Muỗi vằn - trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết

Muỗi vằn không chỉ gây phiền toái bởi những vết đốt ngứa ngáy mà còn là thủ phạm chính truyền bệnh sốt xuất huyết, một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, dễ bùng phát thành dịch và có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Với đặc điểm hoạt động vào ban ngày, đặc biệt là sáng sớm và chiều tối, muỗi vằn thường trú ẩn trong các khu vực ẩm thấp, có nhiều vật chứa nước. Hiểu rõ đặc tính sinh học và tập quán sinh sống của muỗi vằn chính là bước đầu tiên để mỗi người nâng cao ý thức phòng bệnh, chủ động ngăn chặn nguy cơ lây lan sốt xuất huyết trong cộng đồng.

Muỗi vằn – Trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết nguy hiểm

Muỗi Aedes aegypti, thường được gọi là muỗi vằn, là tác nhân truyền bệnh sốt xuất huyết chủ yếu tại Việt Nam và nhiều quốc gia nhiệt đới. Loài muỗi này dễ dàng nhận diện nhờ cơ thể nhỏ, màu sẫm, với các khoang trắng đặc trưng ở chân và vệt trắng nổi bật trên ngực. Muỗi cái có kích thước lớn hơn con đực, với vòi miệng phủ vảy trắng hoặc bạc, tham gia vào quá trình hút máu và truyền virus.

Muỗi vằn có tập tính hoạt động ban ngày, chủ yếu vào hai khoảng thời điểm: Sáng sớm (khoảng 6–9h) và chiều tối (khoảng 16–18h). Khác với các loài muỗi thông thường, chúng rất linh hoạt, dễ bị kích thích bởi chuyển động và có thể đốt nhiều người trong cùng một lần hút máu. Đây là yếu tố làm gia tăng nguy cơ lây truyền virus Dengue gây sốt xuất huyết. Chỉ cần một lần tiếp xúc, muỗi có thể truyền bệnh cho nhiều người.

Về mặt sinh thái, muỗi vằn ưa sinh sản tại các dụng cụ chứa nước nhân tạo như lọ hoa, lu vại, lốp xe, máng xối, hoặc cả các ổ chứa tự nhiên như bẹ lá chuối, thân tre, vỏ dừa. Trứng muỗi có khả năng chịu khô kéo dài tới 6 tháng và nở ngay khi có nước, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch khi điều kiện thời tiết thay đổi, đặc biệt là trong mùa mưa.

Với khả năng thích nghi cao và thói quen sống gần người, muỗi vằn là trung gian truyền bệnh đáng lo ngại, cần được kiểm soát chặt chẽ trong chiến lược phòng, chống dịch sốt xuất huyết.

Dấu hiệu và các giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra là bệnh truyền nhiễm cấp tính với tiến trình diễn biến qua ba giai đoạn lâm sàng rõ rệt: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Mỗi giai đoạn mang đặc điểm lâm sàng riêng biệt, cần theo dõi sát sao để xử trí kịp thời.

Giai đoạn khởi phát (giai đoạn sốt)

Thường kéo dài từ 2-7 ngày đầu. Triệu chứng ban đầu không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với các bệnh nhiễm siêu vi khác. Bệnh nhân thường có:

• Sốt cao đột ngột từ 39-40°C, liên tục và khó hạ.
• Đau đầu dữ dội, đặc biệt vùng trán.
• Đau sau hốc mắt.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Đau nhức cơ, khớp hoặc xương.
• Mệt mỏi toàn thân.
• Phát ban dát sẩn xuất hiện ở thân, thường sau giai đoạn sốt, có thể kèm ngứa.
• Sưng hạch ngoại vi (ít gặp).

Giai đoạn nguy hiểm (giai đoạn xuất huyết)

Thường xảy ra vào ngày thứ 3-7 kể từ khởi phát, khi thân nhiệt bắt đầu giảm. Đây là thời điểm nguy cơ cao nhất, cần theo dõi sát vì có thể xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo:

• Đau bụng dữ dội hoặc ấn đau vùng gan.
• Nôn ói kéo dài.
• Chảy máu chân răng, chảy máu cam.
• Xuất huyết dưới da, bầm tím bất thường.
• Tiểu ít, bứt rứt, vật vã.
• Khó thở, mệt mỏi.

Bệnh có thể tiến triển theo hướng nguy hiểm do thoát huyết tương, gây tụt huyết áp, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp hoặc suy đa cơ quan nếu không xử lý kịp thời.

Giai đoạn hồi phục

Diễn ra sau 7 ngày. Bệnh nhân hết sốt, ăn uống được, tiểu nhiều, huyết động ổn định. Tuy nhiên vẫn cần theo dõi sát để đề phòng biến chứng muộn.

Phát hiện sớm và theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo trong giai đoạn nguy hiểm là yếu tố then chốt để ngăn ngừa tử vong do sốt xuất huyết.

Cách phòng tránh muỗi gây bệnh sốt xuất huyết

Phòng bệnh sốt xuất huyết hiệu quả không chỉ dựa vào việc điều trị mà còn phụ thuộc chủ yếu vào việc kiểm soát môi trường và cắt đứt chuỗi lây truyền do muỗi vằn – trung gian chính truyền bệnh. Dưới đây là các biện pháp phòng tránh sốt xuất huyết được khuyến nghị trong y học dự phòng:

• Đậy kín các dụng cụ chứa nước sinh hoạt như lu, khạp, bể chứa.
• Thường xuyên dọn dẹp, loại bỏ nước đọng tại máng xối, chai lọ, vỏ lon, lốp xe cũ,…
• Thay nước bình hoa, bể cá thường xuyên; rửa sạch vật dụng chứa nước ít nhất 1 lần/tuần.
• Cho muối hoặc hóa chất diệt ấu trùng vào các bể nước không thể tháo rửa.
• Ngủ mùng kể cả ban ngày, đặc biệt là trẻ em và người bệnh.
• Mặc quần áo dài tay, sáng màu để tránh muỗi đốt.
• Sử dụng kem chống muỗi, nhang muỗi, vợt muỗi điện trong sinh hoạt hằng ngày.
• Vận động người dân tham gia chiến dịch diệt lăng quăng, tổng vệ sinh môi trường.
• Phun hóa chất diệt muỗi tại các khu vực có ổ dịch hoặc nguy cơ cao.
• Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về dấu hiệu bệnh và cách phòng bệnh.

Tiêm vắc xin sốt xuất huyết là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay. Đừng chờ đến khi dịch bệnh bùng phát mới lo lắng – hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình bằng việc tiêm vắc xin. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp vắc xin sốt xuất huyết Qdenga với nguồn gốc rõ ràng, quy trình tiêm chủng an toàn và đội ngũ y tế nhiều kinh nghiệm. Để được tư vấn và đặt lịch, vui lòng liên hệ Hotline 1800 6928 (nhánh 2).

Với đặc điểm hoạt động mạnh vào ban ngày và sinh sản nhanh chóng trong môi trường nước đọng, muỗi vằn trở thành tác nhân chính làm lan truyền virus Dengue gây sốt xuất huyết. Nhận diện đúng đặc tính loài muỗi này, cũng như hiểu rõ cơ chế truyền bệnh giúp cộng đồng chủ động phòng tránh dịch bệnh một cách hiệu quả và bền vững.