Dấu hiệu tay chân miệng nhẹ ở trẻ em: Nhận biết sớm để chăm sóc hiệu quả

Tay chân miệng là bệnh phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt ở giai đoạn giao mùa. Mặc dù đa số nhẹ và tự khỏi sau 7 - 10 ngày nhưng nếu phụ huynh không lưu ý ngay từ đầu, bệnh có thể dẫn đến loét nặng, bỏ ăn hoặc tiến triển nhanh. Bài viết này hướng dẫn nhận biết dấu hiệu tay chân miệng nhẹ, cách chăm sóc và thời điểm cần đi khám.

Tìm hiểu bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm do virus đường ruột gây ra, có khả năng lây từ người sang người và dễ phát triển thành dịch. Tác nhân chủ yếu gây bệnh là hai nhóm virus là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Đặc điểm chính của bệnh là xuất hiện các tổn thương da và niêm mạc dưới dạng phỏng nước, thường tập trung ở vùng miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông và đầu gối của trẻ.

Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa, cụ thể là thông qua nước bọt, dịch từ phỏng nước hoặc phân của trẻ bị nhiễm. Các môi trường sinh hoạt tập thể như nhà trẻ, mẫu giáo hoặc khu vui chơi là những nơi có nguy cơ cao lây lan bệnh, dễ hình thành các ổ dịch trong cộng đồng.

Dù có thể xuất hiện quanh năm, bệnh tay chân miệng thường gia tăng vào hai thời điểm chính trong năm, đó là từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Một số trường hợp mắc bệnh có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt khi nhiễm chủng EV71. Các biến chứng này gồm:

• Biến chứng thần kinh như viêm não, viêm thân não, viêm tủy, viêm màng não với biểu hiện như giật mình, ngủ gà, bứt rứt, run tay chân, đi loạng choạng, co giật, hôn mê…
• Biến chứng tim mạch và hô hấp như viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch… có thể dẫn đến tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Việc hiểu rõ nguyên nhân, đường lây truyền và các dấu hiệu cảnh báo của bệnh giúp phụ huynh chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Dấu hiệu tay chân miệng nhẹ

Dấu hiệu tay chân miệng nhẹ thường xuất hiện trong giai đoạn khởi phát và đầu giai đoạn toàn phát, với biểu hiện khá kín đáo và dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Phụ huynh cần chú ý các triệu chứng sau:

Sốt nhẹ

Trẻ có thể sốt ở mức độ nhẹ, thường dao động trong khoảng từ 37,5 đến 38°C. Tình trạng này đôi khi không rõ rệt, dễ khiến cha mẹ chủ quan. Tuy nhiên, nếu kèm theo biểu hiện mệt mỏi hoặc quấy khóc, đây có thể là dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng. Cơn sốt thường không kéo dài và ít khi gây co giật hay thay đổi ý thức.

Mệt mỏi, đau họng

Khi nhiễm virus tay chân miệng, trẻ có thể trở nên lừ đừ, uể oải và kém linh hoạt hơn thường ngày. Trẻ có thể kêu đau họng, khó chịu khi nuốt hoặc hay quấy khóc, nhất là lúc ăn uống. Dù không phải là dấu hiệu đặc hiệu, nhưng tình trạng này thường xuất hiện sớm, giúp cha mẹ nhận biết nguy cơ mắc bệnh.

Chảy nước bọt nhiều

Một biểu hiện đáng lưu ý là trẻ chảy nước bọt liên tục do các vết loét miệng khiến trẻ không muốn nuốt. Nước bọt có thể ứa ra ngoài miệng cả khi trẻ ngủ hoặc lúc đang chơi. Đây là dấu hiệu dễ quan sát bằng mắt thường và có thể xuất hiện trước khi tổn thương miệng rõ ràng.

Biếng ăn

Trẻ có thể bỏ bú, từ chối thức ăn hoặc ăn ít hơn so với bình thường. Nguyên nhân chính là do cảm giác đau khi nuốt hoặc do miệng bị tổn thương. Tình trạng này khiến trẻ dễ sụt cân, mất sức nếu không được theo dõi kỹ. Đặc biệt, cần ưu tiên chế độ ăn mềm, mát để trẻ dễ tiếp nhận.

Tiêu chảy nhẹ

Một số trẻ có thể đi tiêu phân lỏng từ 2 - 3 lần/ngày nhưng vẫn giữ được trạng thái chơi bình thường và không có dấu hiệu mất nước. Tiêu chảy nhẹ thường không kéo dài và là phản ứng của cơ thể với virus. Tuy nhiên, phụ huynh cần theo dõi sát để phòng ngừa diễn tiến nặng.

Phát ban dạng phỏng nước

Sau 1 - 2 ngày kể từ khi khởi phát bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện các bóng nước nhỏ có hình bầu dục, đường kính khoảng 2 - 10mm, màu xám nhạt. Chúng thường mọc ở lòng bàn tay, bàn chân, gối hoặc vùng mông. Các bóng nước này không ngứa, không đau, nhưng sờ vào có thể thấy cộm nhẹ dưới da.

