Chăm sóc trẻ nhiễm virus RSV tại nhà như thế nào?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), RSV là nguyên nhân gây viêm phổi và nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính nghiêm trọng nhất ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ nhập viện do RSV thường tăng cao trong các tháng giao mùa. Mặc dù không phải tất cả trẻ đều cần nhập viện, nhưng chăm sóc trẻ nhiễm virus RSV tại nhà đúng cách đóng vai trò quyết định trong việc kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa biến chứng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết, giúp phụ huynh an tâm khi chăm sóc trẻ mắc RSV tại nhà.

Chăm sóc trẻ nhiễm virus RSV tại nhà như thế nào?

Với các trường hợp nhẹ và trung bình, trẻ nhiễm RSV hoàn toàn có thể được điều trị tại nhà nếu phụ huynh biết cách chăm sóc đúng và theo dõi sát sao. Đây là điều kiện tiên quyết giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng.

Việc chăm sóc trẻ nhiễm virus RSV tại nhà cần tập trung vào nghỉ ngơi, giữ ấm, cung cấp đầy đủ nước, kiểm soát triệu chứng và theo dõi các dấu hiệu bất thường. Nên nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý nhiều lần/ngày, hút dịch mũi bằng dụng cụ phù hợp giúp trẻ dễ thở hơn. Đảm bảo cho trẻ bú mẹ hoặc uống nước thường xuyên để tránh mất nước. Nếu trẻ sốt trên 38,5°C, có thể dùng thuốc hạ sốt paracetamol theo đúng liều lượng và khoảng cách giữa các liều. Tuyệt đối không tự ý sử dụng kháng sinh, thuốc ho hay các loại thuốc không có chỉ định từ bác sĩ. Đặc biệt, cần theo dõi sát dấu hiệu như thở rút lõm ngực, tím tái, bỏ bú hay li bì để đưa trẻ đi khám kịp thời.

Virus RSV là gì và tại sao đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ?

RSV là một trong những virus gây bệnh hô hấp phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và đường thở còn hẹp, trẻ rất dễ diễn tiến nặng khi nhiễm RSV nếu không được chăm sóc và theo dõi đúng cách.

RSV là loại virus gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới, lây qua dịch tiết từ mũi, họng khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với đồ vật nhiễm virus. Virus có thể tồn tại nhiều giờ trên bề mặt và rất dễ lây lan trong môi trường gia đình, nhà trẻ hoặc bệnh viện.

Trong khi đó, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có đường thở rất hẹp, dễ bị phù nề và tắc nghẽn khi viêm nhiễm. Điều này làm tăng nguy cơ khó thở, giảm oxy máu và suy hô hấp. Theo WHO, mỗi năm có khoảng 3,6 triệu ca nhập viện do RSV ở trẻ dưới 5 tuổi toàn cầu. Trẻ sinh non, mắc bệnh tim bẩm sinh, phổi mãn tính... có nguy cơ cao diễn tiến nặng hơn và cần chăm sóc đặc biệt.

Dấu hiệu trẻ nhiễm virus RSV và phân biệt mức độ bệnh

Nhận biết sớm các triệu chứng và phân biệt mức độ nặng nhẹ sẽ giúp phụ huynh chủ động hơn trong việc quyết định điều trị tại nhà hay đưa trẻ đến bệnh viện. Đặc biệt, cần lưu ý các biểu hiện hô hấp bất thường có thể xuất hiện rất nhanh.

Trẻ nhiễm RSV thường có các biểu hiện giống cảm lạnh thông thường như:

• Ho khan;
• Sổ mũi;
• Sốt nhẹ;
• Thở nhanh nhẹ hoặc khò khè;
• Bú ít, mệt mỏi.

Những biểu hiện này có thể kéo dài từ 5 - 7 ngày và hồi phục nếu được chăm sóc đúng cách tại nhà.

Tuy nhiên, khi trẻ có một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây, cần đưa đi khám ngay:

• Thở rút lõm ngực, cánh mũi phập phồng;
• Môi, đầu ngón tay tím tái;
• Bỏ bú, không ăn, nôn nhiều;
• Sốt cao liên tục trên 39°C;
• Trẻ li bì, khó đánh thức.

