HIV lây qua đường nào? Cách phòng tránh lây nhiễm HIV

HIV (human immunodeficiency virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Cho đến nay, HIV vẫn chưa có thuốc điều trị triệt để. Do đó, việc hiểu rõ HIV lây qua đường nào không chỉ giúp chúng ta chủ động phòng ngừa cho bản thân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng.

HIV lây qua đường nào? 

Virus HIV được phát hiện có mặt trong tinh dịch, dịch âm đạo, máu, sữa mẹ, nước bọt, nước mắt và dịch não tủy. Tuy nhiên, chỉ có 3 con đường chính được chứng minh có khả năng lây truyền HIV sang người khác. Hiểu rõ HIV lây qua đường nào sẽ giúp bạn có hướng phòng tránh an toàn và hiệu quả.

Dưới đây là các con đường lây nhiễm HIV bạn cần biết:

HIV lây qua đường máu 

Đây là con đường lây truyền HIV phổ biến, có nguy cơ cao nhất. HIV có thể xâm nhập trực tiếp vào cơ thể thông qua các vết thương hở, qua kim tiêm hoặc các dụng cụ có dính máu của người nhiễm HIV. 

Dưới đây là các tình huống cụ thể:

• Dùng chung kim tiêm: Nhất là trong tiêm chích ma túy hoặc thực hiện các thủ thuật xăm mình, bấm lỗ tai bằng dụng cụ không tiệt trùng.
• Truyền máu hoặc các sản phẩm từ máu chưa được kiểm tra HIV.
• Tai nạn nghề nghiệp: Nhân viên y tế có nguy cơ cao bị lây nhiễm do kim tiêm đâm phải hoặc tiếp xúc với máu, dịch cơ thể chứa HIV qua vết thương hở.
• Dùng chung dao cạo, bàn chải đánh răng có thể gây chảy máu cũng là nguyên nhân tiềm ẩn.

HIV lây qua đường tình dục 

HIV lây truyền qua đường nào thường bị nhầm lẫn là chỉ qua máu nhưng thực tế đường tình dục không an toàn là nguyên nhân lây nhiễm phổ biến hàng đầu. Quan hệ tình dục với người nhiễm HIV mà không dùng bao cao su (âm đạo, hậu môn hoặc miệng) đều có nguy cơ lây nhiễm:

• Quan hệ qua đường âm đạo: Phổ biến nhất, đặc biệt nguy hiểm nếu bị rách niêm mạc hoặc trầy xước.
• Quan hệ hậu môn: Nguy cơ cao hơn vì niêm mạc hậu môn dễ tổn thương.
• Quan hệ miệng: Nguy cơ thấp hơn nhưng vẫn có khả năng nếu có vết loét, chảy máu nướu, viêm họng hoặc trầy xước. Việc sử dụng bao cao su đúng cách giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV lên tới 95%.

HIV lây truyền từ mẹ sang con 

HIV lây truyền qua đường nào khác ngoài máu và tình dục? Đó chính là con đường từ mẹ sang con. Người mẹ nhiễm HIV có thể truyền virus sang con theo ba giai đoạn:

Trong thai kỳ

HIV có thể xuyên qua nhau thai và lây truyền sang thai nhi.

Khi sinh

Tiếp xúc với dịch âm đạo và máu trong quá trình sinh nở.

Khi cho con bú

Virus HIV có trong sữa mẹ nên có thể lây truyền khi bé bú mẹ. Không điều trị, tỷ lệ mẹ lây HIV cho con có thể lên đến 25 - 30%. Tuy nhiên, nếu được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) và sinh mổ, tỷ lệ này có thể giảm dưới 2%.

