Phân biệt dấu hiệu bệnh sốt xuất huyết và tay chân miệng

Không ít phụ huynh từng trải qua tình huống “đứng ngồi không yên” khi con đột ngột sốt cao, nổi ban đỏ, quấy khóc và bỏ ăn. Trong những trường hợp như vậy, rất khó để xác định trẻ đang mắc bệnh gì nếu không có kiến thức cơ bản về dấu hiệu bệnh lý. Đặc biệt, sốt xuất huyết và tay chân miệng là hai bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, dễ gây nhầm lẫn vì đều có triệu chứng sốt và phát ban. Hiểu rõ sự khác nhau giữa hai bệnh này sẽ giúp cha mẹ chủ động xử lý đúng cách, tránh biến chứng nguy hiểm. Hãy cùng khám phá những dấu hiệu phân biệt quan trọng trong bài viết sau.

Tìm hiểu về bệnh sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, chủ yếu lây lan qua muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus hai loại muỗi thường hoạt động mạnh vào ban ngày, đặc biệt vào sáng sớm và chiều tối. Bệnh phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam, nhất là vào mùa mưa, thời điểm muỗi phát triển mạnh.

Bệnh thường khởi đầu với các biểu hiện điển hình như:

• Sốt cao đột ngột (trên 39 – 40 độ C) kéo dài từ 2 – 7 ngày.
• Đau đầu dữ dội, đặc biệt ở vùng trán và sau nhãn cầu.
• Đau cơ, đau khớp, mệt mỏi toàn thân.
• Buồn nôn, nôn ói, đôi khi kèm tiêu chảy.
• Phát ban ngoài da, ban đỏ hoặc xuất huyết dưới da.
• Chảy máu cam, chảy máu chân răng hoặc máu trong phân – biểu hiện của tình trạng xuất huyết nội/ngoại tạng, thường gặp khi bệnh chuyển nặng.

Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh sốt xuất huyết. Việc chăm sóc chủ yếu là theo dõi sát tình trạng bệnh nhân, bổ sung nước đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý, và giảm triệu chứng bằng thuốc hạ sốt an toàn theo chỉ định. Việc phát hiện và xử lý kịp thời là yếu tố then chốt để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như sốc sốt xuất huyết, tràn dịch màng phổi, hoặc xuất huyết nặng.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh sốt xuất huyết:

• Giai đoạn ủ bệnh: Diễn ra trong khoảng 3 – 7 ngày sau khi bị muỗi mang virus đốt. Giai đoạn này không có triệu chứng rõ rệt nên dễ bị bỏ qua.
• Giai đoạn khởi phát (1 – 2 ngày): Bệnh nhân bắt đầu thấy mệt mỏi, sốt nhẹ, đau họng, biếng ăn hoặc tiêu chảy nhẹ. Đây là giai đoạn cảnh báo nhưng chưa có dấu hiệu đặc trưng rõ.
• Giai đoạn toàn phát (3 – 7 ngày): Là giai đoạn nguy hiểm nhất. Trẻ có thể sốt cao liên tục, quấy khóc nhiều, nôn ói, bỏ bú, phát ban đỏ trên lòng bàn tay, bàn chân hoặc mông. Nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết nội tạng hoặc trụy tim mạch.
• Giai đoạn hồi phục: Nếu bệnh nhân vượt qua giai đoạn nguy hiểm mà không có biến chứng, tình trạng sức khỏe sẽ dần cải thiện sau khoảng 3 – 5 ngày. Sốt hạ, các ban đỏ biến mất, cảm giác mệt mỏi giảm dần và trẻ bắt đầu ăn uống trở lại.

Sốt xuất huyết là bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Phụ huynh nên chủ động phòng ngừa bằng cách diệt muỗi, lăng quăng và theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của trẻ. Khi thấy dấu hiệu bất thường như sốt cao, nôn ói nhiều, lừ đừ hoặc xuất huyết, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm phổ biến, đặc biệt thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Bệnh do các loại virus thuộc họ Enterovirus gây ra, phổ biến nhất là Enterovirus 71 (EV71) và Coxsackievirus A16 (CVA16). Virus có khả năng lây lan nhanh chóng thông qua đường tiêu hóa và hô hấp, chủ yếu qua dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt, nước tiểu, phân và các vật dụng, bề mặt bị nhiễm bẩn.

Triệu chứng điển hình của bệnh tay chân miệng, trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu như:

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao đột ngột, thường dao động từ 38 – 40°C.
• Mệt mỏi, đau đầu, đau họng, có thể kèm theo chán ăn hoặc buồn nôn.
• Sau 1 – 2 ngày, trẻ bắt đầu có mụn nước hoặc loét nhỏ ở miệng, lưỡi, nướu khiến việc ăn uống trở nên khó khăn, dễ quấy khóc.
• Phát ban dưới dạng mụn nước cũng xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối, mông hoặc vùng quanh miệng. Những mụn nước này không ngứa nhưng có thể gây đau nếu bị vỡ ra.

