Khí quản: Cấu tạo, chức năng và vai trò trong hô hấp

Khí quản là đường ống quan trọng giúp không khí di chuyển từ họng xuống phổi, đóng vai trò thiết yếu trong quá trình hô hấp. Việc hiểu rõ cấu tạo và chức năng của khí quản giúp chúng ta nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường liên quan đến đường thở. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn khám phá chi tiết về cấu trúc, vai trò và các vấn đề thường gặp ở khí quản.

Tổng quan về khí quản

Khí quản là gì?

Khí quản là một ống hình chữ U, dài, nối giữa thanh quản và phổi, thường được gọi là ống khí hay cuống phổi. Đây là bộ phận quan trọng trong hệ hô hấp, giúp dẫn không khí ra vào phổi.

Khi hít vào, không khí đi từ mũi hoặc miệng qua thanh quản, sau đó tiếp tục di chuyển qua khí quản đến các phế quản, nơi đưa không khí vào trong phổi để thực hiện quá trình trao đổi khí.

Kích thước của khí quản

Ở đa số người trưởng thành, khí quản dài khoảng 10 cm, gần bằng chiều rộng của một bàn tay. Đường kính của khí quản khoảng 2,5 cm (khoảng bằng độ lớn của một ngón tay người trưởng thành).

Vị trí của khí quản

Khí quản nằm ở phần dưới của cổ và phần trên của ngực, ngay bên dưới thanh quản. Vị trí của nó nằm sau chỗ hõm giữa cổ (giữa hai xương đòn), giữa hai thùy trên của phổi, phía trước thực quản (ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày).

Các phần của khí quản

Khí quản được chia thành hai phần chính:

• Phần cổ (cervical trachea): Nằm ở vùng cổ.
• Phần ngực (thoracic trachea): Nằm ở trong lồng ngực.

Cấu trúc của khí quản

Khí quản được tạo thành từ 16 - 20 vòng sụn hình chữ C, giúp ống khí luôn mở và không bị xẹp khi hít thở. Sụn là mô liên kết có độ cứng vừa phải nhưng vẫn linh hoạt, giúp khí quản giữ được hình dạng ổn định.

Mỗi vòng sụn được lót bởi lớp niêm mạc chứa các tế bào hình đài. Các tế bào này tiết ra chất nhầy giúp giữ lại bụi, vi khuẩn và các hạt nhỏ khi không khí đi qua, ngăn chúng xâm nhập vào phổi.

Bên trong lớp niêm mạc có các lông chuyển, là những sợi nhỏ dao động nhịp nhàng để đẩy chất nhầy ra khỏi khí quản, giúp cơ thể tống đờm hoặc nuốt chúng xuống. Giữa các vòng sụn có cơ trơn khí quản; khi ho, cơ này co lại giúp đẩy không khí mạnh hơn, hỗ trợ tống chất nhầy và dị vật ra ngoài.

Vai trò của khí quản trong cơ thể

Chức năng của khí quản là gì?

Chức năng chính của khí quản là dẫn không khí ra vào phổi. Nhờ có cấu trúc hình ống cứng nhưng linh hoạt, khí quản đảm bảo đường dẫn ổn định để oxy đi vào cơ thể một cách dễ dàng.

Khí quản hoạt động như thế nào trong hệ hô hấp?

Khí quản phối hợp với các cơ quan khác trong hệ hô hấp để thực hiện quá trình hít thở.

Khi hít vào, không khí di chuyển:

• Từ mũi và miệng đi vào khí quản.
• Từ khí quản đi xuống hai phế quản chính (trái và phải).
• Từ phế quản lan tỏa qua các tiểu phế quản trong phổi.
• Đến các phế nang, đây là nơi diễn ra quá trình trao đổi khí, oxy được hấp thu và carbon dioxide được thải ra.

Khi thở ra, quá trình này diễn ra ngược lại, giúp cơ thể loại bỏ khí carbon dioxide ra ngoài.

