Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là gì? Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Tình trạng trào ngược dạ dày - thực quản ở trẻ em có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, giấc ngủ và sự phát triển của trẻ nếu không được quan tâm đúng cách. Việc nhận biết sớm, theo dõi sát và đưa trẻ đi khám khi cần thiết sẽ giúp hạn chế biến chứng và bảo vệ sức khỏe cho bé yêu.

Tìm hiểu về trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng thức ăn, dịch vị và không khí từ dạ dày di chuyển ngược lên thực quản, thường kèm nôn trớ. Đây là rối loạn tiêu hóa phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi và thường tự cải thiện khi trẻ lớn dần.

Tình trạng này được chia thành hai dạng:

• Trào ngược sinh lý: Thường gặp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, biểu hiện chủ yếu là nôn trớ nhẹ nhưng trẻ vẫn bú tốt, phát triển bình thường và không có biến chứng.
• Trào ngược bệnh lý: Khi dịch axit gây kích ứng thực quản khiến trẻ khò khè, quấy khóc, chậm tăng cân hoặc gặp biến chứng như viêm loét, hẹp thực quản, viêm phổi tái phát, mòn răng.

Các triệu chứng thường gặp gồm nôn trớ sau bữa ăn, quấy khóc hoặc cáu gắt, ho, khò khè kéo dài, nấc cụt, ợ hơi, hơi thở hôi, biếng ăn, chậm tăng cân. Ở trẻ lớn hơn có thể xuất hiện nóng rát sau xương ức, đau bụng, hôi miệng hoặc viêm phổi tái phát.

Việc nhận biết sớm triệu chứng giúp cha mẹ phân biệt trào ngược sinh lý và bệnh lý, từ đó đưa trẻ đi khám kịp thời để hạn chế biến chứng.

Tại sao trẻ em bị trào ngược dạ dày thực quản?

Nguyên nhân gây trào ngược ở trẻ em rất đa dạng, từ những yếu tố sinh lý tạm thời đến bệnh lý phức tạp. Việc xác định đúng căn nguyên sẽ giúp bác sĩ đưa ra hướng xử trí hiệu quả và an toàn cho trẻ. Một số nguyên nhân phổ biến có thể kể đến như:

• Cấu trúc hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh: Dạ dày của trẻ nằm ngang, dung tích nhỏ, thức ăn chủ yếu ở dạng lỏng và cơ thắt thực quản dưới còn yếu, dễ giãn mở bất thường, khiến thức ăn và dịch vị trào ngược lên thực quản.
• Thói quen ăn uống không hợp lý: Cho trẻ bú quá nhiều trong một lần, bú sai tư thế hoặc nằm ngay sau khi bú.
• Dị tật bẩm sinh: Thoát vị hoành, hẹp môn vị, bất thường đường tiêu hóa bẩm sinh.
• Yếu tố bệnh lý: Hen suyễn, béo phì, bại não, viêm ruột, chậm làm rỗng dạ dày, dị ứng đạm sữa bò.
• Ảnh hưởng từ môi trường và thuốc: Trẻ hít phải khói thuốc lá, sử dụng một số thuốc điều trị hen hoặc thuốc thần kinh có thể làm giảm áp lực cơ thắt thực quản.
• Nguyên nhân hiếm gặp khác: Bệnh chuyển hóa như khiếm khuyết chu trình ure, galactosemia. Bất thường về giải phẫu hoặc sau phẫu thuật vùng bụng trên.

Cách chăm sóc trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản

Chăm sóc và điều trị cho trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản cần kết hợp biện pháp tại nhà và hướng dẫn y khoa. Tùy độ tuổi và tình trạng bệnh, cha mẹ có thể áp dụng một số cách sau:

• Điều chỉnh tư thế bú và ngủ: Cho trẻ bú ở tư thế đầu cao, bế thẳng 20 - 30 phút sau bú, vỗ ợ hơi để giảm khí dư và tránh căng dạ dày; khi ngủ nên đặt ngửa để giảm nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
• Chế độ ăn uống: Chia nhỏ bữa ăn, hạn chế thực phẩm gây kích thích (cay, chua, nước ngọt có ga, socola, cà phê, bạc hà), tăng cường rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc dễ tiêu. Với trẻ bú bình có thể làm đặc sữa bằng bột gạo hoặc ngũ cốc.
• Chọn sữa phù hợp: Nếu nghi ngờ trẻ dị ứng đạm sữa bò, mẹ nên loại bỏ thực phẩm từ sữa khỏi khẩu phần hoặc cho trẻ dùng sữa công thức protein thủy phân ít gây dị ứng theo tư vấn của bác sĩ.
• Tránh yếu tố kích thích: Không mặc quần áo chật, hạn chế khói thuốc và các tác nhân dễ gây dị ứng.

Cha mẹ cần theo dõi kỹ các dấu hiệu bất thường như nôn ra máu, khó thở, sụt cân nhanh,… và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cho trẻ.

Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ?

Trong đa số trường hợp, trào ngược dạ dày ở trẻ em có thể tự cải thiện theo thời gian. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời nhằm xác định chính xác nguyên nhân và ngăn ngừa nguy cơ biến chứng nặng.

Một số dấu hiệu cảnh báo bao gồm:

• Trẻ không tăng cân, chậm lớn hoặc thấp còi so với bạn bè cùng tuổi.
• Nôn dữ dội, co thắt bụng kéo dài, nôn ra dịch xanh, vàng, nâu đậm hoặc có máu.
• Đại tiện có lẫn máu, trẻ thường xuyên bỏ bú hoặc từ chối ăn.
• Trẻ khó thở, thở khò khè, ho kéo dài không khỏi, da tím tái.
• Dấu hiệu đau và khó chịu như quấy khóc dữ dội khi bú hoặc sau bú, thường xuyên ợ nóng, ợ chua, miệng có mùi hôi.
• Có biểu hiện mất nước gồm ít đi tiểu, môi khô, mắt trũng hoặc da khô.

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là tình trạng thường gặp và đa số sẽ thuyên giảm khi trẻ lớn hơn. Tuy vậy, cha mẹ không nên chủ quan mà cần theo dõi sát sao để kịp thời nhận biết biến chứng và đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám. Việc kết hợp chăm sóc dinh dưỡng hợp lý, điều chỉnh thói quen sinh hoạt và phòng bệnh sẽ giúp trẻ có hệ tiêu hóa - hô hấp khỏe mạnh hơn.

Cha mẹ nên chủ động cho trẻ tiêm các vắc xin quan trọng liên quan đến hô hấp và tiêu hóa như vắc xin phế cầu, vắc xin cúm, vắc xin rota, vắc xin tả,… để giảm nguy cơ nhiễm các bệnh nguy hiểm và gây biến chứng nặng. Hãy đến Tiêm chủng Long Châu để được đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm tư vấn, xây dựng lịch tiêm phù hợp và đồng hành cùng ba mẹ trong việc bảo vệ sức khỏe toàn diện cho bé yêu.