Vàng da ở người lớn là bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp phòng ngừa

Tình trạng vàng da không chỉ gặp ở trẻ sơ sinh mà còn xuất hiện ở người trưởng thành. Đây có thể là biểu hiện về vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cần được kiểm tra và điều trị sớm. Một số bệnh lý thường liên quan đến vàng da ở người lớn gồm xơ gan, ung thư gan, rối loạn chức năng đường mật và một số tổn thương gan khác.

Vàng da ở người lớn là bệnh gì?

Nhiều người thắc mắc rằng da vàng là bệnh gì? Vàng da là hiện tượng xảy ra khi nồng độ bilirubin trong máu vượt mức bình thường. Bilirubin là sản phẩm được sinh ra trong quá trình phân hủy các tế bào hồng cầu đã già. Nếu gan gặp trục trặc trong việc tiếp nhận và xử lý chất này, bilirubin sẽ tích tụ trong cơ thể và khiến vùng da, niêm mạc miệng và phần lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng.

Tình trạng vàng da có thể bắt nguồn từ việc các tế bào hồng cầu bị vỡ nhiều hoặc gan bị tổn thương, làm giảm khả năng chuyển hóa bilirubin. Việc kiểm tra sức khỏe sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp hạn chế bệnh tiến triển nặng hơn. Quá trình dẫn đến vàng da bệnh lý ở người lớn thường diễn ra theo các bước sau:

• Sự phân hủy các hồng cầu già tạo ra bilirubin (một loại sắc tố có màu vàng).
• Gan sẽ tiếp nhận bilirubin và chuyển hóa nó thành thành phần của dịch mật, hỗ trợ tiêu hóa.
• Khi gan hoạt động không hiệu quả hoặc lượng bilirubin tạo ra vượt khả năng xử lý, chất này bắt đầu tích lũy.
• Bilirubin thấm vào các mô xung quanh mạch máu, khiến da và mắt ngả vàng.

Nguyên nhân bị vàng da ở người lớn là gì?

Hiện tượng vàng da ở người lớn thường là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý liên quan đến gan, mật, tụy hoặc rối loạn tế bào hồng cầu. Cụ thể như sau:

Các bệnh lý liên quan đến đường mật

Vàng da cũng có thể xuất phát từ việc tắc nghẽn dòng chảy của mật, thường gặp trong các bệnh sau:

• Sỏi mật: Khi dịch mật kết tinh thành sỏi, chúng có thể làm bít tắc đường dẫn mật, cản trở quá trình tiêu hóa.
• Viêm tụy cấp: Trong một số trường hợp, men tụy tự tấn công mô tụy, dẫn đến viêm nhiễm nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.
• Ung thư tụy: Sự hình thành khối u ác tính trong tuyến tụy có thể gây tắc ống mật chủ, từ đó làm da và mắt chuyển sang màu vàng.

Rối loạn hồng cầu

Bilirubin nếu không được gan xử lý kịp thời, sẽ tích tụ trong máu và gây vàng da. Việc hồng cầu vỡ quá nhiều có thể do các bệnh như sốt rét, thiếu máu tan huyết di truyền hoặc bệnh hồng cầu hình liềm.

Các bệnh về gan

Khi nhắc đến vàng da bệnh lý, phần lớn mọi người sẽ liên tưởng đến những tổn thương tại gan, bao gồm:

• Viêm gan: Đây là căn bệnh phổ biến do virus gây nên, làm tổn thương các tế bào gan. Viêm gan có nhiều dạng như A, B, C và D. Trong đó, viêm gan B là dạng phổ biến nhất tại Việt Nam với tỷ lệ mắc lên đến 15%. Ngoài virus, một số bệnh lý như đái tháo đường và lao cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm gan.
• Xơ gan: Tình trạng các tế bào gan bị hư hại và dần được thay thế bằng mô xơ, làm suy giảm chức năng gan theo thời gian. Dù tiến triển chậm, nhưng nếu không kiểm soát, xơ gan có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.
• Ung thư gan: Đây là giai đoạn phát triển sau một thời gian dài gan bị tổn thương do viêm gan, xơ gan hoặc suy gan không được chữa trị đúng cách.

Triệu chứng thường gặp khi bị vàng da ở người lớn 

Các biểu hiện vàng da ở người lớn không nên xem nhẹ, vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến gan, mật hoặc hệ tuần hoàn. Những triệu chứng thường gặp bao gồm: Sốt, da và tròng trắng mắt chuyển sang màu vàng, cảm giác lạnh run người, đau vùng bụng, nước tiểu sẫm màu, phân có màu nhạt bất thường, cơ thể thường xuyên mệt mỏi và có thể kèm theo cảm giác ngứa ngáy trên da. Những biểu hiện này phản ánh sự rối loạn trong chức năng gan hoặc tình trạng ứ mật, cần được theo dõi chặt chẽ.