Thông thường, bệnh sẽ tự khỏi sau 7 – 10 ngày mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, điều quan trọng là cần theo dõi sát sao các dấu hiệu để phát hiện sớm biến chứng và chăm sóc giảm nhẹ cho trẻ, nhất là trong những ngày đầu.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh:

• Giai đoạn khởi phát (sốt): Trẻ bắt đầu sốt cao đột ngột, từ 39 – 40°C, kéo dài 2 – 3 ngày. Kèm theo đó là các triệu chứng như lừ đừ, đau đầu, đau họng, nôn ói. Do biểu hiện giống cảm cúm thông thường nên dễ bị nhầm lẫn.
• Giai đoạn nguy hiểm: Dù nhiệt độ có thể giảm, nhưng đây là thời điểm virus có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như thoát huyết tương, phù phổi cấp, viêm não, viêm cơ tim. Trẻ có thể đột ngột da lạnh, tim đập nhanh, run tay chân, khó thở hoặc co giật – cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay lập tức.
• Giai đoạn hồi phục: Nếu vượt qua được giai đoạn nguy hiểm, trẻ sẽ dần ăn ngon trở lại, đi tiểu nhiều hơn, tỉnh táo, nhịp tim và hô hấp ổn định. Các chỉ số xét nghiệm như bạch cầu và tiểu cầu cũng bắt đầu trở lại bình thường.

Tóm lại, bệnh tay chân miệng tuy thường lành tính nhưng vẫn có khả năng gây ra biến chứng nguy hiểm nếu không được theo dõi và chăm sóc kịp thời. Phụ huynh nên chủ động trang bị kiến thức phòng ngừa và xử lý đúng cách để bảo vệ sức khỏe cho trẻ trong mùa dịch.

Cách phân biệt sốt xuất huyết và bệnh tay chân miệng

Vào thời điểm giao mùa, khi thời tiết nóng ẩm thất thường, nguy cơ bùng phát cùng lúc nhiều bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết và bệnh tay chân miệng tăng cao. Đáng lo ngại là cả hai căn bệnh này đều do virus gây ra và có những triệu chứng khá giống nhau trong giai đoạn đầu, khiến không ít phụ huynh bối rối khi theo dõi sức khỏe của trẻ.

Tuy nhiên, có hai dấu hiệu quan trọng giúp phân biệt sớm hai loại bệnh này: Triệu chứng sốt và sự xuất hiện của ban đỏ trên da.

Triệu chứng sốt

Sốt xuất huyết thường bắt đầu bằng cơn sốt cao đột ngột, nhiệt độ cơ thể có thể vượt ngưỡng 39 – 40°C, xuất hiện ngay từ ngày đầu tiên phát bệnh. Đặc điểm của cơn sốt là kéo dài liên tục, khó hạ dù đã sử dụng thuốc hạ sốt hay các biện pháp lau mát. Nhiệt độ có thể giảm bất ngờ sau 2 – 3 ngày, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc bệnh thuyên giảm. Trái lại, giai đoạn này có thể là khởi đầu cho các biến chứng nguy hiểm như thoát huyết tương, trụy mạch, xuất huyết nội tạng, do đó cần hết sức cảnh giác và theo dõi sát sao.

Ngược lại, bệnh tay chân miệng thường khởi đầu bằng sốt nhẹ hoặc không sốt, nhiệt độ chỉ dao động khoảng 37,5 – 38,3°C. Một số trẻ có thể không biểu hiện sốt rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nếu sau 2–3 ngày sốt tăng cao đột ngột vượt 40 – 41°C và kéo dài không hạ, đây là dấu hiệu cảnh báo bệnh đang tiến triển nặng, có thể ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa thân nhiệt trong não. Lúc này, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được xử trí kịp thời.

Dấu hiệu ban đỏ

Ban đỏ là dấu hiệu ngoài da giúp dễ nhận biết, nhưng để phân biệt được hai bệnh này, cần để ý thời điểm xuất hiện và hình dạng ban.

Với sốt xuất huyết, ban đỏ thường xuất hiện muộn, từ ngày thứ 3 trở đi sau khi sốt. Các nốt ban là dấu hiệu của xuất huyết dưới da, có thể là chấm nhỏ li ti hoặc mảng lớn màu đỏ không biến mất khi ấn tay vào. Ban thường thấy ở vùng cánh tay, đùi, mặt và bụng. Đây là dấu hiệu cho thấy mạch máu đã bị tổn thương, nguy cơ chảy máu trong rất cao.

Đối với bệnh tay chân miệng, ban đỏ thường xuất hiện sớm, trong 1 – 2 ngày đầu phát bệnh. Ban có dạng mụn nước nhỏ, chứa dịch trong, thường nổi ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, vùng mông và quanh miệng. Đặc biệt, loét miệng là dấu hiệu đặc trưng của tay chân miệng, khiến trẻ đau khi ăn uống, dễ bỏ bú hoặc biếng ăn.

Việc nhận biết đúng và kịp thời hai dấu hiệu chính giúp phân biệt sốt xuất huyết với tay chân miệng ngay từ giai đoạn đầu. Trong cả hai trường hợp, nếu thấy trẻ có biểu hiện sốt cao kéo dài, nổi ban bất thường, quấy khóc liên tục hoặc bỏ ăn, hãy nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Đừng chủ quan, vì cả hai bệnh đều có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí đúng lúc.

Dù đều là bệnh do virus gây ra và có một số biểu hiện giống nhau, sốt xuất huyết và tay chân miệng lại có những điểm khác biệt rõ rệt nếu quan sát kỹ các dấu hiệu như kiểu sốt và đặc điểm ban đỏ trên da. Việc nắm vững cách phân biệt hai bệnh này không chỉ giúp phát hiện sớm mà còn góp phần phòng tránh những biến chứng nguy hiểm cho trẻ nhỏ. Trong bất kỳ trường hợp nghi ngờ nào, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Chủ động nhận biết, chủ động bảo vệ sức khỏe là cách tốt nhất để vượt qua mùa dịch an toàn.