Tổng hợp cách nhanh hết tay chân miệng và phòng ngừa tái phát

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ, gây ra các triệu chứng như sốt, nổi mụn nước trong miệng, tay và chân, khiến trẻ mệt mỏi, biếng ăn. Việc tìm hiểu cách nhanh hết tay chân miệng không chỉ giúp cha mẹ biết cách chăm sóc và hỗ trợ điều trị đúng cách, mà còn góp phần hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục cho trẻ.

Triệu chứng thường gặp của tay chân miệng

Tay chân miệng là bệnh do virus thuộc nhóm Enterovirus, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Bệnh lây truyền mạnh qua đường tiêu hóa, tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng, nước bọt hoặc dịch từ mụn nước của người bệnh. Triệu chứng thường xuất hiện sau thời gian ủ bệnh 3 - 7 ngày và tiến triển theo từng giai đoạn. Các biểu hiện phổ biến gồm:

Sốt nhẹ hoặc sốt vừa

Nhiều trẻ bắt đầu bệnh với tình trạng sốt nhẹ 37,5 - 38,5°C, có thể kèm mệt mỏi và quấy khóc. Một số trường hợp sốt cao hơn, tùy vào mức độ nhiễm virus. Phụ huynh cần theo dõi sát vì sốt kéo dài hoặc sốt cao liên tục là dấu hiệu bệnh có thể trở nặng.

Loét miệng gây đau, trẻ biếng ăn

Tổn thương niêm mạc miệng thường xuất hiện dưới dạng:

• Vết loét nhỏ, nông, màu trắng hoặc vàng nhạt.
• Vị trí thường gặp: Lợi, lưỡi, mặt trong má, niêm mạc hầu họng.

Những vết loét này gây đau rát khi trẻ ăn uống, khiến trẻ bỏ bú, bỏ ăn hoặc nôn ói khi cố ăn. Giai đoạn loét miệng thường gây khó chịu nhất.

Phát ban và mụn nước ở tay chân

Dấu hiệu đặc trưng của tay chân miệng là:

• Mụn nước hình bầu dục, đường kính 2 - 5 mm.
• Vị trí: Lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông, đôi khi xuất hiện ở khuỷu tay hoặc vùng sinh dục.
• Mụn nước thường không ngứa nhưng dễ bị vỡ nếu trẻ gãi hoặc cọ xát mạnh.

Phát ban/mụn nước thường xuất hiện sau 1 - 2 ngày kể từ khi sốt hoặc loét miệng, giúp nhận biết bệnh dễ dàng hơn.

Cách nhanh hết tay chân miệng

Tay chân miệng có thể điều trị tại nhà nếu trẻ thuộc nhóm bệnh nhẹ và không có dấu hiệu cảnh báo. Để giúp trẻ nhanh hồi phục và giảm khó chịu trong những ngày đầu, phụ huynh có thể áp dụng các biện pháp chăm sóc dưới đây:

Hạ sốt và giảm đau đúng cách

Khi trẻ sốt trên 38°C, cha mẹ có thể dùng Paracetamol theo đúng liều tính theo cân nặng. Thuốc có tác dụng giảm đau và hạ sốt, giúp trẻ dễ chịu hơn. Tránh sử dụng Aspirin vì nguy cơ gây hội chứng Reye.

Nếu trẻ đau miệng nhiều khiến bỏ ăn, có thể dùng thuốc giảm đau hoặc gel giảm đau niêm mạc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Làm sạch miệng - giảm đau loét miệng

Các vết loét trong miệng là nguyên nhân khiến trẻ chán ăn, bỏ bú. Để giúp trẻ bớt đau:

• Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý (nếu đủ lớn).
• Lau miệng nhẹ nhàng bằng gạc thấm nước muối cho trẻ nhỏ.
• Tránh thức ăn chua, cay, nóng hoặc cứng.
• Ưu tiên thức ăn mềm, nguội, dễ nuốt như cháo, súp, sữa, sinh tố.

Chăm sóc da và mụn nước để tránh nhiễm trùng

Mụn nước ở tay, chân và miệng thường không đau nhưng dễ vỡ. Phụ huynh cần:

• Tắm nước ấm mỗi ngày để làm sạch da.
• Giữ mụn nước khô thoáng, không tự ý chọc vỡ.
• Thay quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi.
• Nếu mụn nước vỡ, sát khuẩn bằng dung dịch an toàn để phòng nhiễm trùng.

