Tiền sản giật sau sinh do đâu và cách phòng ngừa hiệu quả?

Sau hành trình vượt cạn đầy vất vả, nhiều mẹ nghĩ rằng đã có thể yên tâm nghỉ ngơi, chăm sóc con yêu. Tuy nhiên, không ít sản phụ lại đối mặt với một biến chứng nguy hiểm tưởng chừng chỉ xuất hiện khi còn mang thai, đó là tiền sản giật sau sinh. Dù hiếm gặp, nhưng tình trạng này có thể gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời. Vậy đâu là nguyên nhân gây nên tiền sản giật sau sinh và mẹ cần làm gì để phòng ngừa hiệu quả?

Tiền sản giật sau sinh do đâu?

Tiền sản giật sau sinh là một biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, xảy ra khi người mẹ có dấu hiệu tăng huyết áp và xuất hiện protein trong nước tiểu (protein niệu) sau khi đã sinh con. Không giống với tiền sản giật vốn thường xảy ra trong giai đoạn thai kỳ và thuyên giảm sau khi sinh tiền sản giật sau sinh lại khởi phát trong thời gian từ vài giờ đến vài tuần sau khi bé chào đời.

Mặc dù tỉ lệ mắc không cao, nhưng tiền sản giật sau sinh có thể diễn tiến rất nhanh và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như co giật, suy đa cơ quan, thậm chí tử vong nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời. Đây là lý do vì sao sản phụ sau sinh cần tiếp tục được theo dõi y tế cẩn thận, đặc biệt trong 6 tuần đầu giai đoạn mà nhiều mẹ lầm tưởng đã "an toàn".

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra tiền sản giật sau sinh vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các chuyên gia đã chỉ ra một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc phải biến chứng này, bao gồm:

• Tăng huyết áp thai kỳ: Nếu mẹ bầu có tiền sử bị tăng huyết áp từ tuần thứ 20 trở đi trong thai kỳ (hay còn gọi là tăng huyết áp thai nghén), thì nguy cơ phát triển tiền sản giật sau sinh sẽ cao hơn bình thường.
• Tình trạng béo phì: Cân nặng vượt ngưỡng an toàn trước hoặc trong thai kỳ là yếu tố dễ khiến cơ thể mẹ gặp rối loạn chuyển hóa và huyết áp, từ đó làm tăng nguy cơ xuất hiện tiền sản giật cả trước và sau sinh.
• Mang đa thai: Việc mang thai đôi, thai ba khiến cơ thể mẹ phải hoạt động vất vả hơn và hệ tuần hoàn cũng chịu nhiều áp lực hơn, từ đó làm tăng khả năng gặp các biến chứng về huyết áp sau sinh.
• Tăng huyết áp mạn tính: Nếu mẹ đã có tiền sử bị cao huyết áp từ trước khi mang thai, việc kiểm soát huyết áp sau sinh trở nên khó khăn hơn và nguy cơ tiền sản giật sau sinh cũng theo đó tăng lên.
• Đái tháo đường: Cả tiểu đường type 1 lẫn type 2 đều có thể ảnh hưởng đến chức năng nội mô mạch máu, làm tăng nguy cơ tiền sản giật trong và sau thai kỳ.

Tiền sản giật sau sinh có nguy hiểm không?

Tiền sản giật sau sinh không phải là tình trạng phổ biến, nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe của người mẹ, thậm chí có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Đây là một biến chứng sản khoa nguy hiểm, xảy ra sau khi sinh thường trong vòng 48 giờ, nhưng cũng có thể xuất hiện muộn hơn, trong khoảng 6 tuần đầu sau sinh.

Điều đáng lo ngại là tiền sản giật sau sinh có thể khởi phát mà không có những dấu hiệu rõ ràng từ trước, khiến nhiều sản phụ và gia đình dễ chủ quan. Nếu không được can thiệp sớm, bệnh có thể dẫn đến hàng loạt biến chứng nguy hiểm đe dọa trực tiếp đến tính mạng:

Sản giật sau sinh

Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất của tiền sản giật, khi sản phụ xuất hiện các cơn co giật dữ dội. Các cơn co giật này có thể khiến mẹ bị tổn thương nhiều cơ quan nội tạng như não, mắt, gan, thận,… và làm tăng nguy cơ hôn mê, thậm chí tử vong nếu không được xử trí nhanh chóng.

