Chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần trong thời kỳ hậu sản

Thời kỳ hậu sản là giai đoạn quan trọng, khi cơ thể và tinh thần của người mẹ trải qua nhiều thay đổi sau sinh. Việc chăm sóc đúng cách không chỉ giúp mẹ nhanh chóng phục hồi mà còn góp phần tạo nền tảng vững chắc cho hành trình nuôi con. Bài viết sau sẽ chia sẻ những bí quyết hỗ trợ mẹ giữ gìn sức khỏe thể chất và tinh thần trong giai đoạn đặc biệt này.

Định nghĩa thời kỳ hậu sản

Thời kỳ hậu sản được tính bắt đầu ngay sau khi em bé ra đời. Thông thường, giai đoạn này kéo dài khoảng 6 – 8 tuần, vì phần lớn những thay đổi của cơ thể trong thai kỳ đã dần trở lại như trước khi mang thai. Tuy vậy, không phải tất cả các cơ quan đều phục hồi hoàn toàn trong khoảng thời gian này, và quá trình hồi phục cũng không diễn ra đều đặn.

Chính vì thế, Học viện Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) cho rằng chăm sóc hậu sản nên kéo dài đến 12 tuần sau sinh và gọi đây là tam cá nguyệt thứ tư. Ngoài ra, một số chuyên gia còn cho rằng người mẹ có thể được coi là trong thời kỳ hậu sản đến hết 12 tháng sau sinh.

Những triệu chứng bình thường trong thời kỳ hậu sản

Trong giai đoạn hậu sản, cơ thể và tinh thần của mẹ trải qua nhiều thay đổi lớn, chủ yếu do sự biến động hormone. Các triệu chứng có thể là thể chất, tâm lý, hoặc cả hai kết hợp.

Triệu chứng thể chất

Sau khi sinh, mẹ có thể gặp các dấu hiệu về thể chất như:

• Đau và căng tức vùng tầng sinh môn: Vùng giữa âm đạo và hậu môn có thể bị đau, sưng hoặc rách khi sinh thường. Cảm giác này có thể kéo dài nhiều tuần. Bạn có thể giảm khó chịu bằng cách ngồi lên gối, rửa bằng nước ấm hoặc chườm lạnh.
• Ra sản dịch âm đạo: Sau sinh, dù sinh thường hay sinh mổ, bạn sẽ có hiện tượng chảy máu âm đạo. Ban đầu máu có màu đỏ, sau chuyển nâu và dần nhạt đi, thường kéo dài đến 6 tuần. Chỉ nên dùng băng vệ sinh, không dùng tampon.
• Co hồi tử cung: Tử cung bắt đầu thu nhỏ lại về kích thước trước khi mang thai, gây ra các cơn co thắt hoặc đau bụng, thường rõ hơn khi cho con bú. Quá trình này có thể kéo dài 6 tuần, nhưng đau mạnh nhất chỉ vài ngày đầu.
• Căng tức ngực và đau núm vú: Vú thường sưng, căng và đau trong vài ngày đầu khi bắt đầu tiết sữa. Một số mẹ cần chuyên gia tư vấn cho con bú hỗ trợ nếu gặp tình trạng nứt, đau núm vú.
• Đổ mồ hôi nhiều: Do thay đổi hormone, bạn có thể đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt là ban đêm. Tình trạng này thường hết sau 1 – 2 tuần.
• Táo bón và trĩ: Khó đi tiêu sau sinh là triệu chứng phổ biến. Thuốc gây tê tủy sống hoặc tâm lý sợ đau khi rặn cũng khiến tình trạng nặng hơn. Một số bác sĩ khuyên dùng thuốc làm mềm phân sau sinh. Trĩ cũng thường gặp trong thời kỳ hậu sản.
• Hồi phục sau mổ lấy thai: Da thường lành sau khoảng 10 ngày, nhưng các lớp sâu hơn cần đến 12 tuần. Cần theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng như vết mổ rỉ dịch hoặc sốt.
• Rụng tóc: Thường gặp sau sinh do thay đổi hormone, đây là hiện tượng bình thường.

Triệu chứng tâm lý

Dưới đây là các triệu chứng tâm lý sau sinh:

• Buồn sau sinh: Cảm giác buồn, dễ khóc và thay đổi cảm xúc bất ngờ, thường biến mất sau vài tuần.
• Trầm cảm hậu sản: Tình trạng buồn bã, tuyệt vọng kéo dài, không tự hết và cần được điều trị bằng thuốc hoặc liệu pháp tâm lý.
• Lo âu hậu sản: Lo lắng quá mức sau sinh, thường kèm mất ngủ hoặc tim đập nhanh. Có thể đi kèm trầm cảm hậu sản. Điều trị thường bằng thuốc hoặc trị liệu hành vi.
• Thay đổi cân nặng và hình thể: Sau sinh, bạn có thể thấy da chùng, rạn da hoặc lo lắng về cân nặng vùng bụng, hông. Đây là bình thường. Hầu hết phụ nữ giảm từ 4,5 – 9 kg ngay khi xuất viện. Hãy kiên nhẫn, ăn uống lành mạnh và chăm sóc cơ thể thay vì quá lo lắng về vóc dáng.