Bù nước và điện giải cho trẻ

Tay chân miệng dễ gây mất nước do sốt, loét miệng, biếng ăn. Bố mẹ nên:

• Cho trẻ uống nhiều nước, sữa hoặc dung dịch bù điện giải (oresol).
• Uống từng ngụm nhỏ nếu trẻ đau miệng.
• Theo dõi dấu hiệu mất nước: Môi khô, ít tiểu, mắt trũng, mệt nhiều.

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống của trẻ

Để trẻ nhanh hồi phục và hạn chế lây lan:

• Rửa tay bằng xà phòng thường xuyên, đặc biệt sau khi thay tã, trước khi ăn.
• Khử khuẩn đồ chơi, sàn nhà, tay nắm cửa, bàn ghế mỗi ngày.
• Giặt quần áo, chăn gối bằng nước nóng nếu có thể.

Nghỉ ngơi đầy đủ và theo dõi sát tình trạng bệnh

Trẻ cần nghỉ học và nghỉ ngơi ít nhất 7 - 10 ngày. Trong giai đoạn này, phụ huynh phải theo dõi liên tục:

• Mức độ sốt.
• Tần suất nôn ói.
• Tình trạng mụn nước.
• Biểu hiện thần kinh (giật mình, li bì, run tay chân…).

Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường, nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để tránh biến chứng nặng.

Khi nào trẻ cần được điều trị tay chân miệng tại bệnh viện?

Có nhiều dấu hiệu cảnh báo bệnh đang chuyển độ, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để tránh biến chứng nặng:

• Sốt cao ≥ 39°C hoặc sốt kéo dài trên 48 giờ dù đã dùng thuốc hạ sốt.
• Thở nhanh hoặc khó thở, thay đổi nhịp thở.
• Mạch nhanh bất thường, không phù hợp với thân nhiệt.
• Quấy khóc kéo dài, khó dỗ.
• Ngủ gà, li bì, ngủ lịm, giảm đáp ứng kích thích.
• Trẻ giật mình nhiều, hốt hoảng, chới với bất thường.
• Đi loạng choạng, ngồi không vững, dấu hiệu tổn thương thần kinh.
• Run tay chân hoặc co giật.
• Vã mồ hôi lạnh, da tái, lạnh đầu chi.
• Nôn ói nhiều, bỏ bú, không ăn uống được.
• Da nổi bông, xuất hiện vân tím hoặc xanh tái.

Đặc biệt, khi trẻ sốt cao kéo dài và xuất hiện nhiều mụn nước, nguy cơ biến chứng như viêm não - màng não, viêm cơ tim, phù phổi tăng lên rõ rệt. Các biến chứng này thường xuất hiện từ ngày 2 - 5 của bệnh, do đó phụ huynh tuyệt đối không chủ quan.

Phòng ngừa tay chân miệng tái phát và lây lan

Vì hiện nay chưa có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng, nên việc phòng bệnh chủ yếu dựa vào biện pháp vệ sinh và hạn chế tiếp xúc:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng: Đây là biện pháp hiệu quả nhất, đặc biệt trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã hoặc chăm sóc trẻ bệnh.
• Khử khuẩn đồ chơi, đồ dùng và bề mặt trong nhà: Sử dụng dung dịch chứa chlorine hoặc các sản phẩm khử khuẩn phù hợp để làm sạch: Đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế, sàn nhà,...
• Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh: Tránh đưa trẻ đến nơi đông người khi đang trong mùa dịch hoặc khi có ca bệnh trong khu vực.
• Theo dõi sát sức khỏe trẻ trong mùa dịch: Khi có dấu hiệu sốt, nổi mụn nước hoặc loét miệng, nên đưa trẻ đi khám sớm để được tư vấn.

Tay chân miệng tuy phổ biến nhưng có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được nhận biết và xử trí kịp thời. Việc nắm rõ triệu chứng, chăm sóc khoa học và theo dõi sát trong những ngày đầu sẽ giúp trẻ nhanh hồi phục, đồng thời giảm nguy cơ lây lan trong cộng đồng.