Nổi hạch sau gáy là gì? Dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý an toàn

Hạch là một phần trong hệ miễn dịch của cơ thể nhưng khi chúng "nổi" bất thường ở các vị trí như sau gáy, điều này có thể khiến người bệnh lo lắng về các bệnh lý tiềm ẩn. Việc hiểu đúng và sớm phát hiện những biểu hiện bất thường sẽ giúp phòng tránh hoặc điều trị kịp thời các vấn đề nghiêm trọng. Vậy nổi hạch sau gáy có thực sự đáng lo?

Nổi hạch sau gáy là gì? Có nguy hiểm không?

Nổi hạch sau gáy là tình trạng các hạch bạch huyết nằm ở vùng cổ sau, gần gáy bị sưng lên bất thường. Kích thước hạch có thể nhỏ như hạt đậu hoặc to bằng ngón tay, có thể di động hoặc cố định, gây cảm giác đau hoặc không đau.

Trong một số trường hợp, đây là phản ứng miễn dịch bình thường của cơ thể trước nhiễm trùng đường hô hấp trên. Tuy nhiên, nếu hạch to dần, cứng, không đau, không di động hoặc kéo dài trên 2 tuần, đó có thể là dấu hiệu của các bệnh nghiêm trọng như lao hạch, u lympho hoặc di căn ung thư. Nếu bị nổi hạch sau gáy không đau, không giảm kích thước sau vài tuần thì bạn nên đi khám để được kiểm tra cụ thể.

Nguyên nhân gây nổi hạch sau gáy thường gặp

Nhiễm trùng thông thường

Hầu hết các trường hợp nổi hạch sau gáy là do phản ứng miễn dịch của cơ thể trước nhiễm trùng nhẹ:

• Cảm cúm, viêm họng, viêm amidan, viêm tai giữa, viêm mũi, viêm xoang.
• Da đầu bị tổn thương, nổi mụn, viêm da tiết bã hoặc nhiễm trùng do vi khuẩn tụ cầu, liên cầu.
• Nhiễm virus như Epstein-Barr (EBV), cytomegalovirus (CMV), thủy đậu hoặc virus gây sốt siêu vi.

Cơ thể thường phản ứng với các loại virus, vi khuẩn này bằng cách kích hoạt hệ miễn dịch, khiến cho hạch bạch huyết gần khu vực bị nhiễm trùng sưng lên để chống lại tác nhân gây bệnh. Hạch sưng do nguyên nhân này thường mềm, di động và sẽ giảm kích thước sau khi nhiễm trùng được kiểm soát.

Bệnh lý hệ miễn dịch hoặc viêm mãn tính

Khi hệ miễn dịch hoạt động quá mức hoặc bị rối loạn, cơ thể có thể hình thành phản ứng viêm kéo dài:

• Lupus ban đỏ hệ thống: Bệnh tự miễn làm xuất hiện hạch ở nhiều vị trí.
• Viêm khớp dạng thấp: Một số trường hợp gây nổi hạch quanh vùng cổ và gáy.
• Các bệnh lý viêm mãn tính khác như sarcoidosis cũng có thể là nguyên nhân.

Trong những trường hợp này, hạch có thể không đau rõ rệt nhưng thường nổi dai dẳng và xuất hiện kèm theo các triệu chứng toàn thân khác như phát ban, đau khớp, mệt mỏi kéo dài. Vì hạch không thể giảm kích thước nhanh chóng như trong trường hợp bị nhiễm trùng thông thường nên sẽ cần được theo dõi sát sao.

Nguy cơ từ bệnh lý nghiêm trọng

Một số bệnh lý ác tính cần được phát hiện và xử trí sớm:

• Lao hạch: Thường gặp ở người trẻ, có thể không sốt, hạch to chậm, ít đau. Hạch lao thường dính vào da, đôi khi vỡ mủ hoặc rò dịch kéo dài.
• Ung thư hạch (u lympho): Hạch không đau, phát triển nhanh, thường kèm sụt cân, mệt mỏi, ra mồ hôi đêm. Bệnh tiến triển âm thầm nên dễ bị bỏ qua.
• Di căn ung thư: Hạch sau gáy có thể là dấu hiệu của ung thư di căn từ vùng đầu, cổ, tuyến giáp, vú hoặc phổi. Đây là giai đoạn bệnh đã nặng và cần can thiệp chuyên sâu.