Đặc biệt, nếu người bệnh xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng hơn như đau rõ rệt ở vùng bụng - nhất là khi ấn vào vùng gan gây đau, thay đổi về mức độ tỉnh táo hoặc khả năng nhận thức, có biểu hiện chảy máu tiêu hóa (nôn ra máu, đi ngoài phân đen), hoặc xuất hiện các nốt bầm tím, chấm xuất huyết, mảng bầm bất thường trên da, thì cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế để được thăm khám và can thiệp kịp thời. Đây có thể là dấu hiệu của suy gan cấp, viêm gan nặng, hoặc rối loạn đông máu đe dọa tính mạng.

Phòng ngừa vàng da ở người lớn như thế nào?

Tình trạng vàng da ở người lớn hoàn toàn có thể được phòng ngừa nếu áp dụng những biện pháp sau đây:

Phòng tránh lây nhiễm virus gây viêm gan

Để phòng ngừa hiệu quả các bệnh viêm gan siêu vi, cần áp dụng đồng thời nhiều biện pháp chủ động và an toàn. Trước hết, tiêm vắc xin phòng ngừa viêm gan A và B đúng lịch là phương pháp bảo vệ chủ động, giúp cơ thể hình thành miễn dịch bền vững với virus gây bệnh.

Bên cạnh đó, hạn chế ăn uống bên ngoài và đảm bảo thực phẩm được nấu chín kỹ, hợp vệ sinh sẽ giúp giảm nguy cơ nhiễm viêm gan A qua đường tiêu hóa. Cần rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh để ngăn ngừa lây truyền virus qua đường phân - miệng.

Đối với viêm gan B và C - hai loại virus có thể lây qua máu và dịch tiết  việc sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, không dùng chung kim tiêm, kim xăm và chỉ sử dụng các dụng cụ được tiệt trùng đúng quy định là biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa lây nhiễm trong cộng đồng.

Tẩy giun định kỳ

Tẩy giun định kỳ là một biện pháp dự phòng đơn giản nhưng rất quan trọng, đặc biệt đối với các loại giun như giun đũa - loài có khả năng di chuyển vào đường mật, gây viêm hoặc hình thành sỏi mật. Việc thực hiện tẩy giun đều đặn giúp giảm nguy cơ tổn thương hệ gan mật và các biến chứng liên quan.

Thực hiện lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh

Thực hiện lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ và duy trì chức năng gan. Trước hết, cần hạn chế tối đa việc sử dụng rượu bia, hoặc chỉ dùng ở mức vừa phải theo khuyến nghị y tế, nhằm giảm gánh nặng chuyển hóa cho gan và ngăn ngừa các tổn thương mạn tính. Đồng thời, việc duy trì cân nặng hợp lý và kiểm soát tốt lượng cholesterol trong cơ thể cũng giúp ngăn ngừa tích tụ mỡ trong gan và phòng tránh nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Về chế độ ăn, nên ưu tiên các thực phẩm giàu dinh dưỡng, bao gồm rau củ, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám, các sản phẩm từ sữa và nguồn đạm lành mạnh như thịt nạc, cá, trứng hoặc các loại đậu. Hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và chất béo bão hòa sẽ giúp giảm gánh nặng chuyển hóa và tăng cường sức khỏe toàn thân.

Bên cạnh đó, việc sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tránh thức khuya và đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi ngày đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái tạo tế bào gan. Ngủ đủ và đúng giờ giúp gan thực hiện chức năng thải độc hiệu quả hơn, từ đó nâng cao khả năng phục hồi và duy trì hoạt động ổn định của cơ quan này.

Tình trạng vàng da ở người lớn không nên coi nhẹ, vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng như viêm gan, xơ gan, tắc nghẽn đường mật hoặc ung thư tụy. Việc thăm khám sớm để xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp người bệnh được hướng dẫn điều trị hiệu quả và kịp thời.

Tiêm vắc xin phòng ngừa viêm gan siêu vi A và B là cách hiệu quả nhất để bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ tổn thương gan nghiêm trọng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ tiêm chủng chất lượng cao cho cả trẻ em và người lớn. Với hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm và quy trình bảo quản vắc xin đạt chuẩn GSP, Long Châu đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu cho mỗi mũi tiêm. Ngoài ra, trung tâm còn hỗ trợ đặt lịch tiêm trực tuyến, nhắc lịch tiêm tự động và theo dõi sức khỏe sau tiêm, mang đến sự thuận tiện tối đa cho khách hàng. Để được tư vấn và đặt lịch hẹn, quý khách vui lòng liên hệ qua số hotline miễn phí 1800 6928.