Phù phổi cấp

Khi quá nhiều dịch tích tụ trong phổi, sản phụ có thể gặp tình trạng khó thở nghiêm trọng, thiếu oxy và suy hô hấp cấp. Đây là một biến chứng đòi hỏi phải cấp cứu khẩn cấp, nếu chậm trễ sẽ dẫn đến tử vong nhanh chóng.

Đột quỵ sau sinh

Tăng huyết áp không được kiểm soát tốt có thể làm vỡ hoặc tắc nghẽn mạch máu não, gây ra tai biến mạch máu não (đột quỵ). Hậu quả có thể là liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ hoặc mất nhận thức, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.

Thuyên tắc huyết khối

Tiền sản giật làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Khi các cục máu đông này di chuyển và gây tắc nghẽn mạch máu ở phổi, tim hoặc não, sản phụ sẽ rơi vào tình trạng cấp cứu cần xử trí ngay lập tức.

Hội chứng HELLP

Đây là một biến chứng hiếm nhưng vô cùng nguy hiểm, bao gồm hiện tượng vỡ hồng cầu (huyết tán), tăng men gan và giảm tiểu cầu. Hội chứng này có thể gây xuất huyết nội, suy gan, suy thận và tử vong nếu không được chẩn đoán sớm.

Điều trị và phòng ngừa tiền sản giật sau sinh

Tiền sản giật sau sinh là một tình trạng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng của sản phụ nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Khi có những dấu hiệu nghi ngờ như đau đầu dữ dội, mờ mắt, đau thượng vị, huyết áp cao hoặc phù nặng, sản phụ cần nhanh chóng được nhập viện để đánh giá và điều trị ngay lập tức. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất nhằm đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Việc chẩn đoán tiền sản giật sau sinh thường dựa vào các xét nghiệm máu và nước tiểu. Cụ thể, bác sĩ sẽ kiểm tra công thức máu để đánh giá số lượng tiểu cầu một yếu tố quan trọng trong việc đông máu đồng thời đánh giá chức năng gan và thận. Bên cạnh đó, xét nghiệm nước tiểu giúp phát hiện mức protein nếu nồng độ protein trong nước tiểu cao, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo tiền sản giật.

Về điều trị, các bác sĩ thường sử dụng thuốc chống co giật, điển hình là magnesium sulfate, trong vòng 24 giờ sau sinh để phòng ngừa nguy cơ co giật. Ngoài ra, nếu huyết áp của sản phụ vẫn duy trì ở mức cao bất thường, thuốc hạ huyết áp sẽ được kê đơn nhằm kiểm soát huyết áp hiệu quả. Trong suốt quá trình điều trị, sản phụ sẽ được theo dõi chặt chẽ về huyết áp, xét nghiệm nước tiểu và các chỉ số sinh hóa khác.

Hiện nay, chưa có phương pháp đặc hiệu nào có thể phòng ngừa hoàn toàn tiền sản giật sau sinh. Tuy nhiên, mẹ bầu hoàn toàn có thể chủ động giảm thiểu nguy cơ bằng cách chăm sóc sức khỏe bản thân một cách khoa học ngay từ trước và trong thai kỳ. Dưới đây là một số gợi ý hữu ích:

• Duy trì cân nặng hợp lý trước khi mang thai: Cả tình trạng béo phì lẫn thiếu cân đều có thể làm tăng nguy cơ mắc tiền sản giật.
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa để hỗ trợ điều hòa huyết áp và bảo vệ chức năng tim mạch.
• Uống đủ nước mỗi ngày, hạn chế đồ uống chứa nhiều đường, caffeine hoặc cồn.
• Khám thai định kỳ và kiểm tra huyết áp thường xuyên trong suốt thai kỳ: Đây là cách tốt nhất để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Việc chủ động theo dõi sức khỏe sau sinh và không chủ quan trước các triệu chứng lạ sẽ giúp sản phụ phòng tránh được những biến chứng nguy hiểm từ tiền sản giật, bảo vệ tốt cho hành trình làm mẹ khỏe mạnh và an toàn.

Tóm lại, tiền sản giật sau sinh là tình trạng nguy hiểm, không thể xem nhẹ. Việc thăm khám định kỳ, theo dõi sát sau sinh và lắng nghe các tín hiệu bất thường của cơ thể là chìa khóa giúp phát hiện sớm, can thiệp kịp thời để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người mẹ.