Dịch não tủy có chức năng gì? Một số bệnh lý có liên quan đến dịch tủy não

Dịch não tủy là một chất lỏng trong suốt, không màu, hiện diện trong não và tủy sống. Chất lỏng này có chức năng quan trọng trong việc bảo vệ hệ thần kinh trung ương khỏi các tác động hay chấn thương đột ngột. Bên cạnh đó, dịch não tủy còn đóng vai trò điều hòa và kiểm soát các hoạt động của cơ thể. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các chức năng của dịch não tủy cũng như một số bệnh lý liên quan đến sự bất thường của dịch này mà bạn có thể tham khảo.

Chức năng của dịch não tủy

Dịch não tủy là một chất lỏng siêu lọc từ huyết tương, được chứa trong các não thất và các khoang dưới nhện của hộp sọ và cột sống. Nó đảm nhận nhiều chức năng quan trọng, bao gồm cung cấp dưỡng chất, loại bỏ chất thải và bảo vệ não bộ khỏi các tác động có hại. Tổng lượng dịch não tủy ở người trưởng thành khoảng 150ml, trong đó 125ml phân bố trong các khoang dưới nhện và 25ml nằm trong các não thất.

Chức năng bảo vệ

Dịch não tủy đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ não bộ. Mặc dù khối lượng thực tế của não người dao động từ 1400 - 1500g, nhưng nhờ vào dịch não tủy, trọng lượng tác động lên não giảm chỉ còn 25-50g. Cơ chế này tạo ra một lớp đệm bảo vệ toàn diện cho não, giảm thiểu tác động của lực từ hộp sọ lên não bộ.

Chức năng dinh dưỡng và chuyển hóa

Về mặt dinh dưỡng và chuyển hóa, dịch não tủy giúp duy trì sự cân bằng nội môi giữa các tế bào não và các yếu tố thần kinh nội tiết, từ đó ngăn ngừa tổn thương cho hệ thần kinh. Nếu nồng độ glycine quá cao, có thể làm rối loạn sự kiểm soát nhiệt độ và huyết áp, trong khi pH dịch não tủy tăng cao cũng có thể dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt và ngất xỉu.

Bảo vệ mô não

Dịch não tủy cung cấp một lớp đệm lỏng, giống như bộ giảm xóc, giúp bảo vệ mô não khỏi các chấn thương cơ học, như va đập mạnh, bằng cách hấp thụ và phân tán lực tác động.

Chức năng vận chuyển

Lượng dịch não tủy trong hộp sọ giúp giảm áp lực nội sọ toàn phần, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tuần hoàn máu, từ đó giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu máu não. Bên cạnh đó, dịch não tủy còn đóng vai trò trong việc loại bỏ các sản phẩm chất thải từ não. Những chất này sẽ khuếch tán vào dịch não tủy và được hấp thụ, vận chuyển vào máu để thải ra khỏi cơ thể.

Xét nghiệm dịch não tủy

Khi có tổn thương ở hệ thần kinh trung ương, các bệnh lý liên quan đến não bộ sẽ xuất hiện, và dịch não tủy cũng sẽ có sự thay đổi. Do đó, việc xét nghiệm dịch não tủy sẽ giúp phản ánh chính xác tình trạng của não và màng não.

• Chọc dịch não tủy có thể giúp đo áp lực dịch não tủy và kiểm tra sự lưu thông của nó. Ngoài ra, việc định lượng immunoglobulin trong dịch não tủy nếu tăng cao có thể là dấu hiệu của bệnh đa xơ cứng (Multiple sclerosis - MS). Trong các trường hợp bệnh nhân bị Alzheimer hoặc các bệnh lý mất trí khác, một số loại protein đặc trưng liên quan đến các bệnh này cũng có thể xuất hiện trong dịch não tủy.

• Nếu có nhiễm trùng ở não và tủy sống như viêm màng não hoặc viêm não, dịch não tủy sẽ có sự xuất hiện của các tế bào bạch cầu, vi khuẩn và các chất khác. Đổi màu dịch não tủy cũng là dấu hiệu quan trọng: Màu đỏ có thể chỉ ra xuất huyết não, trong khi màu vàng có thể là dấu hiệu của lao màng não.

• Xét nghiệm dịch não tủy còn được thực hiện trong các trường hợp điều trị, như đưa thuốc vào khoang dưới nhện tủy sống, thuốc gây tê phục vụ phẫu thuật, thuốc kháng sinh, thuốc chống ung thư hoặc corticoid để điều trị các bệnh liên quan đến hệ thần kinh trung ương hoặc các bệnh lý thần kinh rễ.

Bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật chọc tủy sống hoặc chọc thắt lưng để lấy mẫu dịch não tủy bằng một cây kim mỏng và dài. Trong suốt quá trình, bệnh nhân sẽ được gây tê tại chỗ và bác sĩ sẽ đưa kim vào khoang dưới nhện, thường là giữa đốt sống thắt lưng thứ ba và thứ tư để thu thập mẫu dịch. Thủ thuật này thường kéo dài khoảng 45 phút. Sau khi làm thủ thuật, bệnh nhân có thể gặp phải cơn đau đầu, nhưng triệu chứng này thường chỉ kéo dài trong vài giờ.

Một số bệnh lý có liên quan đến dịch tủy não

Các bệnh lý liên quan đến dịch não tủy có thể kể đến như:

• Rò dịch não tủy: Dịch não tủy rò rỉ qua lỗ thủng ở màng cứng, có thể gây nguy hiểm tùy mức độ rò rỉ.
• Não úng thủy: Tích tụ dịch não tủy gây giãn não thất, áp lực lên não và có thể đe dọa tính mạng.
• Viêm màng não: Viêm lớp màng não do virus, nấm hoặc vi khuẩn, gây sốt, cứng cổ và sợ ánh sáng.
• Xuất huyết dưới nhện: Máu rò vào khoang dưới nhện do chấn thương hoặc phình động mạch, gây nguy cơ nghiêm trọng.
• Hội chứng giả u não: Mất cân bằng lưu thông dịch não tủy gây đau đầu và suy giảm thị lực, rối loạn thị giác.

Các bệnh lý liên quan đến dịch não tủy có thể gây hại nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời, vì vậy việc phát hiện sớm là rất quan trọng.

Tóm lại, dịch não tủy có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì chức năng hệ thần kinh. Các bệnh lý liên quan đến dịch não tủy có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Chính vì thế, việc hiểu rõ về chức năng và các bệnh lý này sẽ giúp chẩn đoán và điều trị và bảo vệ sức khỏe hệ thần kinh.

Cách tốt nhất để phòng ngừa các bệnh có liên quan đến dịch não tủy như viêm màng não là tiêm chủng. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp dịch vụ tiêm các loại vắc xin phòng ngừa viêm màng não như Prevenar 13, Synflorix. Các loại vắc xin phòng viêm màng não này đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với trẻ em. Để được tư vấn và đặt lịch tiêm nhanh chóng, bạn đọc có thể liên hệ qua Hotline 1800 6928 để được tư vấn miễn phí!