Huyết thanh kháng dại: Vai trò trong phòng ngừa bệnh dại và những điều cần lưu tâm

Bên cạnh vắc xin phòng dại, huyết thanh kháng dại giữ một vai trò thiết yếu trong các biện pháp dự phòng sau khi bị chó dại cắn. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn lo ngại về những ảnh hưởng có thể xảy ra khi tiêm huyết thanh kháng dại. Bài viết này Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp thông tin chi tiết về huyết thanh kháng dại, cách sử dụng và những ảnh hưởng tiềm ẩn của nó.

Huyết thanh kháng dại là gì?

Huyết thanh kháng dại (Rabies Immunoglobulin - RIG) là một loại thuốc sinh học chứa các kháng thể đặc hiệu, có tác dụng vô hiệu hóa và làm chậm quá trình lây lan của virus dại trong cơ thể, từ đó giúp bảo vệ người bệnh ở giai đoạn sớm sau khi bị phơi nhiễm.

Hiện nay, có hai loại huyết thanh kháng dại chính được sử dụng:

• Huyết thanh kháng dại có nguồn gốc từ người (Human Rabies Immunoglobulin - HRIG): Đây là loại huyết thanh được ưu tiên sử dụng bởi nguy cơ gây ra các phản ứng dị ứng thấp hơn đáng kể so với các loại huyết thanh có nguồn gốc từ động vật.
• Huyết thanh kháng dại có nguồn gốc từ động vật (Equine Rabies Immunoglobulin - ERIG): Loại huyết thanh này được sản xuất từ huyết thanh của ngựa đã được gây miễn dịch với virus dại. Tại Việt Nam, huyết thanh kháng dại có nguồn gốc từ ngựa (SAR) do Viện Vắc Xin và Sinh phẩm Y tế Nha Trang sản xuất là chủ yếu.

Tại sao cần tiêm huyết thanh kháng dại?

Huyết thanh kháng dại được chỉ định tiêm phối hợp với vắc xin phòng dại trong các trường hợp phơi nhiễm với virus dại ở mức độ cao, đặc biệt là khi:

• Bị động vật nghi dại (chó, mèo hoặc các động vật khác) cắn, cào gây rách da, chảy máu.
• Bị nước bọt của động vật nghi dại dính vào niêm mạc (mắt, miệng, bộ phận sinh dục) hoặc vùng da bị tổn thương.
• Vết cắn ở các vị trí gần hệ thần kinh trung ương như đầu, mặt, cổ, các đầu ngón tay, ngón chân.
• Vết cắn sâu, nhiều vết thương hoặc vết thương bị dập nát.

Huyết thanh kháng dại có tác dụng tạo miễn dịch thụ động nhanh chóng, giúp trung hòa virus dại tại vết thương và ngăn chặn sự xâm nhập của virus vào hệ thần kinh.

Tiêm huyết thanh kháng dại có ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể?

Tương tự các chế phẩm sinh học khác, việc đưa huyết thanh kháng dại vào cơ thể có thể kéo theo một vài phản ứng không mong muốn. Tuy nhiên, phần lớn các tác dụng phụ này thường nhẹ và chỉ kéo dài trong thời gian ngắn. Mức độ nghiêm trọng và tần suất xuất hiện của các tác dụng phụ có thể thay đổi tùy thuộc vào loại huyết thanh được sử dụng (HRIG hoặc ERIG), đặc điểm cơ địa của từng người bệnh và kỹ thuật tiêm.

Các tác dụng phụ thường gặp sau khi tiêm huyết thanh kháng dại bao gồm:

• Phản ứng tại chỗ tiêm: Đây là các phản ứng thường gặp nhất và thường tự khỏi sau vài ngày. Các biểu hiện có thể bao gồm:
• Vùng tiêm có thể xuất hiện các triệu chứng như đau nhức, sưng tấy, ửng đỏ hoặc cảm giác ngứa ngáy.
• Căng cứng cơ ở vùng tiêm.
• Trong một số trường hợp hiếm gặp có thể xuất hiện tổn thương loét nhẹ tại vị trí tiêm.

Phản ứng toàn thân: Các phản ứng này thường nhẹ và ít gặp hơn phản ứng tại chỗ tiêm, bao gồm:

• Sốt nhẹ.
• Nổi mề đay, phát ban đỏ.
• Phù nề.
• Đau khớp, đau cơ.
• Mệt mỏi, khó chịu.

Phản ứng dị ứng: Các phản ứng dị ứng có thể xảy ra ngay sau khi tiêm, trong vòng vài giờ, vài ngày hoặc thậm chí muộn hơn (sau 7-10 ngày). Các biểu hiện dị ứng, bao gồm:

• Ngứa, phát ban toàn thân.
• Khó thở, thở khò khè.
• Sưng môi, lưỡi, họng.
• Chóng mặt, choáng váng.
• Tụt huyết áp.
• Sốc phản vệ. Tuy nhiên, sốc phản vệ do huyết thanh kháng dại rất hiếm gặp.

