Thuốc kháng sinh là gì? Tác hại của việc lạm dụng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhiễm trùng, nhưng không phải lúc nào cũng là giải pháp tối ưu. Việc lạm dụng và sử dụng sai cách có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực, làm giảm hiệu quả điều trị và tạo ra vi khuẩn kháng thuốc. Vì vậy, hiểu đúng về thuốc kháng sinh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Thuốc kháng sinh là gì?

Kháng sinh là các hợp chất có khả năng kháng khuẩn, có nguồn gốc từ vi sinh vật như nấm, vi khuẩn và Actinomycetes. Chúng được sử dụng để ức chế, ngăn chặn sự phát triển và tiêu diệt vi sinh vật gây hại. Hiện nay, kháng sinh còn có thể được sản xuất thông qua phương pháp tổng hợp hoặc bán tổng hợp từ các hợp chất hóa học.

Thuốc kháng sinh (còn gọi là trụ sinh hoặc chất kháng sinh) là loại thuốc được sử dụng để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn, hoạt động bằng cách ức chế sự phát triển và sinh sản của vi khuẩn trong cơ thể người và động vật.

Khi vi khuẩn xâm nhập, chúng có thể nhân lên nhanh chóng và gây hại cho sức khỏe. Cơ thể sẽ phản ứng bằng cách kích hoạt hệ miễn dịch để tiêu diệt vi khuẩn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, do số lượng vi khuẩn quá lớn, phát triển mạnh hoặc quá phức tạp, hệ miễn dịch không thể loại bỏ hoàn toàn. Khi đó, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh để hỗ trợ cơ thể loại bỏ tác nhân gây bệnh.

Thuốc kháng sinh có quan trọng không?

Thuốc kháng sinh đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhiễm trùng, đặc biệt khi hệ miễn dịch không đủ khả năng kiểm soát vi khuẩn gây bệnh. Trong những trường hợp này, kháng sinh giúp ức chế và tiêu diệt vi khuẩn hiệu quả.

Ngoài ra, kháng sinh còn được sử dụng để ngăn ngừa nhiễm trùng, đặc biệt khi bệnh nhân bị tổn thương hoặc cần can thiệp phẫu thuật nhằm hạn chế sự hình thành và lây lan của vi khuẩn.

Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo rằng kháng sinh chỉ nên được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ sau khi thăm khám. Việc lạm dụng có thể dẫn đến kháng thuốc và nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Với những trường hợp nhiễm khuẩn nhẹ, hệ miễn dịch thường có thể tự loại bỏ vi khuẩn mà không cần can thiệp bằng thuốc.

Nếu bắt buộc phải dùng kháng sinh, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo liều lượng phù hợp, tránh sử dụng sai cách, thiếu hoặc dư thuốc, gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Một số dạng kháng sinh và nguyên tắc sử dụng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh được bào chế dưới bốn dạng chính:

• Kháng sinh đường uống: Gồm viên nén, viên nang hoặc hỗn dịch uống, thường được sử dụng để điều trị các nhiễm trùng từ nhẹ đến trung bình.
• Thuốc tiêm: Được tiêm trực tiếp vào bắp hoặc tĩnh mạch, chủ yếu dùng trong các trường hợp nhiễm khuẩn nặng, cần tác dụng nhanh.
• Kháng sinh tại chỗ: Có dạng kem bôi, thuốc xịt hoặc thuốc nhỏ, thường dùng để điều trị nhiễm trùng da, mắt, tai và các vùng tổn thương khu trú.
• Thuốc đặt âm đạo: Bào chế dưới dạng viên đạn hoặc viên mềm, đặt trực tiếp vào âm đạo theo hướng dẫn của bác sĩ/dược sĩ để điều trị các bệnh nhiễm khuẩn phụ khoa.

Để sử dụng kháng sinh an toàn, người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Chỉ dùng thuốc khi có tư vấn hoặc chỉ định từ bác sĩ, dược sĩ, đảm bảo điều trị đúng nhiễm khuẩn.
• Lựa chọn loại kháng sinh phù hợp với tình trạng bệnh dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
• Kiểm tra sức khỏe và cân nhắc kỹ lưỡng khi dùng thuốc cho các trường hợp đặc biệt.
• Tuân thủ đúng liều lượng, liệu trình điều trị; chỉ kết hợp kháng sinh khi thực sự cần thiết.
• Thận trọng khi sử dụng thuốc để phòng ngừa nhiễm khuẩn, tránh lạm dụng.

