng với các xét nghiệm chuyên sâu.

Bạn nên chủ động đến cơ sở y tế nếu xuất hiện các triệu chứng sau:

• Sốt cao, ớn lạnh kéo dài.
• Ho dai dẳng, kéo dài nhiều ngày hoặc tuần.
• Ho kèm đờm màu nâu, đen, xanh đậm, hoặc đờm có bọt.
• Đau nhức các xoang, khó thở, đau ngực.

Các biện pháp phòng ngừa ho có đờm

Việc chủ động phòng ngừa ho có đờm không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn hạn chế biến chứng, cải thiện sức khỏe hô hấp tổng thể:

• Bảo vệ đường hô hấp khỏi các yếu tố kích thích: Đeo khẩu trang y tế hoặc khẩu trang lọc bụi mịn khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi có ô nhiễm không khí, khói bụi hoặc phấn hoa; tránh tiếp xúc trực tiếp với hóa chất, khói bếp, khói than, và các dung môi có mùi mạnh; giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực và bàn chân khi thời tiết lạnh để hạn chế co thắt phế quản.
• Duy trì môi trường sống trong lành: Sử dụng máy lọc không khí hoặc máy tạo ẩm để duy trì độ ẩm từ 40 - 60%; vệ sinh nhà cửa, chăn ga gối thường xuyên để loại bỏ nấm mốc, bụi bẩn và tác nhân gây dị ứng; tránh nuôi thú cưng trong phòng ngủ nếu bạn có tiền sử dị ứng hô hấp.
• Vệ sinh mũi họng hằng ngày: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý 0,9% để làm sạch bụi và vi khuẩn trong khoang mũi; súc miệng họng bằng dung dịch nước muối hoặc nước súc miệng kháng khuẩn để giảm nguy cơ viêm nhiễm; uống đủ nước (1,5 - 2 lít/ngày) để giữ ẩm niêm mạc hô hấp, giúp chất nhầy loãng và dễ khạc ra.
• Tránh khói thuốc lá và khói thuốc thụ động: Không hút thuốc lá, thuốc lào, đồng thời tránh hít phải khói thuốc của người khác. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khói thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phế quản mạn tính, làm tăng tiết chất nhầy và gây tổn thương phổi không hồi phục.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, A, E và kẽm giúp tăng cường miễn dịch (cam, bưởi, cà rốt, rau xanh đậm, hạt ngũ cốc...); hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, và các thức uống có cồn vì có thể gây kích ứng niêm mạc họng.
• Chủ động tiêm phòng các bệnh đường hô hấp: Tiêm vắc xin phòng cúm, phế cầu, ho gà, sởi, thủy đậu,... theo khuyến cáo của Bộ Y tế và CDC (Centers for Disease Control and Prevention).

Màu đờm có thể phản ánh phần nào tình trạng của hệ hô hấp, nhưng không đủ để tự chẩn đoán bệnh. Khi đờm đổi màu bất thường, kéo dài hoặc kèm sốt, khó thở, bạn nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra. Duy trì lối sống lành mạnh và tiêm phòng đầy đủ giúp bảo vệ phổi và phòng ngừa ho có đờm hiệu quả.

Tiêm phòng đầy đủ giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn đường hô hấp - nguyên nhân thường gây ho có đờm. Khi hệ miễn dịch khỏe mạnh, cơ thể dễ dàng chống lại các tác nhân gây viêm họng và viêm phế quản. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin chính hãng, quy trình tiêm an toàn cùng đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm. Liên hệ 1800 6928 (miễn phí) để được tư vấn và đặt lịch tiêm.