Loét miệng nhẹ

Các bóng nước nhỏ trong miệng có đường kính khoảng 2 - 3mm, dễ vỡ và gây đau nhẹ khi trẻ ăn hoặc bú. Vị trí thường gặp là mặt trong má, nướu và lưỡi. Dù đau nhưng trẻ vẫn có thể ăn uống nếu được chăm sóc tốt, vệ sinh miệng đúng cách và dùng nước muối sinh lý thường xuyên.

Dấu hiệu tay chân miệng nhẹ có thể không rõ ràng ngay từ đầu và dễ bị bỏ qua. Do đó, nếu trẻ có các biểu hiện bất thường kể trên, phụ huynh nên theo dõi sát và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần thiết để được chẩn đoán và hướng dẫn chăm sóc phù hợp.

Dấu hiệu tay chân miệng cảnh báo bệnh diễn tiến nặng

Không giống như các dấu hiệu tay chân miệng nhẹ, một số biểu hiện ở trẻ có thể là tín hiệu cảnh báo sớm cho nguy cơ bệnh tiến triển nặng. Theo các chuyên gia, nếu trẻ có ít nhất một trong ba triệu chứng dưới đây cha mẹ cần đặc biệt lưu ý và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời:

• Quấy khóc dai dẳng, bất thường: Trẻ quấy khóc kéo dài, đặc biệt vào ban đêm, cứ ngủ 15 - 20 phút lại thức dậy khóc rồi ngủ tiếp, có thể là dấu hiệu sớm của nhiễm độc thần kinh. Dấu hiệu này thường bị nhầm lẫn với việc trẻ đau do loét miệng, nhưng thực chất cần được theo dõi sát.
• Sốt cao liên tục, không đáp ứng thuốc hạ sốt: Trẻ sốt trên 38,5°C kéo dài quá 48 giờ và không hạ sốt sau khi dùng Paracetamol là dấu hiệu cho thấy phản ứng viêm mạnh, có khả năng tiến triển thành nhiễm độc thần kinh.
• Giật mình bất thường: Nếu trẻ hay giật mình ngay cả khi đang chơi hoặc tần suất giật mình tăng theo thời gian, đây là biểu hiện rõ của tình trạng nhiễm độc thần kinh và cần được cấp cứu kịp thời.

Phát hiện sớm các dấu hiệu cảnh báo này giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng và bảo vệ sức khỏe cho trẻ một cách hiệu quả.

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà

Đa số trường hợp mắc bệnh tay chân miệng đều ở mức độ nhẹ và có thể điều trị tại nhà nếu được chăm sóc đúng cách. Dưới đây là hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà theo khuyến cáo của chuyên gia:

• Cách ly đúng cách: Trẻ bệnh cần nghỉ học ít nhất 10 ngày từ khi khởi phát bệnh. Nếu trong nhà có nhiều trẻ, phải cách ly tuyệt đối, không để trẻ bệnh tiếp xúc hay chơi chung với trẻ khỏe mạnh.
• Đeo khẩu trang y tế: Cả trẻ bệnh và người chăm sóc đều cần đeo khẩu trang đúng cách để hạn chế lây lan virus.
• Rửa tay thường xuyên: Cha mẹ cần rửa tay sạch bằng xà phòng và nước trước và sau khi tiếp xúc với trẻ. Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách dưới vòi nước chảy để ngăn tái nhiễm.
• Vệ sinh cá nhân và môi trường: Tắm rửa sạch cho trẻ mỗi ngày. Quần áo, tã lót, đồ dùng cá nhân của trẻ phải được ngâm nước sôi, giặt sạch bằng xà phòng và phơi nơi khô ráo.
• Vệ sinh miệng đúng cách: Tránh chạm vào vết loét bằng khăn hoặc bông gạc. Thay vào đó, cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý sau khi ăn, trước khi ngủ và sau khi thức dậy.
• Chế độ ăn uống phù hợp: Cho trẻ ăn thức ăn mềm, mát, dễ nuốt để giảm đau khi có loét miệng. Nếu trẻ còn bú, cần tiếp tục cho bú sữa mẹ.
• Chăm sóc da: Tắm bằng nước sát trùng nhẹ và bôi dung dịch Betadin lên tổn thương ngoài da sau khi tắm để phòng bội nhiễm.
• Hạ sốt đúng cách: Nếu trẻ sốt từ 38,5°C trở lên, có thể dùng Paracetamol liều 10 - 15mg/kg/lần, mỗi 4 - 6 giờ, kết hợp lau mát hai hõm nách và bẹn.
• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Dùng thuốc đúng theo hướng dẫn, không tự ý dùng thêm kháng sinh hay thuốc khác.

Khi phát hiện trẻ có biểu hiện nghi ngờ như sốt, phát ban phỏng nước hoặc loét miệng, phụ huynh nên nghĩ đến khả năng trẻ mắc bệnh tay chân miệng và chủ động theo dõi, chăm sóc tại nhà hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế khi cần thiết.

Tóm lại, bệnh tay chân miệng nhẹ thường bắt đầu với các dấu hiệu nhẹ như sốt nhẹ, loét miệng và phát ban dạng phỏng nước. Việc nhận biết sớm dấu hiệu tay chân miệng nhẹ giúp cha mẹ chủ động theo dõi và chăm sóc trẻ tại nhà đúng cách, hạn chế nguy cơ biến chứng. Nếu thấy trẻ có biểu hiện bất thường hoặc triệu chứng diễn tiến nặng, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.