Vòng tuần hoàn của tim là gì và tầm quan trọng đối với sức khỏe?

Nếu tim hoạt động không đúng với chu kỳ, cơ thể sẽ không nhận đủ oxy và dưỡng chất, đồng thời không loại bỏ được chất thải, dẫn đến rối loạn chức năng nghiêm trọng. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi bệnh tim mạch đang là “kẻ giết người thầm lặng” hàng đầu tại Việt Nam, việc nắm rõ vòng tuần hoàn tim càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Qua bài viết này, bạn sẽ hiểu sâu hơn về cách trái tim vận hành và những việc cần làm để bảo vệ sức khỏe tim mạch của chính mình và người thân.

Vòng tuần hoàn của tim là gì?

Vòng tuần hoàn tim là hệ thống đường đi của máu được tim bơm ra và nhận về theo một chu trình khép kín, liên tục, bao gồm hai mạch chính: Vòng tuần hoàn nhỏ (hay còn gọi là tuần hoàn phổi) và vòng tuần hoàn lớn (tuần hoàn hệ thống).

• Vòng tuần hoàn nhỏ: Máu nghèo oxy từ cơ thể về nhĩ phải, đi đến thất phải, động mạch phổi, lên phổi để trao đổi khí (nhận oxy, thải CO₂), trở về nhĩ trái qua tĩnh mạch phổi.
• Vòng tuần hoàn lớn: Từ nhĩ trái xuống thất trái, động mạch chủ, các nhánh nhỏ đến nuôi toàn bộ cơ thể, máu nghèo oxy trở về nhĩ phải qua tĩnh mạch chủ trên và chủ dưới.

Hệ thống van tim đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong vòng tuần hoàn tim. Van nhĩ - thất (van 2 lá bên trái, van 3 lá bên phải) và van bán nguyệt (van động mạch chủ, van động mạch phổi) đảm bảo máu chỉ chảy theo một chiều, không bị trào ngược. Nhờ đó, vòng tuần hoàn tim luôn duy trì được hiệu quả bơm máu cao nhất.

Hệ thống dẫn truyền tim và chu kỳ hoạt động của trái tim

Trái tim không tự co bóp một cách ngẫu nhiên mà được điều khiển bởi một hệ thống dẫn truyền điện chính xác đến từng giây:

• Nút xoang (SA node) nằm ở nhĩ phải, được gọi là “máy tạo nhịp tự nhiên”, phát ra xung điện khoảng 60 - 100 lần/phút.
• Xung điện lan khắp hai tâm nhĩ làm nhĩ co đẩy máu xuống thất.
• Sau đó tín hiệu đi qua nút nhĩ - thất (AV node) đến bó His, hệ Purkinje làm hai tâm thất co đồng bộ từ dưới lên trên.

Chu kỳ tim gồm hai giai đoạn chính:

• Tâm thu: Tâm thất co mạnh, van nhĩ - thất đóng lại, van bán nguyệt mở, máu bị đẩy ra động mạch chủ và động mạch phổi.
• Tâm trương: Tâm thất giãn ra, van bán nguyệt đóng, van nhĩ - thất mở, máu từ nhĩ chảy xuống thất chuẩn bị cho nhịp tiếp theo.

Biểu đồ Wiggers là công cụ trực quan tuyệt vời để hiểu mối liên hệ giữa điện tim (ECG), áp suất trong các buồng tim, thể tích máu và âm thanh tim trong từng pha của vòng tuần hoàn tim.

Nguy cơ bệnh lý nếu rối loạn vòng tuần hoàn tim

Khi bất kỳ khâu nào trong vòng tuần hoàn tim bị rối loạn, hậu quả có thể rất nghiêm trọng:

• Rối loạn dẫn truyền điện dẫn đến rối loạn nhịp tim (nhanh, chậm, rung nhĩ,…).
• Hẹp hoặc hở van tim khiến máu trào ngược, tim phải làm việc quá tải dẫn đến suy tim.
• Tắc nghẽn động mạch vành khiến cơ tim thiếu máu cục bộ dẫn đến nhồi máu cơ tim.
• Giảm khả năng bơm máu lâu dài dẫn đến huyết áp thấp, phù nề, tổn thương thận, gan, não.

Chỉ cần một mắt xích trong vòng tuần hoàn bị gián đoạn, toàn bộ cơ thể đều chịu ảnh hưởng. Bệnh tim mạch hiện là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam cũng như một số nước trên thế giới. Các yếu tố nguy cơ phổ biến ở nước ta bao gồm: Tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, béo phì, đái tháo đường, hút thuốc lá, ít vận động, ăn quá mặn. Gánh nặng bệnh tim mạch đang ở mức báo động và việc bảo vệ vòng tuần hoàn tim là trách nhiệm của từng người.

Các biện pháp giúp duy trì sức khỏe tim mạch

Để trái tim luôn khỏe mạnh, bạn có thể thực hiện ngay những điều sau:

• Tập thể dục đều đặn 150 phút/tuần (đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội,…).
• Ăn uống khoa học, giảm muối dưới 5g/ngày, hạn chế chất béo bão hòa, tăng rau xanh, cá, hạt óc chó.
• Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia.
• Kiểm soát cân nặng và vòng eo (nam < 90cm, nữ < 80cm).
• Đo huyết áp định kỳ, khám tim mạch ít nhất 1 lần/năm sau 40 tuổi hoặc sớm hơn nếu có nguy cơ.
• Kiểm soát tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu.
• Ngủ đủ 7 - 8 tiếng/ngày, kiểm soát stress bằng thiền, yoga hoặc đơn giản là dành thời gian cho người thân.

Chỉ với những thay đổi nhỏ trong lối sống, bạn đã góp phần bảo vệ vòng tuần hoàn tim một cách hiệu quả nhất.

Vòng tuần hoàn của tim là một kiệt tác của tạo hóa, một chu trình khép kín, liên tục, chính xác đến từng mili giây để duy trì sự sống. Khi cơ chế này bị rối loạn, hậu quả có thể là những bệnh lý nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, suy tim hay đột quỵ. Vì vậy, việc hiểu rõ vòng tuần hoàn tim, thay đổi lối sống lành mạnh và chủ động khám sức khỏe định kỳ chính là cách tốt nhất để bảo vệ “trái tim” của bạn và những người thân yêu.