Tác hại của việc lạm dụng thuốc kháng sinh

Việc lạm dụng kháng sinh có thể gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe. Mặc dù kháng sinh có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn và nấm, nhưng nếu sử dụng không đúng cách, sai liều lượng hoặc tự ý dùng, người bệnh có thể gặp nhiều rủi ro. Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn ảnh hưởng đến hệ vi khuẩn có lợi trong niêm mạc, khoang miệng, hầu họng và hệ tiêu hóa.

Việc dùng kháng sinh quá mức có thể dẫn đến loạn khuẩn, làm mất cân bằng hệ vi sinh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Ở người cao tuổi, sử dụng kháng sinh sai nguyên tắc có thể gây biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ, thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Trẻ nhỏ cũng dễ bị ảnh hưởng nếu dùng kháng sinh sai cách, làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ hen suyễn và ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện.

Việc sử dụng kháng sinh tùy tiện, cứ mắc bệnh là tự ý mua thuốc, thậm chí dùng cùng lúc 2-3 loại kháng sinh để mau khỏi, có thể dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh. Khi vi khuẩn trở nên kháng thuốc, chúng không chỉ vô hiệu hóa tác dụng của thuốc mà còn dễ dàng lây lan từ người sang người, hình thành các chủng vi khuẩn mới nguy hiểm hơn.

Nếu vi khuẩn kháng thuốc lan rộng mà không có biện pháp kiểm soát kịp thời, số ca nhiễm khuẩn có thể gia tăng nhanh chóng, thậm chí gây tử vong do không tìm được thuốc điều trị hiệu quả.

Nhiều người tự ý mua và sử dụng kháng sinh tại nhà, nhưng khi bệnh không thuyên giảm mới đến cơ sở y tế kiểm tra. Điều này không chỉ khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, kéo dài thời gian điều trị mà còn làm tăng chi phí y tế. Như vậy, thay vì giúp cơ thể hồi phục nhanh, việc lạm dụng kháng sinh vô tình gây hại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Một số lưu ý khi sử dụng kháng sinh

Sau đây là những điểm cần lưu ý khi sử dụng thuốc kháng sinh:

• Thông báo với bác sĩ về các loại thuốc đang dùng để tránh tương tác thuốc ngoài ý muốn.
• Thận trọng khi sử dụng cho phụ nữ mang thai, người đang cho con bú, người cao tuổi hoặc bệnh nhân suy gan, suy thận.
• Không dùng kháng sinh để điều trị bệnh do virus gây ra.
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, ngay cả khi họ cho rằng bạn không cần kháng sinh.
• Chỉ dùng thuốc theo đơn, không tự ý mua, thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc giữa chừng.
• Không dùng chung kháng sinh với người khác, ngay cả khi có triệu chứng tương tự.
• Xử lý thuốc theo hướng dẫn của nhân viên y tế, không vứt vào rác sinh hoạt hoặc ống thoát nước.
• Không sử dụng thuốc có dấu hiệu hư hỏng như chảy nước, đổi màu hoặc có mùi lạ.
• Để thuốc xa tầm tay trẻ em.
• Đảm bảo đọc hướng dẫn sử dụng thật kỹ trước khi sử dụng.

Việc sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn và bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, lạm dụng hoặc dùng sai cách có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm tình trạng kháng kháng sinh. Vì vậy, mỗi người cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Trong khi kháng sinh được sử dụng để tiêu diệt vi khuẩn khi nhiễm trùng đã xảy ra, tiêm vắc xin lại đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh từ trước. Thay vì điều trị khi bệnh bùng phát, vắc xin giúp cơ thể tạo ra miễn dịch, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn và giảm thiểu sự lệ thuộc vào kháng sinh. Chính vì vậy, việc tiêm vắc xin đầy đủ không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần hạn chế tình trạng kháng kháng sinh trong cộng đồng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín cung cấp các dịch vụ tiêm phòng an toàn, hiện đại với đầy đủ các loại vắc xin cho trẻ em, người lớn, phụ nữ mang thai và người cao tuổi. Với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, quy trình tiêm chủng đạt chuẩn và hệ thống bảo quản vắc xin nghiêm ngặt, Long Châu cam kết mang đến trải nghiệm tiêm phòng an toàn, hiệu quả. Để được tư vấn và đặt lịch tiêm, khách hàng có thể liên hệ hotline 1800 6928 để được hỗ trợ nhanh chóng.