Những triệu chứng trên phần lớn là bình thường trong giai đoạn hậu sản. Tuy nhiên, nếu cảm thấy bất thường hoặc có triệu chứng nghiêm trọng, bạn nên trao đổi ngay với bác sĩ.

Các biến chứng có thể xảy ra trong thời kỳ hậu sản

Sau khi sinh, một số vấn đề sức khỏe có thể xuất hiện. Nhân viên y tế thường theo dõi sát trong những giờ và ngày đầu hậu sản để kịp thời phát hiện các tình trạng nguy hiểm. Một số triệu chứng là bình thường, nhưng cũng có những dấu hiệu cảnh báo biến chứng nghiêm trọng.

Những biến chứng nặng có thể gặp trong thời kỳ hậu sản gồm:

• Băng huyết hậu sản.
• Tiền sản giật sau sinh.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu.
• Thuyên tắc phổi.
• Rối loạn tâm thần sau sinh như cơn giận dữ cực độ hoặc loạn thần hậu sản.
• Nhiễm trùng huyết.

Điều quan trọng nhất là lắng nghe cơ thể. Nếu bạn cảm thấy có điều gì bất thường, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc nhân viên y tế, không cần chờ đến lịch khám hậu sản.

Cách chăm sóc bản thân trong thời kỳ hậu sản

Chăm sóc sức khỏe và tinh thần sau sinh

Sau khi sinh, điều quan trọng nhất là bạn cần cho cơ thể nghỉ ngơi và hồi phục. Nghỉ ngơi giúp bạn khỏe lại cả về thể chất lẫn tinh thần. Hãy nhờ người thân hỗ trợ khi cần, từ việc trông con, dọn dẹp đến nấu ăn, đừng ngại hạn chế khách thăm để có thêm thời gian nghỉ ngơi.

Ngoài ra, trong những tuần hậu sản bạn có thể tự chăm sóc mình bằng cách:

• Ăn uống đầy đủ: Uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu đạm để cơ thể nhanh hồi phục và tránh táo bón.
• Chăm sóc vùng kín: Nếu sinh thường, vùng tầng sinh môn có thể đau trong vài tuần. Bạn có thể vệ sinh bằng nước ấm sau khi đi vệ sinh hoặc dùng gạc thấm chiết xuất cây phỉ để giảm khó chịu.
• Vận động nhẹ nhàng: Đừng vội tập luyện để lấy lại vóc dáng. Thường sau vài ngày bạn có thể đi bộ nhẹ, còn nếu sinh mổ thì cần chờ lâu hơn. Khi tập lại, hãy bắt đầu từ từ để tránh tổn thương.
• Giữ tinh thần thoải mái: Thời kỳ hậu sản có thể khiến bạn mệt mỏi, buồn bã hay lo lắng. Hãy chia sẻ cảm xúc với người thân hoặc bác sĩ. Có nhiều nguồn hỗ trợ có thể giúp bạn vượt qua giai đoạn này.

Khi nào cần liên hệ với bác sĩ?

Trong thời kỳ hậu sản, một số triệu chứng có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe. Bạn không nên bỏ qua hoặc ngại chia sẻ tình trạng của mình. Nếu có bất kỳ lo lắng nào về quá trình hồi phục hay sức khỏe tinh thần, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn.

Những dấu hiệu cần chú ý gồm có:

• Ra máu âm đạo nhiều: Phải thay băng vệ sinh mỗi giờ trong nhiều giờ liền hoặc lượng máu tăng dần thay vì giảm đi.
• Ra nhiều cục máu đông lớn: Một cục máu đông lớn (to hơn đồng xu) có thể chấp nhận được, nhưng nếu ra nhiều lần thì cần kiểm tra.
• Sốt cao trên 38°C.
• Đau mới xuất hiện hoặc đau tăng dần: Thông thường, cơ thể sẽ dần đỡ đau theo thời gian chứ không nặng hơn.
• Dịch âm đạo có mùi hôi bất thường.
• Đau và sưng ở chân hoặc mắt cá chân.
• Chảy mủ hoặc dịch máu từ vết mổ (nếu sinh mổ).
• Chóng mặt, hoa mắt hoặc thay đổi thị lực.
• Đau đầu dữ dội và kéo dài.
• Đau ngực hoặc khó thở.

Hi vọng qua bài viết, bạn đã có thêm kiến thức để chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần trong thời kỳ hậu sản. Để được tư vấn phòng ngừa bằng vắc xin, hãy đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được chuyên gia đồng hành và hỗ trợ.