Hướng dẫn chăm sóc trẻ nhiễm RSV tại nhà an toàn và hiệu quả

Việc chăm sóc trẻ tại nhà cần đảm bảo các yếu tố cơ bản như thông thoáng đường thở, kiểm soát nhiệt độ, dinh dưỡng và phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là các hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia nhi khoa giúp phụ huynh thực hành hiệu quả:

• Làm sạch mũi: Dùng nước muối sinh lý để làm sạch mũi cho trẻ nhiều lần trong ngày, đặc biệt là trước khi ăn và ngủ. Sau đó, sử dụng dụng cụ hút mũi phù hợp để loại bỏ dịch nhầy, tránh để tình trạng nghẹt mũi kéo dài. Không nên dùng miệng hút trực tiếp vì có thể gây nhiễm chéo giữa người lớn và trẻ.
• Kiểm soát sốt và đau họng: Nếu trẻ sốt trên 38,5°C, có thể dùng thuốc hạ sốt paracetamol đúng liều lượng (10 - 15mg/kg cân nặng/lần). Kết hợp chườm ấm trán, cổ, nách giúp làm dịu thân nhiệt. Tránh dùng thuốc kháng viêm hay aspirin nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Khi trẻ đau họng, có thể cho uống nước ấm, không ép ăn.
• Đảm bảo dinh dưỡng và bù nước: Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng giúp trẻ hồi phục nhanh. Nên cho trẻ bú mẹ nhiều hơn hoặc uống thêm nước điện giải nếu trẻ trên 6 tháng tuổi. Trẻ ăn dặm nên ăn các món mềm, dễ tiêu, chia nhỏ bữa. Tuyệt đối không ép ăn khi trẻ mệt, điều này có thể làm trẻ nôn và khó chịu hơn.
• Tạo môi trường thông thoáng: Không gian sống cần sạch sẽ, thông thoáng, tránh ẩm mốc và khói bụi. Không nên xông tinh dầu, đốt hương hay sử dụng hóa chất tẩy rửa mạnh gần khu vực trẻ ở. Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với người đang ho, sốt hoặc có dấu hiệu cảm cúm.

Ngoài ra, nếu sau 2 ngày chăm sóc mà triệu chứng không thuyên giảm hoặc trẻ xuất hiện các dấu hiệu như thở nhanh, thở rút lõm ngực, sốt cao không hạ, tím tái, không bú… hãy đưa trẻ đến bệnh viện ngay. Việc trì hoãn điều trị có thể khiến bệnh chuyển biến nguy hiểm hơn.

Các biện pháp phòng ngừa lây lan RSV trong gia đình

Do RSV lây lan nhanh qua tiếp xúc gián tiếp và trực tiếp, việc chủ động phòng ngừa trong gia đình là cần thiết, nhất là với nhà có trẻ sơ sinh. Dưới đây là các biện pháp khoa học giúp hạn chế tối đa khả năng lây nhiễm:

• Rửa tay thường xuyên: Thói quen rửa tay sạch bằng xà phòng hoặc dung dịch cồn sát khuẩn trước và sau khi tiếp xúc với trẻ sẽ làm giảm nguy cơ truyền virus. Người chăm sóc, anh chị em hoặc khách đến chơi nên được nhắc nhở tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc này, đặc biệt trong mùa cao điểm RSV.
• Vệ sinh đồ dùng, vật dụng: Các vật dụng trẻ thường xuyên tiếp xúc như đồ chơi, bình sữa, khăn, ga gối cần được vệ sinh hằng ngày bằng nước ấm và dung dịch chuyên dụng. Nên ưu tiên các sản phẩm có khả năng kháng khuẩn nhẹ và an toàn với trẻ nhỏ. Đồ chơi nên được tiệt trùng hoặc thay mới định kỳ.
• Giữ khoảng cách với người nhiễm bệnh: Tuyệt đối không để trẻ tiếp xúc gần với người đang bị cảm cúm, ho, sốt hoặc có triệu chứng hô hấp. Nếu có người bệnh trong nhà, nên hạn chế tiếp xúc, đeo khẩu trang khi lại gần trẻ và vệ sinh tay thường xuyên.
• Khuyến nghị tiêm kháng thể RSV (nếu đủ điều kiện): Đối với trẻ sinh non, mắc bệnh tim bẩm sinh, phổi mãn tính hoặc suy giảm miễn dịch, bác sĩ có thể chỉ định tiêm Synagis (palivizumab) - kháng thể đặc hiệu giúp phòng RSV. Việc tiêm ngừa cần được thực hiện tại cơ sở y tế có chuyên môn và đúng mùa dịch.

Chăm sóc trẻ nhiễm virus RSV tại nhà đúng cách không chỉ giúp trẻ nhanh hồi phục mà còn ngăn ngừa nguy cơ nhập viện và biến chứng nặng. Phụ huynh cần quan sát sát sao các dấu hiệu bệnh, duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, đồng thời tuân thủ hướng dẫn dùng thuốc. Trong mọi trường hợp, không tự ý dùng kháng sinh, thuốc ho nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Nếu trẻ có dấu hiệu trở nặng, cần đưa đến cơ sở y tế kịp thời để được xử lý chuyên sâu. Sự chủ động và hiểu biết sẽ giúp trẻ vượt qua giai đoạn bệnh an toàn.