Thanh quản là gì? Các bệnh lý thường gặp liên quan thanh quản

Trong cấu trúc cơ thể người, mỗi cơ quan đều có một vai trò đặc biệt, góp phần duy trì sự sống và chất lượng cuộc sống. Thanh quản là bộ phận được ví như “hộp thoại” của con người, nơi tạo nên âm thanh và bảo vệ đường hô hấp dưới. Tuy nhiên, cũng giống như nhiều cơ quan khác, thanh quản có thể gặp phải nhiều bệnh lý khác nhau, từ nhẹ như viêm thanh quản cho đến nặng như ung thư thanh quản. Hiểu rõ về cấu tạo, chức năng và các bệnh lý liên quan sẽ giúp chúng ta có hướng chăm sóc và phòng ngừa đúng cách.

Thanh quản là gì?

Thanh quản là một phần quan trọng trong hệ hô hấp của con người, có hình dạng giống một ống rỗng dài khoảng 4 - 5cm, nằm ở giữa cổ ngay phía trên khí quản và trước thực quản. Cơ quan này kết nối đường hầu họng với khí quản, cho phép không khí đi từ cổ họng xuống phổi.

Thanh quản còn được ví như hộp thoại vì chứa dây thanh âm, giúp con người phát ra âm thanh. Âm lượng, cao độ và giọng điệu đều được điều chỉnh nhờ hoạt động của dây thanh âm trong thanh quản. Về mặt giải phẫu, ở người trưởng thành thanh quản nằm trong khoảng từ đốt sống cổ C2 - C6, trong khi ở trẻ em vị trí cao hơn, khoảng C2 - C3. Khi cơ thể phát triển, thanh quản dịch chuyển dần xuống dưới, đây cũng là lý do giọng nói thay đổi ở tuổi dậy thì.

Thanh quản nằm ở đâu và đặc điểm giải phẫu?

Thanh quản nằm ở giữa cổ, tại điểm phân chia giữa khí quản và thực quản. Ở trẻ sơ sinh, thanh quản cao hơn so với người lớn, nhưng theo thời gian sẽ hạ thấp xuống. Bộ phận này có khả năng di động khi con người nuốt, cúi xuống hoặc ngẩng đầu.

Ngoài chức năng tạo âm thanh, thanh quản còn có liên hệ mật thiết với sự phát triển sinh dục. Ở nam giới, khi bước vào tuổi dậy thì, thanh quản phát triển mạnh hơn, làm dây thanh âm dày và dài, tạo nên giọng trầm đặc trưng, hiện tượng này được gọi là vỡ giọng.

Vai trò của thanh quản là gì?

Thanh quản không chỉ là bộ phận tạo giọng nói mà còn đảm nhiệm nhiều chức năng thiết yếu trong hệ hô hấp.

Hô hấp

Thanh quản là cửa ngõ dẫn không khí từ mũi và miệng xuống khí quản rồi đến phổi. Nếu thanh môn bị hẹp hoặc tắc nghẽn, người bệnh có thể khó thở, nguy hiểm đến tính mạng.

Bảo vệ đường hô hấp dưới

Khi nuốt thức ăn, thanh quản sẽ đóng lại để ngăn dị vật rơi vào khí quản và phổi. Đồng thời, phản xạ ho giúp đẩy dị vật ra ngoài, bảo vệ phổi khỏi nguy cơ nhiễm trùng hoặc tổn thương.

Phản xạ ho và hắt hơi

Đây là cơ chế tự nhiên nhằm loại bỏ các tác nhân gây kích thích, bụi bẩn hoặc dị vật trong đường hô hấp.

Tạo âm thanh

Đây là chức năng đặc biệt quan trọng. Khi luồng khí từ phổi đi qua thanh quản, dây thanh âm rung lên tạo thành âm thanh. Các bộ phận như lưỡi, môi và vòm họng sẽ điều chỉnh để hình thành ngôn ngữ.

Các bệnh lý thường gặp liên quan đến thanh quản

Thanh quản là cơ quan nhạy cảm và dễ chịu tác động từ môi trường, thói quen sinh hoạt cũng như tình trạng sức khỏe tổng thể. Khi bị tổn thương hoặc viêm nhiễm, bộ phận này không chỉ gây ra các rối loạn giọng nói mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những bệnh lý thường gặp ở thanh quản mà người bệnh cần lưu ý để kịp thời phát hiện và điều trị.

Viêm thanh quản

Viêm thanh quản là tình trạng viêm hoặc kích ứng dây thanh âm. Nguyên nhân có thể do:

• Nhiễm virus như cảm lạnh, cúm;
• Nhiễm khuẩn;
• Dị ứng phấn hoa, bụi, lông thú;
• Sử dụng giọng nói quá mức như la hét, hát to;
• Kích ứng từ khói thuốc, hóa chất hoặc không khí khô.

Triệu chứng thường gặp gồm: Khàn giọng, mất giọng, đau rát họng, ho khan kéo dài và khó nuốt. Viêm thanh quản thường lành tính nhưng nếu kéo dài trên 3 tuần cần thăm khám để loại trừ nguyên nhân nguy hiểm hơn.

Polyp và hạt thanh âm

Polyp và hạt thanh âm là khối u nhỏ hình thành trên dây thanh âm, thường liên quan đến việc lạm dụng giọng nói hoặc tiếp xúc lâu dài với khói thuốc và hóa chất. Người bệnh thường khàn giọng kéo dài, khó phát âm, thậm chí mất giọng. Nếu không điều trị, khối polyp có thể lớn dần, gây cản trở phát âm và hô hấp.

Ung thư thanh quản

Ung thư thanh quản là một dạng ung thư ác tính, thường gặp ở người hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia hoặc tiếp xúc môi trường độc hại. Triệu chứng bao gồm: khàn giọng không rõ nguyên nhân, đau họng kéo dài, nuốt khó, ho ra máu và khó thở. Đây là bệnh lý nguy hiểm cần được phát hiện sớm để có cơ hội điều trị hiệu quả.

Liệt dây thanh quản

Liệt dây thanh quản xảy ra khi một hoặc cả hai dây thanh âm mất khả năng vận động. Nguyên nhân có thể là biến chứng sau phẫu thuật, chấn thương, nhiễm virus hoặc bệnh lý thần kinh. Người bệnh có giọng yếu, khó thở, dễ sặc khi ăn uống. Trường hợp nặng có thể cần phẫu thuật để phục hồi chức năng.

Phòng ngừa bệnh lý về thanh quản

Để bảo vệ sức khỏe thanh quản, cần duy trì lối sống lành mạnh và chăm sóc giọng nói đúng cách:

• Ngừng hút thuốc và hạn chế bia rượu, bởi đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm và ung thư thanh quản
• Không nên nói quá to hoặc la hét trong thời gian dài, cần cho giọng nghỉ ngơi khi mệt
• Uống đủ nước, hạn chế tiếp xúc môi trường ô nhiễm, nên đeo khẩu trang khi làm việc nhiều bụi hoặc hóa chất
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi có biểu hiện khàn giọng kéo dài trên 2 - 3 tuần

Thanh quản là bộ phận không thể thiếu trong cơ thể, vừa giúp duy trì hoạt động hô hấp vừa đảm bảo chức năng giao tiếp. Việc hiểu rõ thanh quản là gì và nắm bắt những bệnh lý thường gặp sẽ giúp mỗi người biết cách chăm sóc, phòng ngừa và phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe. Giữ cho thanh quản khỏe mạnh cũng chính là bảo vệ chất lượng cuộc sống và khả năng giao tiếp hằng ngày của chúng ta.