Những bệnh lý và rối loạn ảnh hưởng đến khí quản

Có nhiều tình trạng bệnh có thể ảnh hưởng đến khí quản, bao gồm:

• Ung thư khí quản: Là tình trạng các tế bào ác tính hình thành và phát triển trong thành khí quản.
• Tắc nghẽn khí quản: Xảy ra khi đường thở trên (bao gồm khí quản, thanh quản hoặc họng) bị chặn, gây khó thở hoặc ngạt.
• Hẹp khí quản: Là hiện tượng lòng khí quản bị thu hẹp, làm hạn chế luồng không khí đi vào phổi.
• Viêm khí quản: Tình trạng viêm niêm mạc khí quản, thường do cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp, gây ho và khó thở.
• Rò khí quản thực quản: Là sự hình thành bất thường của lỗ thông giữa khí quản và thực quản, làm không khí hoặc dịch tiêu hóa di chuyển sai hướng.
• Nhuyễn khí quản: Tình trạng thành khí quản mềm yếu, dễ bị xẹp lại khi hít thở, thường gặp ở trẻ sơ sinh.

Cách giữ cho khí quản luôn khỏe mạnh

Để duy trì hoạt động bình thường của khí quản, phổi và toàn bộ hệ hô hấp, việc chăm sóc và bảo vệ cơ quan này hằng ngày là rất quan trọng. Dưới đây là những biện pháp giúp giữ cho khí quản luôn khỏe mạnh và phòng tránh các bệnh lý về đường hô hấp:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cân nặng ổn định giúp giảm áp lực lên hệ hô hấp và tim mạch, đồng thời cải thiện khả năng hít thở. Béo phì có thể khiến phổi bị chèn ép, làm giảm dung tích hô hấp.
• Tránh khói thuốc và khói độc hại: Không hút thuốc và tránh hít phải khói thuốc thụ động. Các hóa chất trong khói thuốc có thể làm tổn thương niêm mạc khí quản, gây viêm mạn tính, ho kéo dài và tăng nguy cơ ung thư khí quản.
• Giữ môi trường sống trong lành: Thường xuyên vệ sinh nhà cửa, hút bụi, lau chùi bề mặt và thay bộ lọc không khí trong máy lạnh hoặc máy lọc khí để loại bỏ bụi, phấn hoa, nấm mốc và các tác nhân gây dị ứng.
• Tập thể dục đều đặn: Các hoạt động như đi bộ, bơi lội, yoga hoặc đạp xe giúp tăng cường dung tích phổi, cải thiện lưu thông không khí và tăng sức mạnh cho cơ hô hấp.
• Hạn chế tiếp xúc với chất độc trong không khí: Tránh những nơi ô nhiễm, nhiều khói xe, bụi mịn hoặc hóa chất bay hơi. Nếu phải làm việc trong môi trường có khói bụi hoặc hơi hóa chất, hãy sử dụng khẩu trang bảo hộ chuyên dụng.
• Bỏ thuốc lá và các sản phẩm chứa nicotine: Việc ngừng hút thuốc giúp cải thiện chức năng niêm mạc khí quản, giảm ho, giảm nguy cơ viêm mạn tính và ung thư.
• Tăng cường sức đề kháng: Uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây chứa vitamin C, A, E giúp bảo vệ niêm mạc hô hấp và chống lại các gốc tự do gây hại.
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh: Không khí lạnh có thể kích thích niêm mạc khí quản, gây ho hoặc co thắt đường thở, đặc biệt người có bệnh hô hấp mạn tính.
• Đi khám khi có triệu chứng bất thường: Nếu xuất hiện các dấu hiệu như ho kéo dài, khò khè, đau ngực hoặc khó thở, nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu hơn về khí quản trong hô hấp. Việc duy trì lối sống lành mạnh, môi trường sống sạch sẽ và thói quen hô hấp đúng cách sẽ giúp khí quản luôn hoạt động hiệu quả, bảo vệ phổi và toàn bộ hệ hô hấp của bạn. Hãy liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn tiêm ngừa nhằm bảo vệ sức khỏe hô hấp cho bạn và gia đình.