Ngoài 3 con đường chính trên, nhiều người vẫn còn thắc mắc về khả năng lây truyền HIV qua các hình thức như ôm hôn, dùng chung bát đũa hay muỗi đốt. Dưới đây là một số trường hợp không gây lây nhiễm HIV:

• Dùng chung nhà vệ sinh, chén bát, khăn mặt.
• Ôm, hôn (nếu không có vết thương hở).
• Muỗi hoặc côn trùng đốt.
• Giao tiếp, bắt tay, sống chung nhà.

Vì vậy, cần tránh kỳ thị người nhiễm HIV và nâng cao nhận thức đúng đắn về các con đường lây nhiễm HIV.

HIV lây ở giai đoạn nào?

Virus HIV có thể lây truyền ở bất kỳ giai đoạn nào sau khi xâm nhập vào cơ thể, kể cả khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng. Dưới đây là các giai đoạn phát triển của HIV:

Giai đoạn sơ nhiễm (1 - 6 tuần sau phơi nhiễm)

Đây là giai đoạn người bệnh mới tiếp xúc với virus HIV. Virus nhân lên nhanh chóng trong cơ thể. Triệu chứng thường giống cảm cúm: Sốt, đau họng, nổi hạch, mệt mỏi,… nên dễ bị bỏ qua.

Giai đoạn không triệu chứng (từ vài tháng đến nhiều năm)

Người nhiễm không có dấu hiệu lâm sàng đặc biệt nhưng virus vẫn âm thầm phá hủy hệ miễn dịch. Đây là thời điểm dễ lây nhiễm nhất vì người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường mà không biết mình mang virus.

Giai đoạn triệu chứng nhẹ

Bệnh nhân bắt đầu bị nhiễm trùng cơ hội như nấm miệng, viêm phế quản, viêm xoang, tiêu chảy kéo dài, sút cân,…

Giai đoạn AIDS

Hệ miễn dịch bị suy yếu nghiêm trọng, xuất hiện các bệnh nhiễm trùng cơ hội nặng như viêm phổi, lao, ung thư,… Người bệnh có thể tử vong nếu không được điều trị.

Cách phòng tránh lây nhiễm HIV hiệu quả 

Việc nắm rõ HIV lây qua đường gì là bước đầu tiên để phòng tránh hiệu quả. Dưới đây là các biện pháp giúp bạn hạn chế tối đa nguy cơ phơi nhiễm:

Quan hệ tình dục an toàn

Sử dụng bao cao su đúng cách trong mỗi lần quan hệ. Tuyệt đối không quan hệ tình dục bừa bãi hoặc với nhiều bạn tình.

Không dùng chung kim tiêm

Khi thực hiện các thủ thuật dùng kim tiêm phải đảm bảo dụng cụ được tiệt trùng.

Truyền máu an toàn

Chỉ nhận máu đã được kiểm tra HIV và nên thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín.

Phòng ngừa mẹ lây cho con

Phụ nữ nhiễm HIV cần được tư vấn tại cơ sở y tế chuyên khoa nếu muốn sinh con. Việc điều trị bằng thuốc ARV trong thai kỳ và sinh mổ có thể giảm nguy cơ lây truyền đáng kể.

Bảo vệ nhân viên y tế

Tuân thủ các nguyên tắc an toàn khi tiếp xúc với máu, dịch sinh học. Luôn mang găng tay, khẩu trang khi làm thủ thuật.

Xét nghiệm HIV định kỳ

Giúp phát hiện sớm để điều trị kịp thời. Nếu bạn có hành vi nguy cơ, hãy xét nghiệm HIV ít nhất mỗi 6 tháng.

HIV là một trong những căn bệnh nguy hiểm với khả năng lây lan âm thầm nhưng dai dẳng. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn về HIV lây qua đường nào và các biện pháp phòng tránh, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ bản thân và gia đình khỏi nguy cơ lây nhiễm. Hãy chủ động thực hiện lối sống lành mạnh, quan hệ tình dục an toàn và khám sức khỏe định kỳ. Đồng thời, đừng kỳ thị người nhiễm HIV, hãy chung tay xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh và nhân ái.