Cách phòng bệnh tay chân miệng hiệu quả cho trẻ nhỏ cha mẹ cần biết

Tay chân miệng là một bệnh lý truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em, đặc biệt dễ bùng phát trong môi trường tập thể như nhà trẻ, mẫu giáo hoặc vào thời điểm giao mùa. Để chủ động bảo vệ sức khỏe cho trẻ và ngăn ngừa nguy cơ lây lan rộng trong cộng đồng, việc hiểu rõ và thực hiện đúng các biện pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng là điều vô cùng quan trọng. Hãy cùng Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu chi tiết về cách phòng bệnh tay chân miệng hiệu quả và khoa học nhất hiện nay.

Cách phòng bệnh tay chân miệng hiệu quả nhất là gì?

Trong bối cảnh chưa có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng được cấp phép sử dụng tại Việt Nam, các biện pháp phòng ngừa chủ động đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát và hạn chế lây lan dịch bệnh, đặc biệt là trẻ nhỏ. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế và WHO, việc duy trì vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và nâng cao nhận thức cộng đồng là giải pháp phòng bệnh hiệu quả và thiết thực nhất hiện nay.

Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách theo chuẩn bộ Y tế

Đây là cách phòng bệnh tay chân miệng đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng, giúp ngăn chặn sự xâm nhập của virus gây bệnh. Cần hướng dẫn cả trẻ và người chăm sóc rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy ít nhất 20 giây, đặc biệt trong các thời điểm sau:

• Sau khi đi vệ sinh và trước mỗi bữa ăn;
• Sau mỗi lần thay tã và vệ sinh cho trẻ;
• Sau khi tiếp xúc với nước bọt, chất tiết mũi hoặc phân của trẻ.

Lưu ý: Ba mẹ cần tập cho trẻ rửa tay theo 6 bước chuẩn của Bộ Y tế để đạt hiệu quả làm sạch tối ưu.

Vệ sinh môi trường sống và vật dụng tiếp xúc hàng ngày

Virus gây bệnh tay chân miệng có thể tồn tại lâu trên bề mặt đồ vật. Vì vậy:

• Cần khử trùng định kỳ các bề mặt như tay nắm cửa, bàn ghế, sàn nhà, đồ chơi, dụng cụ ăn uống bằng dung dịch chlorine loãng hoặc cồn sát khuẩn.
• Tránh để trẻ ngậm đồ chơi hoặc cầm vào vật dụng không rõ nguồn gốc.

Không sử dụng chung các đồ dùng cá nhân với người khác

Một trong những cách phòng bệnh tay chân miệng hiệu quả là hướng dẫn trẻ không dùng chung các vật dụng cá nhân với người khác. Tuyệt đối tránh để trẻ sử dụng chung khăn mặt, ly uống nước, muỗng, bàn chải đánh răng hoặc đồ chơi với bạn bè hay anh chị em trong gia đình. Đây là những vật trung gian dễ nhiễm và lan truyền virus nếu không được vệ sinh sạch sẽ. Việc tập cho trẻ thói quen dùng riêng đồ vệ sinh cá nhân ngay từ nhỏ cũng là bước quan trọng trong việc hình thành ý thức phòng bệnh lâu dài.

Tránh lui tới các khu vực đông người trong thời điểm dịch bệnh

Trong các thời điểm dễ bùng phát dịch tay chân miệng (thường rơi vào tháng 3 - 5 và 9 - 11), phụ huynh nên hạn chế đưa trẻ đến những nơi đông người như trung tâm thương mại, công viên, khu vui chơi công cộng hoặc lớp học thêm không cần thiết. Đây là môi trường dễ tiếp xúc với nhiều nguồn virus chưa được kiểm soát.

Tại nhà và trường học, nên duy trì không gian thông thoáng, tăng cường thông gió tự nhiên và vệ sinh thường xuyên các bề mặt tiếp xúc chung. Đây là cách phòng bệnh tay chân miệng thiết thực giúp giảm nguy cơ lây nhiễm trong không gian kín.

Chủ động nhận biết dấu hiệu và thực hiện cách ly đúng lúc

Khi trẻ có biểu hiện nghi ngờ như sốt, nổi ban, đau miệng, biếng ăn, phụ huynh cần cho trẻ nghỉ học ngay và đưa đi khám sớm. Việc phát hiện kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng và hạn chế tối đa lây lan ra cộng đồng, đặc biệt tại các cơ sở mầm non và trường học.

Nguyên nhân khiến trẻ em dễ mắc bệnh tay chân miệng là gì?

Theo các chuyên gia Nhi khoa, nhóm tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi có nguy cơ cao do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và thường xuyên sinh hoạt trong môi trường tập thể. Dưới đây là các nguyên nhân giải thích vì sao trẻ em dễ mắc bệnh tay chân miệng hơn so với người lớn:

Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch còn non yếu

Ở những năm đầu đời, hệ thống miễn dịch của trẻ vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Điều này khiến cơ thể trẻ chưa có khả năng nhận biết và chống lại các loại virus gây bệnh, trong đó phổ biến nhất là Enterovirus 71 (EV71) và Coxsackievirus A16 - hai tác nhân chính gây ra tay chân miệng. Khi tiếp xúc với virus, trẻ dễ bị nhiễm bệnh và khó kiểm soát diễn tiến nếu không được chăm sóc kịp thời.

Ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân của trẻ còn hạn chế

Trẻ nhỏ chưa có ý thức tự chăm sóc bản thân như rửa tay đúng cách, che miệng khi ho hoặc hắt hơi. Hành vi đưa tay, đồ vật vào miệng rất phổ biến ở trẻ nhỏ, tạo điều kiện cho virus xâm nhập trực tiếp vào cơ thể qua đường tiêu hóa hoặc hô hấp. Việc dùng chung khăn, ly, muỗng, đồ chơi với các bạn khác càng làm gia tăng nguy cơ lây lan virus.

Sinh hoạt và học tập trong môi trường tập thể đông người

Tại nhà trẻ, mẫu giáo hoặc nhóm giữ trẻ gia đình, trẻ có xu hướng tiếp xúc gần gũi, nằm chung giường, chơi chung đồ chơi. Do đó, trẻ dễ bị lây nhiễm qua nước bọt, chất tiết từ mũi họng hoặc tiếp xúc với bề mặt chứa virus. Đây là những môi trường thuận lợi để virus phát tán và nhân rộng trong cộng đồng nhỏ, đặc biệt khi một trẻ nhiễm bệnh không được phát hiện sớm và cách ly đúng cách.

Dễ bỏ sót các triệu chứng ở giai đoạn đầu

Giai đoạn đầu của tay chân miệng thường không có biểu hiện rõ ràng, chỉ là:

• Sốt nhẹ, biếng ăn, mệt mỏi.
• Một vài trường hợp có thể bị nhầm với cảm cúm thông thường.

Chính vì triệu chứng không đặc hiệu này, nhiều trẻ vẫn tiếp tục đến lớp hoặc tiếp xúc với người khác, trong khi virus đã có khả năng lây lan mạnh trước khi nổi mụn nước hoặc ban đỏ.

Cần làm gì khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc tay chân miệng?

Việc xử lý đúng cách ngay khi trẻ xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ mắc tay chân miệng không chỉ giúp hạn chế nguy cơ biến chứng mà còn đóng vai trò quan trọng trong cách phòng bệnh tay chân miệng hiệu quả cho cộng đồng.

Cách ly trẻ và tạm ngưng sinh hoạt tập thể

Ngay khi nghi ngờ trẻ mắc tay chân miệng, phụ huynh cần cho trẻ nghỉ học, ngưng tham gia các hoạt động tập thể ít nhất từ 7 đến 10 ngày hoặc cho đến khi:

• Trẻ hết sốt hoàn toàn;
• Các mụn nước đã khô và không còn bong tróc;
• Trẻ không còn dấu hiệu lây nhiễm.

Hạn chế tối đa việc trẻ tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền, nhằm ngăn chặn nguy cơ lây lan trong gia đình và cộng đồng.

Đưa trẻ đến bác sĩ thăm khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh

Không tự ý điều trị tại nhà bằng thuốc kháng sinh, thuốc bôi không rõ nguồn gốc hoặc các phương pháp dân gian chưa được kiểm chứng. Trẻ cần được khám tại các cơ sở y tế uy tín để bác sĩ đánh giá chính xác mức độ bệnh:

• Nếu bệnh nhẹ, trẻ có thể được chỉ định theo dõi và chăm sóc tại nhà.
• Nếu có dấu hiệu cảnh báo nặng, bác sĩ sẽ hướng dẫn nhập viện kịp thời để theo dõi chuyên sâu.

Chăm sóc đúng cách tại nhà với trường hợp bệnh nhẹ

Nếu trẻ được chỉ định điều trị ngoại trú, việc chăm sóc tại nhà cần tuân thủ nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn và phục hồi nhanh chóng:

• Hạ sốt bằng thuốc Paracetamol với liều lượng phù hợp theo cân nặng, không tự ý tăng liều hoặc dùng kéo dài.
• Vệ sinh miệng nhẹ nhàng bằng dung dịch nước muối sinh lý hoặc các loại súc miệng phù hợp dành cho trẻ nhỏ.
• Chế độ ăn uống phù hợp: Ưu tiên thức ăn mềm, nguội, dễ nuốt như cháo, súp. Tránh thực phẩm cay nóng, có tính acid hoặc dễ gây xước niêm mạc miệng.
• Vệ sinh môi trường sống: Khử trùng đồ chơi, ly tách, dụng cụ ăn uống, tay nắm cửa, bề mặt tiếp xúc hằng ngày để ngăn virus tiếp tục lây lan trong nhà.

Chủ động theo dõi các triệu chứng nghi ngờ biến chứng nguy hiểm

Trong suốt quá trình chăm sóc, ba mẹ cần giám sát chặt chẽ các biểu hiện bất thường của trẻ để kịp thời xử lý, như:

• Trẻ sốt cao liên tục trên 39°C, không đáp ứng thuốc hạ sốt;
• Giật mình nhiều lần trong ngày, ngủ li bì, quấy khóc bất thường;
• Xuất hiện các dấu hiệu co giật, run tay chân, yếu chi, tím tái;
• Nhịp thở nhanh, khó thở, thở rít, ăn uống kém.

Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, ba mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được cấp cứu và điều trị chuyên sâu.

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm dễ lây lan, đặc biệt ở trẻ nhỏ và có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời. Trong khi vắc xin phòng bệnh hiện vẫn chưa được phổ biến tại Việt Nam, việc nâng cao nhận thức về cách phòng bệnh tay chân miệng đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe trẻ em và cộng đồng. Nếu bạn cần thêm thông tin chuyên môn hoặc hướng dẫn cụ thể, hãy liên hệ với cơ sở y tế uy tín gần nhất để được hỗ trợ kịp thời.