Cách nhận biết hạch lành tính và ác tính

Việc phân biệt hạch lành tính và ác tính dựa vào các đặc điểm sau:

Hạch lành tính:

• Hạch thường mềm, di động, đau khi sờ.
• Kích thước nhỏ, không tăng nhanh.
• Kèm triệu chứng viêm như sốt, đau họng, ho, sổ mũi.
• Thường xuất hiện sau nhiễm trùng và giảm dần sau vài ngày đến vài tuần.

Hạch nghi ngờ ác tính:

• Hạch cứng, không đau, không di động.
• Kích thước > 2cm, tăng dần, kéo dài hơn 2 tuần không giảm.
• Có thể đi kèm sụt cân, đổ mồ hôi đêm, mệt mỏi kéo dài.

Cách duy nhất để xác định chính xác bản chất của hạch là hạch lành tính hay ác tính đó chính là làm các xét nghiệm cận lâm sàng như siêu âm hạch, xét nghiệm máu tổng quát, X-quang ngực và sinh thiết hạch nếu nghi ngờ ác tính.

Khi nào cần đi khám và cần khám chuyên khoa nào?

Việc đi khám bác sĩ là cần thiết trong các trường hợp sau:

• Hạch sưng kéo dài trên 2 tuần, không có dấu hiệu giảm kích thước.
• Hạch có kích thước lớn hơn 2cm, cứng, không di động.
• Có các dấu hiệu toàn thân kèm theo: Sụt cân không rõ nguyên nhân, sốt kéo dài, mồ hôi đêm, mệt mỏi, khó nuốt, khó thở, đau vùng cổ gáy,...
• Hạch xuất hiện ở người trên 40 tuổi, có tiền sử ung thư hoặc bệnh mạn tính.
• Hạch gây đau, vỡ mủ hoặc sưng đỏ da vùng quanh.

Ngoài ra, nếu nổi hạch sau gáy đi kèm với các triệu chứng như viêm họng tái phát nhiều lần, ho kéo dài không rõ nguyên nhân hoặc nổi hạch ở nhiều vị trí khác nhau (hạch cổ, hạch bẹn, hạch nách,...), người bệnh cũng nên đi khám để được đánh giá toàn diện. Để có kết quả khám chính xác, người bệnh có thể khám tại các chuyên khoa như:

• Tai Mũi Họng: Nếu nghi ngờ nhiễm trùng vùng tai – mũi – họng.
• Nội tổng quát: Để đánh giá toàn diện và chỉ định xét nghiệm cần thiết.
• Ung bướu: Trong trường hợp nghi ngờ hạch ác tính, cần tầm soát kỹ.

Cách chăm sóc tại nhà và phòng ngừa nổi hạch sau gáy

• Tăng cường dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C, kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.
• Giữ vệ sinh da đầu sạch sẽ, tránh gãi làm xước da gây viêm nhiễm.
• Nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, mệt mỏi kéo dài gây suy giảm đề kháng.
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, hóa chất độc hại.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
• Tránh tự ý sử dụng thuốc kháng sinh, kháng viêm hoặc thảo dược không rõ nguồn gốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Với trẻ em hoặc người lớn có sức đề kháng yếu, cần chú ý giữ ấm cơ thể, bổ sung nước, tránh lây nhiễm virus theo mùa như bệnh cúm.

Nổi hạch sau gáy không phải lúc nào cũng là dấu hiệu nguy hiểm. Tuy nhiên, chúng ta không nên chủ quan trước những dấu hiệu bất thường của cơ thể. Việc nhận biết đúng dấu hiệu, đi khám kịp thời sẽ giúp phòng tránh được nhiều nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe. Nếu bạn hoặc người thân đang có triệu chứng này, đừng ngại ngần thăm khám và nhận hỗ trợ y tế.