Sưng hạch bạch huyết HIV: Triệu chứng và cách phân biệt

Sưng hạch bạch huyết HIV là phản ứng của hệ miễn dịch trước sự xâm nhập của virus, thường gặp ở cổ, nách hoặc bẹn. Tình trạng này có thể kéo dài, không đau và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường, cần được chú ý để phát hiện HIV kịp thời.

Sưng hạch bạch huyết là gì?

Hạch bạch huyết là những cấu trúc nhỏ có hình dạng giống hạt đậu, phân bố rộng rãi trong cơ thể như ở vùng cổ, nách, bẹn và trung thất. Đây là một phần quan trọng của hệ thống bạch huyết, vốn thuộc hệ miễn dịch ngoại biên, giúp cơ thể nhận diện và loại bỏ các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, tế bào lạ hoặc tế bào ác tính.

Bên trong mỗi hạch bạch huyết chứa nhiều tế bào miễn dịch, chủ yếu là tế bào lympho T và B. Những tế bào này có chức năng nhận diện kháng nguyên và kích hoạt các phản ứng miễn dịch nhằm tiêu diệt tác nhân xâm nhập. Khi cơ thể bị nhiễm trùng hoặc gặp tác nhân lạ, các tế bào miễn dịch trong hạch sẽ tăng sinh mạnh mẽ và thu hút thêm nhiều tế bào khác, dẫn đến hiện tượng hạch to lên gọi là sưng hạch bạch huyết.

Sưng hạch là phản ứng sinh lý thường gặp trong nhiều tình huống, đặc biệt là trong các bệnh lý nhiễm trùng như viêm họng, cảm cúm, lao phổi hoặc các bệnh do virus toàn thân như HIV. Hạch có thể sưng ở một vị trí hoặc ở nhiều vị trí khác nhau, có thể kèm theo cảm giác đau hoặc không đau tùy thuộc vào nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, tình trạng này lành tính và tự giới hạn. Tuy nhiên, nếu hạch sưng kéo dài, không giảm kích thước hoặc kèm theo các triệu chứng như sốt kéo dài, sút cân, mệt mỏi, cần được thăm khám chuyên sâu để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng hơn như lao, ung thư hoặc nhiễm HIV.

Tại sao HIV gây sưng hạch bạch huyết?

HIV là virus tấn công trực tiếp vào hệ miễn dịch, đặc biệt là các tế bào lympho TCD4 - một thành phần thiết yếu trong việc điều phối và kích hoạt các phản ứng miễn dịch. Khi virus xâm nhập vào cơ thể, các hạch bạch huyết trở thành nơi đầu tiên phản ứng vì đây là trung tâm tập trung nhiều tế bào miễn dịch nhằm nhận diện và tiêu diệt tác nhân gây bệnh.

Trong giai đoạn đầu của nhiễm HIV, đặc biệt là từ hai đến bốn tuần sau phơi nhiễm, người bệnh có thể trải qua một hội chứng giống cúm cấp tính, trong đó sưng hạch là biểu hiện nổi bật. Hạch thường sưng to, mềm, di động, có thể đau nhẹ và thường xuất hiện ở nhiều vị trí cùng lúc như cổ, nách hoặc bẹn. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch đang phản ứng mạnh mẽ trước sự nhân lên nhanh chóng của virus trong cơ thể.

Ở giai đoạn mạn tính, khi HIV tiếp tục tồn tại âm thầm trong cơ thể, các hạch bạch huyết vẫn có thể duy trì tình trạng sưng kéo dài, gọi là hội chứng hạch to mạn tính lan tỏa. Tình trạng này xảy ra do sự kích hoạt liên tục của hệ miễn dịch và sự tích tụ của tế bào lympho trong hạch. Đây là một đặc điểm thường thấy ở người nhiễm HIV chưa điều trị, đặc biệt là trong giai đoạn còn chưa có triệu chứng rõ ràng khác.

Sưng hạch trong HIV có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác, nhưng tính chất lan tỏa, không đau, kéo dài trên sáu tháng và không rõ nguyên nhân cụ thể là những yếu tố gợi ý mạnh cần được xét nghiệm và đánh giá chuyên sâu.

Triệu chứng sưng hạch bạch huyết HIV

Sưng hạch bạch huyết là một trong những biểu hiện phổ biến và sớm nhất ở người nhiễm HIV. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp sưng hạch đều giống nhau. Các đặc điểm dưới đây giúp nhận diện sưng hạch do HIV, đặc biệt khi xuất hiện ở những người có yếu tố nguy cơ:

Sưng nhiều hạch ở nhiều vị trí

Người nhiễm HIV thường có hiện tượng sưng hạch lan tỏa, tức là hạch xuất hiện ở nhiều vùng khác nhau cùng lúc như cổ, nách, bẹn. Đây là dấu hiệu cho thấy phản ứng miễn dịch xảy ra trên toàn thân, khác với sưng hạch khu trú thường gặp trong các nhiễm trùng thông thường.

