Đờm màu vàng là dấu hiệu gì? Nguyên nhân và cách xử lý

Nhiều người lo lắng khi thấy đờm màu vàng xuất hiện sau những cơn ho kéo dài. Thực tế, màu sắc này phản ánh phản ứng tự nhiên của cơ thể trước viêm hoặc nhiễm trùng đường hô hấp. Tuy nhiên, nếu đờm vàng đặc, kéo dài hoặc kèm sốt, khó thở, bạn nên chú ý vì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý hô hấp cần được kiểm tra sớm.

Đờm màu vàng: Hiểu đúng để không chủ quan

Đờm là dịch tiết do phổi và đường hô hấp sinh ra, có nhiệm vụ giữ ẩm và loại bỏ vi khuẩn, bụi, dị vật. Khi bạn thấy đờm chuyển sang màu vàng, điều đó thường cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động mạnh để chống lại tác nhân gây bệnh.

Màu vàng này chủ yếu do sự hiện diện của các tế bào bạch cầu trung tính (neutrophil). Khi tế bào miễn dịch chết đi, enzyme myeloperoxidase trong chúng làm thay đổi màu đờm từ trong suốt sang vàng, vàng đậm hoặc xanh lục.

Điều đó không có nghĩa bạn chắc chắn bị nhiễm khuẩn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, đờm màu vàng chỉ mang tính gợi ý, không đủ để chẩn đoán bệnh lý hô hấp cụ thể. Vì vậy, việc quan sát thêm các dấu hiệu khác như sốt, ho kéo dài hay khó thở là rất quan trọng.

Nguyên nhân thường gặp khiến bạn có đờm màu vàng

Màu sắc đờm thay đổi tùy theo loại viêm hoặc mức độ tổn thương của đường hô hấp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

Viêm phế quản cấp hoặc mạn tính

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi niêm mạc phế quản bị viêm, cơ thể tiết nhiều chất nhầy để bảo vệ. Lúc đầu, đờm trong, sau vài ngày có thể chuyển sang vàng do phản ứng viêm. Người bệnh thường có ho kéo dài, khò khè, mệt mỏi và cảm giác tức ngực nhẹ.

Viêm phổi do vi khuẩn hoặc virus

Khi phổi bị nhiễm trùng, đặc biệt do vi khuẩn, đờm thường có màu vàng hoặc xanh đậm, kèm theo sốt, ho nhiều, khó thở, thậm chí đờm lẫn máu. Viêm phổi cần được chẩn đoán và điều trị sớm để tránh biến chứng.

Viêm xoang và dịch chảy xuống họng (post-nasal drip)

Dịch nhầy từ xoang chảy xuống cổ họng mang theo vi khuẩn và bạch cầu, tạo nên đờm vàng. Triệu chứng thường đi kèm nghẹt mũi, đau đầu, cảm giác vướng đờm và ho khan về đêm.

Đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)

Người mắc COPD thường có đờm mạn tính. Khi bệnh tiến triển nặng hoặc tái phát, đờm sẽ đặc hơn, chuyển sang màu vàng hoặc xanh lục, kèm ho nhiều, thở khò khè và khó thở.

Một số nguyên nhân khác

Đờm vàng cũng có thể xuất hiện do viêm họng, nhiễm nấm đường hô hấp, hoặc tiếp xúc khói bụi, thuốc lá trong thời gian dài. Những trường hợp này thường cải thiện khi loại bỏ yếu tố gây kích ứng và chăm sóc đúng cách.

Khi nào đờm màu vàng là dấu hiệu nguy hiểm?

Phần lớn các trường hợp đờm có màu vàng sẽ tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu bạn gặp những triệu chứng dưới đây, cần lưu ý đi khám sớm:

• Ho kéo dài hơn 10 ngày, đặc biệt nếu đờm ngày càng đậm màu.
• Sốt cao trên 38°C hoặc kèm rét run.
• Khó thở, đau ngực, mệt mỏi, hụt hơi khi vận động.
• Đờm lẫn máu hoặc có mùi hôi tanh.
• Cảm giác tức ngực hoặc đau vùng phổi.

Những biểu hiện này có thể gợi ý viêm phổi, giãn phế quản hoặc nhiễm trùng nặng đường hô hấp. Việc chẩn đoán sẽ dựa trên khám lâm sàng, xét nghiệm đờm, chụp X-quang hoặc CT ngực.

Thay đổi màu sắc và tính chất đờm là một trong những tiêu chí nhận biết tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp dưới. Do đó, không nên chủ quan khi hiện tượng kéo dài.

Cách xử trí và hỗ trợ khi bị ho có đờm màu vàng

Khi phát hiện đờm có màu vàng, bạn nên thực hiện một số biện pháp đơn giản sau để cải thiện tình trạng:

• Uống đủ nước mỗi ngày: Nước giúp làm loãng chất nhầy, hỗ trợ cơ thể đào thải đờm dễ hơn. Nên ưu tiên nước ấm, tránh nước đá hoặc đồ uống có cồn, caffeine.
• Giữ ẩm môi trường sống: Dùng máy tạo độ ẩm hoặc bát nước nhỏ trong phòng giúp đường thở không bị khô, giảm kích ứng họng và ho.
• Súc miệng, rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Thực hiện đều đặn 2 - 3 lần/ngày để giảm vi khuẩn và bụi bẩn tích tụ trong mũi họng.
• Nghỉ ngơi và ăn uống đủ chất: Cơ thể cần thời gian phục hồi. Hãy ngủ đủ giấc, ăn nhiều rau quả, trái cây giàu vitamin C và tránh thức ăn quá cay, nhiều dầu mỡ.
• Không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc giảm ho mạnh: Kháng sinh chỉ hiệu quả khi có bằng chứng nhiễm khuẩn. Việc tự ý sử dụng có thể khiến vi khuẩn kháng thuốc và làm bệnh nặng hơn.
• Khám và làm xét nghiệm khi đờm vàng kéo dài: Bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang phổi hoặc xét nghiệm đờm để tìm nguyên nhân cụ thể và điều trị phù hợp.

Nếu kết quả cho thấy có nhiễm khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng sinh hoặc thuốc long đờm phù hợp. Tuyệt đối không tự ý lựa chọn hoặc ngừng thuốc giữa chừng.

Phòng ngừa tình trạng đờm màu vàng tái phát

Giữ cho đường hô hấp khỏe mạnh là cách tốt nhất để ngăn ngừa tình trạng đờm đổi màu. Bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Tránh khói bụi, khói thuốc lá và ô nhiễm không khí: Hạn chế ra ngoài khi không khí ô nhiễm, đeo khẩu trang đạt chuẩn khi cần thiết.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Ăn uống cân đối, bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, kẽm và omega-3.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập hít thở sâu, yoga hoặc đi bộ giúp phổi khỏe và tăng dung tích phổi.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên, che miệng khi ho, hạn chế lây nhiễm chéo trong gia đình.
• Tiêm vắc xin phòng bệnh hô hấp: Vắc xin cúm và phế cầu giúp giảm đáng kể nguy cơ viêm phổi và các bệnh gây đờm vàng.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Nếu bạn đã áp dụng các biện pháp trên nhưng tình trạng đờm màu vàng vẫn kéo dài hơn 7 - 10 ngày hoặc xuất hiện kèm các triệu chứng như đau ngực, khó thở, sốt cao, hãy đi khám ngay. Việc chẩn đoán sớm giúp bác sĩ loại trừ nguyên nhân nguy hiểm như viêm phổi, lao phổi hoặc bệnh phổi mạn tính.

Khám định kỳ 1 - 2 lần/năm, đặc biệt với người hút thuốc hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm, sẽ giúp phát hiện sớm các bệnh lý hô hấp và điều trị hiệu quả hơn.

Đờm màu vàng là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi chống lại vi khuẩn hoặc viêm nhiễm. Tuy nhiên, nếu đờm kéo dài, đậm màu, kèm sốt hay khó thở, đó có thể là tín hiệu cảnh báo tình trạng nghiêm trọng hơn. Hãy lắng nghe cơ thể, nghỉ ngơi hợp lý và đến cơ sở y tế khi cần.