Các tác dụng phụ hiếm gặp khác:

• Viêm khớp.
• Viêm thận.
• Hội chứng thận hư (mặc dù mối liên hệ trực tiếp với huyết thanh kháng dại chưa được xác định rõ ràng).

Lưu ý quan trọng:

• Thường quy, bác sĩ sẽ tiến hành thử phản ứng mẫn cảm trước khi tiêm huyết thanh kháng dại (đặc biệt là ERIG/SAR) để đánh giá nguy cơ dị ứng.
• Việc tiêm huyết thanh kháng dại cần được thực hiện tại các cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị và nhân viên y tế được đào tạo chuyên sâu.
• Sau khi tiêm huyết thanh kháng dại, người bệnh cần được theo dõi chặt chẽ tại cơ sở y tế trong khoảng thời gian nhất định để phát hiện và xử trí sớm các phản ứng bất thường.
• Người bệnh cần thông báo ngay cho nhân viên y tế nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào sau khi tiêm.

Những trường hợp cần thận trọng khi tiêm huyết thanh kháng dại

Mặc dù huyết thanh kháng dại là một biện pháp cứu sinh quan trọng, cần thận trọng khi sử dụng cho một số đối tượng:

• Người có tiền sử dị ứng: Cần đặc biệt thận trọng với những người có tiền sử dị ứng với bất kỳ thành phần nào của huyết thanh hoặc có tiền sử dị ứng với các chế phẩm từ ngựa (đối với ERIG/SAR). Trong trường hợp bắt buộc phải tiêm, bác sĩ có thể tiến hành giải mẫn cảm theo phương pháp Besredka.
• Người có hệ miễn dịch suy giảm: Cần cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích và nguy cơ khi tiêm huyết thanh kháng dại cho những người có hệ miễn dịch suy yếu.
• Ở những người mắc rối loạn đông máu hoặc có số lượng tiểu cầu thấp: Việc tiêm huyết thanh kháng dại theo đường bắp cần được tiến hành một cách thận trọng tối đa do tiềm ẩn nguy cơ chảy máu khó kiểm soát tại vị trí tiêm.
• Phụ nữ có thai và cho con bú: Mặc dù chưa có bằng chứng về tác động có hại, cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ trước khi tiêm huyết thanh kháng dại cho phụ nữ mang thai và cho con bú.

Vai trò của vắc xin dại

Bệnh dại là mối nguy hiểm hàng đầu liên quan đến chó cắn, với tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối khi các triệu chứng xuất hiện. Do đó, việc tiêm phòng vắc xin dại và huyết thanh kháng dại có vai trò vô cùng quan trọng. Hãy tiêm vắc xin dại nếu chưa từng tiêm phòng dại trước, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ tiêm sau khi bị cắn.

Người thường xuyên tiếp xúc với động vật (bác sĩ thú y, nhân viên cứu hộ) nên tiêm phòng dại dự phòng. Vắc xin dại thường được tiêm theo phác đồ 4-5 mũi trong vòng 14-28 ngày, tùy theo khuyến cáo của bác sĩ. Quan trọng hơn, tiêm phòng dại cho chó nuôi và giáo dục cộng đồng về an toàn khi tiếp xúc với động vật sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ bị cắn. Nếu bạn hoặc người thân bị chó cắn, đừng chủ quan, hãy hành động ngay để đảm bảo an toàn.

Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cho bạn và người thân bằng cách tiêm phòng vắc xin dại tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, trang thiết bị hiện đại và quy trình tiêm an toàn, Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin dại chính hãng và dịch vụ tư vấn tận tình theo từng tình huống phơi nhiễm. Hãy đến ngay cơ sở gần nhất hoặc gọi hotline 1800 6928 để được hướng dẫn và đặt lịch tiêm kịp thời.

Huyết thanh kháng dại là một phần thiết yếu trong phác đồ dự phòng sau phơi nhiễm với virus dại, đặc biệt ở những trường hợp có nguy cơ cao. Việc kết hợp huyết thanh kháng dại với tiêm vắc xin đúng thời điểm không chỉ giúp trung hòa virus tại chỗ mà còn tạo nền tảng miễn dịch vững chắc, bảo vệ người bệnh trước một căn bệnh có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối. Hiểu đúng vai trò, chỉ định và những lưu ý khi sử dụng huyết thanh kháng dại sẽ giúp mỗi cá nhân chủ động hơn trong phòng ngừa và ứng phó hiệu quả khi xảy ra tình huống phơi nhiễm. Hãy luôn coi trọng việc tiêm phòng và theo dõi y tế đầy đủ để bảo vệ an toàn cho bản thân và cộng đồng.