Khạc đờm ra máu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Khạc đờm ra máu là tình trạng xuất hiện máu trong đờm khi ho, có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nguy hiểm như lao phổi, ung thư phổi hoặc viêm phế quản. Hiểu rõ nguyên nhân và cách xử trí kịp thời giúp bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Khạc đờm ra máu là gì?

Khạc đờm ra máu là hiện tượng khi người bệnh ho, trong đờm xuất hiện máu. Máu có thể có màu đỏ tươi, hồng hoặc nâu sẫm, tùy thuộc vào vị trí xuất phát và thời gian máu tồn tại trong đường hô hấp. Hiện tượng này có thể bắt nguồn từ nhiều vị trí khác nhau, bao gồm:

• Đường hô hấp trên: Mũi, họng, thanh quản.
• Đường hô hấp dưới: Phổi, phế quản.

Thông thường, khạc đờm ra máu xuất hiện khi có tổn thương hoặc viêm nhiễm các cấu trúc này. Tình trạng này có thể xuất hiện thoáng qua hoặc kéo dài, tùy thuộc vào nguyên nhân tiềm ẩn.

Nguyên nhân gây khạc đờm ra máu

Khạc đờm ra máu là triệu chứng xuất hiện khi máu chảy vào đường hô hấp, hòa lẫn với đờm và được tống ra ngoài qua phản xạ ho. Hiện tượng này có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm nhiễm trùng, tổn thương, bệnh lý hô hấp hay tim mạch.

Nhiễm trùng đường hô hấp

Các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản và đặc biệt là lao phổi là những nguyên nhân phổ biến gây khạc đờm ra máu.

• Viêm phổi: Đây là tình trạng nhiễm trùng ở phổi do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra. Khi phổi bị viêm, các mạch máu nhỏ trong mô phổi dễ bị tổn thương, dẫn đến hiện tượng xuất huyết khi người bệnh ho mạnh.
• Viêm phế quản: Tình trạng viêm nhiễm ở các ống phế quản khiến lớp niêm mạc bị tổn thương, gây ra chảy máu nhẹ hoặc xuất hiện tia máu trong đờm. Viêm phế quản mãn tính do hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ khạc đờm ra máu.
• Lao phổi: Đây là nguyên nhân nghiêm trọng nhất trong nhóm nhiễm trùng đường hô hấp. Vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) khi tấn công vào phổi sẽ tạo ra các ổ viêm nhiễm lan rộng, phá hủy mô phổi và mạch máu. Người mắc lao phổi thường có triệu chứng ho ra máu kèm theo sốt, sụt cân, đổ mồ hôi đêm. Nếu không được điều trị sớm, bệnh có khả năng lây lan cao và gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Giãn phế quản

Giãn phế quản là tình trạng các ống phế quản bị giãn nở bất thường do tổn thương mãn tính hoặc nhiễm trùng lặp đi lặp lại. Khi phế quản bị giãn, lớp niêm mạc và cấu trúc bảo vệ bị suy yếu, khiến mạch máu bên trong dễ vỡ.

• Người bệnh thường khạc ra đờm đặc, màu vàng hoặc xanh, kèm theo vệt máu đỏ tươi.
• Ho kéo dài, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi thay đổi thời tiết.
• Nếu không được điều trị, giãn phế quản có thể tiến triển nặng hơn, gây viêm nhiễm liên tục và tăng nguy cơ khạc đờm ra máu nghiêm trọng.
• Nguyên nhân gây giãn phế quản thường do nhiễm trùng phổi nhiều lần, lao phổi hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).

Ung thư phổi

Một trong những nguyên nhân nghiêm trọng và cần cảnh giác nhất của khạc đờm ra máu là ung thư phổi. Khối u khi phát triển trong phổi có thể xâm lấn vào các mạch máu, dẫn đến chảy máu khi người bệnh ho.

Triệu chứng thường đi kèm:

• Ho kéo dài không dứt: Thường là dấu hiệu sớm nhất, kéo dài hơn 2 tuần mà không cải thiện dù đã dùng thuốc.
• Đau ngực âm ỉ hoặc dữ dội: Cơn đau có thể lan ra lưng hoặc vai, tăng lên khi ho hoặc hít thở sâu.
• Sụt cân không rõ lý do: Người bệnh thường bị giảm cân nhanh chóng mà không thay đổi chế độ ăn uống hay vận động.
• Khó thở, hụt hơi: Do khối u chèn ép vào đường thở hoặc làm phổi suy giảm chức năng.

Yếu tố nguy cơ của ung thư phổi bao gồm:

• Hút thuốc lá (cả chủ động và thụ động).
• Tiếp xúc với chất phóng xạ, amiăng hoặc hóa chất độc hại.
• Môi trường ô nhiễm, khói bụi công nghiệp.

