Sự khác biệt giữa sốt rét và sốt xuất huyết

Trong những năm gần đây, tình trạng bệnh sốt rét và sốt xuất huyết có xu hướng gia tăng, đặc biệt tại các vùng nhiệt đới ẩm ướt. Cả hai bệnh đều là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng do muỗi là vật chủ truyền bệnh. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa phân biệt rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị của sốt rét và sốt xuất huyết. Hiểu rõ đặc điểm riêng của mỗi bệnh sẽ giúp người dân nâng cao ý thức phòng ngừa và chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân cùng cộng đồng.

Tìm hiểu về bệnh sốt rét và sốt xuất huyết

Sốt rét và sốt xuất huyết là hai căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có nguyên nhân, cách lây truyền và biểu hiện đặc trưng riêng, nhưng đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Sốt rét

Bệnh sốt rét là một căn bệnh do ký sinh trùng đơn bào thuộc chi Plasmodium gây ra. Loại ký sinh trùng này truyền từ người sang người qua vết đốt của muỗi Anopheles cái, loại muỗi truyền bệnh đặc trưng trong vùng nhiệt đới. Khi muỗi đốt, ký sinh trùng sẽ xâm nhập vào máu và tấn công các tế bào hồng cầu của người bệnh, lấy dinh dưỡng để phát triển và sinh sản. Quá trình này khiến tế bào máu bị phá hủy, dẫn đến nhiều triệu chứng nặng nề. Bệnh sốt rét thường bùng phát ở những vùng có khí hậu ấm áp, độ ẩm cao, và có thể lưu hành quanh năm.

Triệu chứng của bệnh sốt rét rất đa dạng nhưng phổ biến nhất là sốt cao kéo dài, đau đầu dữ dội, cảm giác mệt mỏi, buồn nôn và đau cơ. Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 8 đến 25 ngày sau khi người bệnh bị muỗi đốt. Ở những trường hợp nặng, bệnh nhân có thể xuất hiện phù nề, suy giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng và thậm chí bị biến chứng dẫn đến tử vong nếu không được chăm sóc y tế đúng cách. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2021, sốt rét đã ghi nhận hơn 247 triệu ca mắc và gây ra khoảng 619.000 ca tử vong trên toàn cầu, con số này cho thấy mức độ nguy hiểm và sự cần thiết của việc phòng ngừa, điều trị bệnh.

Sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm cấp tính khác do virus Dengue gây ra, được truyền bởi muỗi cái Aedes aegypti hay còn gọi là muỗi vằn. Virus này tấn công các tế bào hồng cầu và tiểu cầu trong máu, gây rối loạn đông máu và làm giảm số lượng tiểu cầu, khiến cơ thể bệnh nhân dễ bị xuất huyết. Thời gian ủ bệnh của sốt xuất huyết thường từ 4 đến 13 ngày.

Bệnh thường gây ra các triệu chứng như sốt cao đột ngột, đau đầu, đau mỏi cơ và khớp, và có thể xuất hiện phát ban trên da. Đặc biệt, khi bệnh chuyển biến nặng, người bệnh có thể bị xuất huyết nội tạng, giảm huyết áp nghiêm trọng dẫn đến sốc, thậm chí tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

Cả hai bệnh sốt rét và sốt xuất huyết đều là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là ở các vùng có điều kiện môi trường thuận lợi cho muỗi phát triển.

Phân biệt sốt rét và sốt xuất huyết

Sốt rét và sốt xuất huyết có triệu chứng ban đầu tương đối giống nhau khiến nhiều người dễ nhầm lẫn. Tuy nhiên, hai căn bệnh này có nhiều điểm khác biệt rõ rệt về tác nhân, triệu chứng, thời gian ủ bệnh và biến chứng. Dưới đây là các tiêu chí giúp bạn dễ dàng phân biệt:

Tác nhân gây bệnh

• Sốt rét lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles mang ký sinh trùng Plasmodium. Muỗi này chủ yếu hoạt động về đêm.
• Sốt xuất huyết do muỗi Aedes aegypti truyền virus Dengue qua vết đốt, hoạt động chủ yếu vào ban ngày. Cả hai bệnh đều có thể lây từ người sang người qua trung gian muỗi.

Thời gian ủ bệnh

• Sốt rét có thời gian ủ bệnh từ 10 – 15 ngày.
• Sốt xuất huyết có thời gian ủ bệnh ngắn hơn, từ 3 – 14 ngày.

Phương thức lây truyền

• Sốt rét có thể lây qua muỗi, truyền máu, kim tiêm.
• Sốt xuất huyết chỉ lây qua muỗi Aedes aegypti.

Triệu chứng đặc trưng

• Sốt rét: Sốt theo cơn, ớn lạnh, vã mồ hôi, buồn nôn, ngất xỉu, ho khan.
• Sốt xuất huyết: Sốt cao đột ngột, đau đầu, chảy máu nướu, chán ăn, phát ban tay chân.

Chẩn đoán

• Sốt rét được chẩn đoán qua kính hiển vi tìm ký sinh trùng.
• Sốt xuất huyết chẩn đoán dựa vào xét nghiệm kháng nguyên và kháng thể Dengue.

Phương pháp điều trị sốt xuất huyết và sốt rét hiệu quả

Sốt xuất huyết và sốt rét là hai bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, cần được xử trí đúng cách để tránh biến chứng nghiêm trọng. Việc điều trị không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn ngăn ngừa diễn biến xấu, vì vậy người bệnh và người nhà cần hiểu rõ các phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh.

