Dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ là gì? Nhận biết sớm để điều trị kịp thời

Thời điểm giao mùa tạo điều kiện thuận lợi cho virus gây bệnh tay chân miệng phát triển và lây lan nhanh trong cộng đồng. Do đó, việc nhận diện sớm các dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ không chỉ hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả mà còn hạn chế nguy cơ bùng phát dịch.

Dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ theo từng giai đoạn

Trước khi tìm hiểu kỹ về dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ, phụ huynh cần hiểu rõ bản chất của bệnh lý này. Tay chân miệng (HFMD) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa, nước bọt, phân và tiếp xúc với dịch từ các tổn thương da hoặc bề mặt nhiễm virus. Khi nhiễm bệnh, trẻ thường xuất hiện các triệu chứng điển hình như sốt, loét miệng và phát ban dạng bóng nước ở tay, chân cùng vùng mông. 

Việc nhận biết chính xác các biểu hiện qua từng giai đoạn sẽ giúp phụ huynh chủ động trong chăm sóc và điều trị kịp thời. Thông thường, bệnh trải qua ba giai đoạn chính, bao gồm:

Giai đoạn ủ bệnh

Giai đoạn ủ bệnh kéo dài từ 3 - 7 ngày, tính từ thời điểm trẻ tiếp xúc với virus đến khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Trong thời gian này, dù chưa có biểu hiện lâm sàng rõ rệt, trẻ vẫn có khả năng lây truyền mầm bệnh do virus đã bắt đầu nhân lên trong cơ thể.

Giai đoạn khởi phát

Trong giai đoạn khởi phát, trẻ thường xuất hiện các triệu chứng toàn thân không đặc hiệu như sốt nhẹ đến vừa kéo dài 3 - 5 ngày, kèm theo chán ăn, mệt mỏi, đau họng và quấy khóc. Nếu tổn thương loét bắt đầu hình thành trong khoang miệng, trẻ có thể tiết nhiều nước bọt do cảm giác đau rát khi nuốt.

Giai đoạn toàn phát

Giai đoạn toàn phát thường bắt đầu sau 1 - 2 ngày kể từ khi trẻ khởi phát sốt. Trong giai đoạn này, trẻ xuất hiện các tổn thương đặc trưng như loét miệng (ở niêm mạc má, lưỡi, lợi) và phát ban dạng bóng nước hoặc ban đỏ ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông hoặc quanh miệng. Các tổn thương này gây đau và khó chịu, ảnh hưởng đến khả năng ăn uống và sinh hoạt hàng ngày của trẻ.

Phần lớn các trường hợp bệnh tay chân miệng đều diễn tiến lành tính và hồi phục hoàn toàn sau 7 - 10 ngày mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như viêm não, viêm màng não hoặc phù phổi cấp, cần phải nhập viện và điều trị tích cực. Việc theo dõi sát diễn tiến bệnh giúp phòng ngừa biến chứng và đảm bảo an toàn cho trẻ.

Khi nào cần đưa trẻ đi viện?

Mặc dù phần lớn các trường hợp tay chân miệng ở trẻ em có diễn tiến lành tính nhưng trong một số trường hợp, trẻ có thể gặp biến chứng nghiêm trọng liên quan đến thần kinh, hô hấp hoặc tim mạch. 

Phụ huynh cần theo dõi sát và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Sốt cao kéo dài trên 39 độ C, kéo dài hơn 48 giờ và không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
• Trẻ quấy khóc liên tục, khó dỗ hoặc có biểu hiện bỏ bú, bỏ ăn kéo dài.
• Thở nhanh, khó thở hoặc có dấu hiệu tím tái ở môi, đầu ngón tay.
• Trẻ ngủ gà, li bì, phản ứng chậm hoặc khó đánh thức.
• Co giật hoặc run rẩy không kiểm soát.
• Yếu cơ, mất lực vận động hoặc liệt tạm thời.
• Nôn mửa nhiều lần, mất nước.
• Xuất hiện các vết bầm tím bất thường trên da.

Việc phát hiện và can thiệp sớm đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu nguy cơ tử vong và di chứng lâu dài. Do đó, khi trẻ có bất kỳ triệu chứng bất thường nào nêu trên, mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được đánh giá và xử trí kịp thời.

Các biện pháp điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Hiện nay, bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì vậy, việc điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ, giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Tùy theo mức độ của bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp.

Điều trị tại nhà

Đối với các trường hợp bệnh nhẹ (không sốt cao, không dấu hiệu tổn thương thần kinh hoặc hô hấp), trẻ có thể được điều trị tại nhà dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên, phụ huynh không nên tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc hạ sốt, khi chưa có chỉ định rõ ràng. Việc hạ sốt nên được thực hiện đúng cách bằng với liều lượng phù hợp theo cân nặng của trẻ.

Ngoài việc sử dụng thuốc theo hướng dẫn từ bác sĩ, cha mẹ cần chú ý các biện pháp chăm sóc hỗ trợ tại nhà giúp trẻ hồi phục nhanh chóng, bao gồm:

• Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các hoạt động gắng sức.
• Cách ly trẻ tại nhà ít nhất 7 ngày kể từ khi khởi phát triệu chứng nhằm hạn chế lây nhiễm trong cộng đồng.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ưu tiên thực phẩm mềm, nguội, dễ nuốt như cháo loãng, súp hoặc sữa. Tránh thức ăn cay, nóng hoặc có tính acid cao gây kích ứng niêm mạc miệng.
• Bù nước đầy đủ thông qua nước lọc, nước trái cây loãng hoặc dung dịch điện giải (Oresol), đặc biệt nếu có biểu hiện sốt hoặc tiêu chảy nhẹ.

Điều trị nội trú

Trong quá trình chăm sóc tại nhà, nếu bệnh lý của trẻ có dấu hiệu trở nặng, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời. Tại cơ sở y tế, bác sĩ sẽ đánh giá chi tiết tình trạng sức khỏe của trẻ. Một số biện pháp điều trị và theo dõi bao gồm:

• Theo dõi kỹ các dấu hiệu sinh tồn, đánh giá chức năng hô hấp, tuần hoàn và thần kinh để phát hiện sớm các bất thường.
• Hỗ trợ bù nước và điện giải qua đường uống hoặc truyền tĩnh mạch, tùy theo mức độ mất nước của trẻ.
• Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như Paracetamol hoặc Ibuprofen theo cân nặng để cải thiện triệu chứng.
• Áp dụng các biện pháp điều trị hỗ trợ khi cần thiết, bao gồm trợ thở, kiểm soát co giật, chăm sóc dinh dưỡng và cân bằng điện giải.
• Trong trường hợp trẻ có biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm màng não hoặc phù phổi cấp, bác sĩ sẽ cân nhắc điều trị bằng liệu pháp điều chỉnh miễn dịch hoặc IVIG theo phác đồ chuyên môn.

Việc nhận biết dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ đóng vai trò quan trọng trong quá trình chăm sóc và điều trị. Điều này góp phần ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và hỗ trợ trẻ hồi phục nhanh chóng. Khi trẻ mắc bệnh, phụ huynh cần theo dõi tình trạng sức khỏe và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có biểu hiện bất thường để được điều trị kịp thời.