Bệnh lý tim mạch

Một số bệnh lý tim mạch cũng có thể gây ra hiện tượng khạc đờm ra máu, điển hình là:

• Suy tim trái: Khi tim không bơm máu hiệu quả, máu bị ứ đọng trong phổi, gây tăng áp lực lên mao mạch phổi, dẫn đến rò rỉ máu vào phế quản.
• Tăng áp động mạch phổi: Áp lực máu trong động mạch phổi tăng cao làm các mạch máu dễ bị tổn thương và chảy máu.
• Hẹp van hai lá: Khi van tim bị hẹp, máu không thể lưu thông trơn tru, gây ứ đọng ở phổi và xuất hiện đờm lẫn máu.

Người bệnh mắc các bệnh lý tim mạch thường cảm thấy khó thở, phù chân, đau tức ngực kèm theo ho ra máu.

Chấn thương hoặc dị vật đường thở

Tình trạng chấn thương vùng ngực do tai nạn, té ngã hoặc va đập mạnh có thể gây tổn thương mạch máu trong phổi và dẫn đến khạc đờm ra máu. Ngoài ra, khi dị vật xâm nhập vào đường thở, chúng có thể gây:

• Tắc nghẽn và tổn thương niêm mạc phế quản.
• Kích thích phản xạ ho mạnh, dẫn đến xuất huyết nhỏ.
• Tạo ra những vết rách nhỏ trên thành phế quản, gây chảy máu lẫn trong đờm.

Triệu chứng đi kèm:

• Đau nhói ở ngực hoặc sau lưng.
• Khó thở, cảm giác tức ngực.
• Ho liên tục, không dứt.

Nếu khạc đờm ra máu do chấn thương hoặc dị vật, người bệnh cần được thăm khám ngay để lấy dị vật hoặc xử lý tổn thương kịp thời.

Khạc đờm ra máu có nguy hiểm không?

Tùy vào nguyên nhân, khạc đờm ra máu có thể là dấu hiệu nhẹ hoặc cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng. Trong trường hợp khạc đờm ra máu do nhiễm trùng nhẹ hoặc kích ứng tạm thời, tình trạng này thường tự khỏi khi điều trị dứt điểm nguyên nhân.

Tuy nhiên, nếu xuất phát từ lao phổi hoặc ung thư phổi, khạc đờm ra máu là dấu hiệu cảnh báo bệnh đang tiến triển nặng. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Cách xử trí khi khạc đờm ra máu

Khi phát hiện khạc đờm ra máu, người bệnh cần:

• Giữ bình tĩnh: Không ho quá mạnh để tránh tổn thương thêm mạch máu.
• Ngồi ở tư thế thoải mái: Giúp dễ thở và giảm áp lực lên phổi.
• Tránh hoạt động gắng sức: Giữ cơ thể nghỉ ngơi để giảm áp lực lên đường thở.
• Gọi cấp cứu nếu cần thiết: Nếu khạc đờm ra máu nhiều, kéo dài hoặc kèm khó thở, cần gọi cấp cứu ngay.

Phòng ngừa khạc đờm ra máu

Phòng ngừa khạc đờm ra máu bằng các biện pháp như:

• Tiêm vắc xin phòng ngừa lao phổi sớm.
• Điều trị dứt điểm các bệnh lý đường hô hấp.
• Tránh khói thuốc, bụi bẩn, hóa chất độc hại.
• Thường xuyên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Lao phổi là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng khạc đờm ra máu. Đây là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp. Vì vậy, tiêm ngừa vắc xin BCG phòng lao là biện pháp chủ động và hiệu quả nhất để ngăn ngừa nhiễm bệnh.

Lợi ích của tiêm vắc xin phòng lao

Vắc xin phòng lao mang đến nhiều lợi ích:

• Ngăn ngừa nhiễm lao phổi: Giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt ở trẻ nhỏ - đối tượng dễ bị tổn thương.
• Giảm nguy cơ biến chứng nặng: Tiêm phòng giúp giảm nguy cơ mắc lao kê, lao màng não – những dạng lao nặng, dễ gây tử vong.
• Bảo vệ cộng đồng: Khi một người được tiêm phòng, nguy cơ lây lan bệnh cho người khác cũng giảm đáng kể.

Thời điểm tiêm phòng lao

Vắc xin BCG thường được tiêm cho trẻ sơ sinh trong vòng 30 ngày đầu sau sinh. Đối với người lớn hoặc trẻ lớn hơn chưa được tiêm, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện.

Lưu ý sau khi tiêm ngừa

Vị trí tiêm có thể xuất hiện sưng đỏ nhẹ, đây là phản ứng bình thường.

Không nên băng kín vị trí tiêm để tránh nhiễm trùng.

Theo dõi các dấu hiệu bất thường như sốt cao, sưng đau kéo dài để xử lý kịp thời.

Khạc đờm ra máu là triệu chứng cần được quan tâm và thăm khám sớm để xác định nguyên nhân chính xác. Đặc biệt, với các bệnh lý như lao phổi hay ung thư phổi, phát hiện sớm sẽ giúp điều trị hiệu quả hơn, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe bằng cách tiêm ngừa vắc xin phòng lao cho trẻ tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu và duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ.