Ung thư phổi: Triệu chứng và cách điều trị

Ung thư phổi là tình trạng các tế bào bất thường phát triển không kiểm soát trong phổi, thường bắt đầu từ lớp niêm mạc của phế quản hoặc các mô phổi. Bệnh được chia thành hai loại chính:

• Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC): Chiếm khoảng 10-15% các trường hợp, tiến triển nhanh, thường liên quan đến hút thuốc lá và dễ di căn.
• Ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC): Chiếm khoảng 85-90% các trường hợp, bao gồm các loại như ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô tế bào vảy, và ung thư biểu mô tế bào lớn. Loại này tiến triển chậm hơn SCLC.

Ung thư phổi thường được phát hiện ở giai đoạn muộn do triệu chứng ban đầu không rõ ràng, khiến việc điều trị trở nên khó khăn. Tuy nhiên, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể cải thiện đáng kể tiên lượng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của ung thư phổi

Ung thư phổi ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng. Khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện:

• Ho kéo dài: Ho mãn tính, không cải thiện sau vài tuần, có thể kèm đờm hoặc máu.
• Khó thở: Cảm giác hụt hơi hoặc thở khò khè, đặc biệt khi vận động.
• Đau ngực: Đau âm ỉ hoặc đau nhói ở ngực, vai, hoặc lưng, nặng hơn khi ho hoặc hít thở sâu.
• Mệt mỏi và sụt cân: Mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Sốt nhẹ hoặc tái phát: Thường gặp trong các đợt viêm phổi liên quan.
• Giọng khàn: Do khối u chèn ép dây thần kinh thanh quản.
• Sưng mặt hoặc cổ: Do khối u chèn ép tĩnh mạch chủ trên.
• Đau xương: Thường gặp khi ung thư di căn đến xương.

Triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào loại ung thư, vị trí khối u, và mức độ di căn. Nhiều triệu chứng dễ bị nhầm với các bệnh phổi khác, vì vậy cần chú ý nếu triệu chứng kéo dài.

Biến chứng có thể gặp của ung thư phổi

Ung thư phổi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở giai đoạn muộn:

• Di căn: Ung thư lan đến các cơ quan khác như gan, não, xương, hoặc tuyến thượng thận, gây đau, suy yếu chức năng cơ quan.
• Tràn dịch màng phổi: Tích tụ chất lỏng quanh phổi, gây khó thở.
• Tắc nghẽn đường thở: Khối u chèn ép phế quản, dẫn đến khó thở hoặc viêm phổi tái phát.
• Hội chứng paraneoplastic: Một số khối u tiết hormone hoặc chất gây triệu chứng như tăng canxi máu, yếu cơ, hoặc rối loạn thần kinh.
• Suy hô hấp: Giảm khả năng trao đổi oxy, đặc biệt ở giai đoạn cuối.
• Nhiễm trùng phổi: Do khối u làm suy yếu chức năng phổi, dễ dẫn đến viêm phổi hoặc áp xe phổi.
• Đột tử: Do huyết khối hoặc xuất huyết trong phổi.

Những biến chứng này làm giảm chất lượng cuộc sống và tiên lượng, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ ngay nếu gặp các triệu chứng sau:

• Ho kéo dài hơn 3 tuần, đặc biệt nếu có máu trong đờm.
• Khó thở hoặc đau ngực dai dẳng, không rõ nguyên nhân.
• Sụt cân, mệt mỏi, hoặc sốt kéo dài không giải thích được.
• Giọng khàn, sưng mặt, hoặc các dấu hiệu thần kinh bất thường.
• Các triệu chứng ở người hút thuốc lâu năm hoặc có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.

Phụ nữ và nam giới trên 40 tuổi, đặc biệt những người có nguy cơ cao, nên tầm soát ung thư phổi định kỳ bằng chụp CT liều thấp để phát hiện sớm.

Nguyên nhân chính của ung thư phổi là sự tổn thương DNA trong tế bào phổi, dẫn đến sự phát triển không kiểm soát. Các yếu tố chính bao gồm:

• Hút thuốc lá: Là nguyên nhân hàng đầu, chiếm khoảng 85-90% các trường hợp ung thư phổi. Khói thuốc chứa hơn 70 chất gây ung thư.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Amiăng, radon, uranium, hoặc khí công nghiệp như benzen.
• Ô nhiễm không khí: Hít phải bụi mịn (PM2.5), khói công nghiệp, hoặc khí thải xe cộ trong thời gian dài.
• Nhiễm trùng mạn tính: Viêm phổi hoặc lao phổi mãn tính có thể làm tăng nguy cơ.
• Yếu tố di truyền: Đột biến gen (như EGFR, ALK) hoặc tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.
• Bệnh phổi nền: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc xơ phổi làm tăng nguy cơ.

Những ai có nguy cơ mắc ung thư phổi?

Một số nhóm người có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Người hút thuốc lá: Cả người hút thuốc chủ động và thụ động.
• Người tiếp xúc với chất độc hại: Công nhân trong ngành khai thác mỏ, xây dựng, hoặc hóa chất.
• Người có tiền sử gia đình: Có người thân (cha mẹ, anh chị em) mắc ung thư phổi.
• Người mắc bệnh phổi mãn tính: Như COPD, lao, hoặc xơ phổi.
• Người sống ở khu vực ô nhiễm: Đặc biệt ở các thành phố lớn với không khí kém chất lượng.
• Người cao tuổi: Nguy cơ tăng ở người trên 50 tuổi, đặc biệt nếu hút thuốc lâu năm.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi

Ngoài các nguyên nhân chính, một số yếu tố làm tăng nguy cơ:

• Hút thuốc thụ động: Tiếp xúc với khói thuốc từ người khác.
• Tiếp xúc với radon: Một loại khí phóng xạ tự nhiên tích tụ trong nhà hoặc hầm mỏ.
• Chế độ ăn thiếu chất: Thiếu rau xanh, trái cây, hoặc các chất chống oxy hóa.
• Tiền sử bức xạ: Tiếp xúc với bức xạ từ điều trị ung thư trước đó ở vùng ngực.
• Suy giảm miễn dịch: Người mắc HIV/AIDS hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán ung thư phổi

Chẩn đoán ung thư phổi thường bao gồm các phương pháp sau:

• Khám lâm sàng: Đánh giá triệu chứng và tiền sử bệnh, bao gồm hút thuốc và tiếp xúc chất độc.
• Chụp X-quang ngực: Phát hiện các bất thường như khối u hoặc tràn dịch màng phổi.
• Chụp CT liều thấp: Phương pháp tầm soát hiệu quả, giúp phát hiện khối u nhỏ ở giai đoạn sớm.
• Chụp PET-CT: Xác định mức độ di căn của ung thư.
• Sinh thiết phổi: Lấy mẫu mô từ khối u qua nội soi phế quản, sinh thiết kim, hoặc phẫu thuật để xác định loại ung thư.
• Xét nghiệm đờm: Tìm tế bào ung thư trong đờm.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra dấu ấn ung thư (như CEA, CYFRA 21-1) hoặc tình trạng sức khỏe tổng quát.
• Kiểm tra gen: Xác định đột biến gen (như EGFR, ALK) để lựa chọn điều trị nhắm mục tiêu.

Phương pháp điều trị ung thư phổi hiệu quả

Điều trị ung thư phổi phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn, và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân:

Phẫu thuật:

• Cắt thùy phổi: Loại bỏ một phần phổi chứa khối u, thường áp dụng ở giai đoạn sớm của NSCLC.
• Cắt toàn bộ phổi: Dành cho các trường hợp khối u lớn hoặc lan rộng.
• Cắt bỏ hạch bạch huyết: Để ngăn ngừa di căn.

Xạ trị: 

Sử dụng tia X năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư, thường dùng ở giai đoạn sớm hoặc khi không thể phẫu thuật.

Hóa trị: 

Sử dụng thuốc (như cisplatin, carboplatin) để tiêu diệt tế bào ung thư, thường áp dụng ở giai đoạn tiến triển hoặc di căn.

Liệu pháp nhắm mục tiêu: 

Thuốc nhắm vào đột biến gen cụ thể (như osimertinib cho EGFR, crizotinib cho ALK), hiệu quả ở một số bệnh nhân NSCLC.

Miễn dịch trị liệu: 

Thuốc như pembrolizumab hoặc nivolumab giúp hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư, thường dùng ở giai đoạn muộn.

Chăm sóc giảm nhẹ: 

Cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống ở giai đoạn cuối, bao gồm giảm đau, hỗ trợ hô hấp, và tư vấn tâm lý.

Kết hợp nhiều phương pháp thường được áp dụng để tăng hiệu quả điều trị. Bệnh nhân cần thảo luận với bác sĩ để chọn phương pháp phù hợp.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của ung thư phổi

Chế độ sinh hoạt:

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, yoga, hoặc các bài tập thở giúp tăng cường sức khỏe phổi và giảm mệt mỏi.
• Tránh khói thuốc và ô nhiễm: Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc, bụi, và hóa chất độc hại.
• Quản lý căng thẳng: Thiền hoặc các kỹ thuật thư giãn giúp cải thiện tâm lý.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ chất lượng hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Theo dõi sức khỏe: Đi khám định kỳ và báo cáo ngay các triệu chứng mới.

Chế độ dinh dưỡng:

• Thực phẩm giàu protein: Thịt nạc, cá, trứng, và đậu giúp tái tạo mô và duy trì sức mạnh.
• Rau xanh và trái cây: Cung cấp vitamin C, E, và chất chống oxy hóa (như bông cải xanh, cam, dâu tây) để tăng cường miễn dịch.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch cung cấp năng lượng bền vững.
• Thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, cá thu, hoặc hạt chia giúp giảm viêm.
• Hạn chế thực phẩm chế biến: Tránh đồ ăn nhiều muối, đường, hoặc chất béo bão hòa.
• Uống đủ nước: Hỗ trợ trao đổi chất và giảm tác dụng phụ của hóa trị/xạ trị.

Phương pháp phòng ngừa ung thư phổi hiệu quả

Đặc hiệu

Hiện tại, không có vắc xin nào phòng ngừa trực tiếp ung thư phổi, vì bệnh không do virus hay vi khuẩn gây ra. Tuy nhiên, vắc xin phế cầu khuẩn giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng phổi (như viêm phổi), gián tiếp bảo vệ sức khỏe phổi, đặc biệt ở người hút thuốc hoặc có bệnh phổi mãn tính.

Không đặc hiệu

Để giảm nguy cơ mắc ung thư phổi, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Cai thuốc lá: Bỏ hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động là cách hiệu quả nhất.
• Hạn chế tiếp xúc với chất độc hại: Sử dụng thiết bị bảo hộ khi làm việc trong môi trường có amiăng, radon, hoặc hóa chất.
• Cải thiện chất lượng không khí: Sử dụng máy lọc không khí trong nhà và tránh khu vực ô nhiễm nặng.
• Tầm soát định kỳ: Chụp CT liều thấp hàng năm cho người trên 50 tuổi, hút thuốc lâu năm.
• Ăn uống lành mạnh: Tăng cường rau củ, trái cây, và hạn chế thịt đỏ.
• Tập thể dục thường xuyên: Giúp tăng cường sức khỏe phổi và hệ miễn dịch.