Điều trị sốt xuất huyết

Đối với những trường hợp sốt xuất huyết nhẹ, bệnh nhân có thể tự chăm sóc và điều trị tại nhà. Quan trọng nhất là bù đủ nước cho cơ thể bằng cách uống nhiều nước lọc, nước ép trái cây hoặc dung dịch oresol. Việc theo dõi kỹ các dấu hiệu như sốt cao, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi là cần thiết. Người bệnh có thể dùng thuốc giảm đau, hạ sốt paracetamol (acetaminophen) để giảm các triệu chứng khó chịu. Tuyệt đối không sử dụng các loại thuốc giảm đau hoặc hạ sốt chứa aspirin hoặc ibuprofen vì có nguy cơ gây chảy máu nặng, làm bệnh trầm trọng hơn.

Trong trường hợp sốt xuất huyết nặng hoặc có dấu hiệu xuất huyết, bệnh nhân cần được nhập viện để điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Phương pháp điều trị chủ yếu là bù nước qua đường truyền tĩnh mạch nhằm duy trì cân bằng điện giải và tránh mất nước. Bệnh nhân sẽ được theo dõi sát sao để phát hiện và xử trí kịp thời các biến chứng nguy hiểm.

Điều trị sốt rét

Sốt rét được điều trị bằng thuốc kháng ký sinh trùng. Thuốc thường được sử dụng bao gồm chloroquine, quinine, mefloquine và malarone. Đặc biệt, thuốc kết hợp Dihydroartemisinin – Piperaquine phosphate là lựa chọn ưu tiên, có hiệu quả cao trong việc tiêu diệt ký sinh trùng Plasmodium. Liều dùng được điều chỉnh theo độ tuổi và cân nặng của người bệnh.

Với trường hợp sốt rét do Plasmodium falciparum, thuốc Primaquine cũng được sử dụng kết hợp trong 14 ngày nhằm tiêu diệt ký sinh trùng giai đoạn ngủ.

Khi ký sinh trùng có dấu hiệu kháng thuốc, bác sĩ sẽ dùng thuốc thay thế như quinine sulfate kết hợp với doxycycline và clindamycin để tăng hiệu quả điều trị.

Hiện nay, Bộ Y tế khuyến cáo các cơ sở y tế áp dụng phương pháp điều trị quan sát trực tiếp. Người bệnh sẽ được theo dõi sát sao và điều trị theo đúng phác đồ nhằm giảm nhanh triệu chứng và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm. Phương pháp này áp dụng cho đa số trường hợp sốt rét thông thường, trừ các trường hợp nặng hoặc ác tính cần chăm sóc đặc biệt.

Cách phòng ngừa bệnh sốt rét và sốt xuất huyết hiệu quả

Sốt rét và sốt xuất huyết đều là những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa đúng cách. Phòng bệnh luôn là biện pháp tối ưu, giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Để ngăn chặn sự lây lan của hai loại bệnh này, việc kiểm soát muỗi và môi trường sống là rất quan trọng. Dưới đây là những biện pháp thiết thực mà mọi người nên áp dụng hàng ngày.

Diệt muỗi:

• Đầu tiên, cần triệt để loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, đặc biệt là các vật dụng chứa nước đọng như chum, vại, bể chứa nước, chai lọ không sử dụng…
• Mặc quần áo dài tay và chọn những trang phục có màu sáng sẽ ít thu hút muỗi hơn so với quần áo tối màu. Khi ngủ, dù là ban ngày hay ban đêm, cần dùng màn chống muỗi để tránh bị muỗi cắn, nhất là trong các vùng có nguy cơ cao mắc bệnh.
• Hợp tác với chính quyền địa phương và ngành y tế trong các chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi giúp giảm mạnh số lượng muỗi trưởng thành và ngăn ngừa bùng phát dịch bệnh.

Tăng cường đề kháng:

• Mỗi người nên duy trì chế độ ăn uống cân bằng, giàu dinh dưỡng và đảm bảo đủ vitamin D để nâng cao hệ miễn dịch.

Tiêm vắc xin phòng bệnh:

Hiện chưa có vắc xin phòng sốt rét, nhưng có thuốc điều trị như Chloroquine, Mefloquine.

Tuy nhiên với bệnh sốt xuất huyết đã có vắc xin Qdenga được chỉ định tiêm cho trẻ em từ 4 tuổi trở lên và người lớn khoẻ mạnh nhằm phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết. Vắc xin này giúp tạo miễn dịch chủ động đối với tất cả 4 tuýp virus Dengue và giảm nguy cơ biến chứng nặng của bệnh.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về bệnh sốt rét và sốt xuất huyết. Nếu không may bị mắc bệnh sốt rét hoặc sốt xuất huyết, người bệnh cần tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị và hạn chế tiếp xúc gần với người khác để tránh lây lan. Đặc biệt, hiện nay Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đã triển khai tiêm vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết cho trẻ em từ 4 tuổi trở lên và người lớn. Vắc xin Qdenga đạt hiệu lực bảo vệ hơn 80% đối với nguy cơ mắc bệnh và trên 90% trong việc giảm nguy cơ nhập viện và mắc bệnh nặng do sốt xuất huyết.