Hạch có kích thước trung bình, không đau

Hạch trong HIV thường có kích thước khoảng từ 1 đến 3 cm, mềm, di động và không gây đau. Tính chất không đau khiến nhiều người bỏ qua hoặc không để ý đến sự thay đổi này. Tuy nhiên, chính sự âm thầm kéo dài là đặc điểm điển hình trong giai đoạn nhiễm HIV mạn tính.

Sưng hạch kéo dài trên sáu tuần

Khác với sưng hạch do cảm cúm hay nhiễm trùng thông thường thường tự giới hạn trong vài ngày đến vài tuần, hạch do HIV thường tồn tại kéo dài, đôi khi nhiều tháng mà không có dấu hiệu thoái lui. Điều này phản ánh tình trạng hoạt hóa miễn dịch kéo dài do virus gây ra.

Kèm theo các triệu chứng toàn thân khác

Ngoài sưng hạch, người bệnh có thể gặp thêm các dấu hiệu như sốt nhẹ kéo dài, đổ mồ hôi đêm, sút cân không rõ nguyên nhân hoặc mệt mỏi. Khi những triệu chứng này xuất hiện đồng thời, cần nghĩ đến khả năng nhiễm HIV và thực hiện xét nghiệm chẩn đoán kịp thời.

Phân biệt sưng hạch bạch huyết do HIV với các nguyên nhân khác

Sưng hạch bạch huyết là một triệu chứng không đặc hiệu, có thể gặp trong nhiều tình trạng khác nhau như nhiễm trùng, bệnh lý miễn dịch hoặc ung thư. Tuy nhiên, sưng hạch do HIV có những đặc điểm riêng giúp phân biệt với các nguyên nhân khác nếu được đánh giá cẩn thận.

So với nhiễm trùng cấp tính thông thường

Trong các nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus thông thường như viêm họng, cảm cúm hay viêm mũi họng, hạch thường sưng khu trú (chẳng hạn chỉ ở cổ), có thể đau, đỏ và kèm theo sốt cao. Thời gian tồn tại của hạch ngắn, thường dưới hai tuần và biến mất khi nhiễm trùng được kiểm soát. Ngược lại, sưng hạch trong HIV thường lan tỏa, không đau và kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng.

So với lao hạch

Lao hạch là nguyên nhân phổ biến của sưng hạch mạn tính, đặc biệt ở các quốc gia có tỷ lệ lao cao. Hạch do lao thường cứng, ít di động, có thể tạo thành khối lớn, đôi khi vỡ mủ hoặc rò dịch. Hạch lao thường khu trú ở cổ và đi kèm với các triệu chứng toàn thân như sốt về chiều, sụt cân, ra mồ hôi đêm. Trong khi đó, hạch HIV mềm, lan tỏa, không hóa mủ, và thường xuất hiện sớm khi chưa có triệu chứng điển hình khác.

So với ung thư hạch hoặc di căn hạch

Hạch do ung thư thường cứng chắc, kích thước lớn, không đau, không di động và tăng kích thước nhanh. Các hạch này thường không đối xứng và không biến mất theo thời gian. Ngược lại, hạch do HIV tuy kéo dài nhưng thường mềm, di động, và không phát triển nhanh về kích thước. Tuy nhiên, ở giai đoạn muộn, người nhiễm HIV có nguy cơ cao phát triển ung thư hạch (lymphoma), nên việc theo dõi là cần thiết.

So với các bệnh tự miễn

Một số bệnh lý tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống hoặc viêm khớp dạng thấp cũng có thể gây sưng hạch. Trong những trường hợp này, hạch thường đi kèm với các biểu hiện đặc trưng như phát ban, đau khớp, thay đổi huyết học. Xét nghiệm miễn dịch là yếu tố quan trọng để phân biệt. Hạch HIV thường không có các biểu hiện đặc hiệu đi kèm như trong các bệnh tự miễn.

Sưng hạch bạch huyết HIV là dấu hiệu không thể bỏ qua, đặc biệt khi đi kèm triệu chứng toàn thân và kéo dài dai dẳng. Nhận biết sớm các đặc điểm đặc trưng giúp phân biệt với các nguyên nhân khác và chủ động thăm khám, xét nghiệm. Việc phát hiện sớm đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát và điều trị hiệu quả HIV.