Hậu sản: Những điều mẹ sau sinh cần biết để bảo vệ sức khỏe

Sinh con là hành trình thiêng liêng nhưng cũng đầy thử thách đối với người phụ nữ. Sau cuộc vượt cạn, cơ thể mẹ bước vào một giai đoạn quan trọng gọi là hậu sản, thời kỳ phục hồi cả thể chất lẫn tinh thần. Đây không chỉ là quãng thời gian để cơ thể trở về trạng thái bình thường mà còn là giai đoạn mẹ học cách thích nghi với vai trò mới, nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ sơ sinh. Bài viết này sẽ mang đến cho bạn những thông tin toàn diện về hậu sản và những dấu hiệu cảnh báo bất thường cần đi khám ngay.

Hậu sản là gì?

Hậu sản được định nghĩa là khoảng thời gian kéo dài khoảng 6 tuần sau sinh, khi cơ thể người mẹ bắt đầu quá trình hồi phục để trở về trạng thái gần như bình thường. Trong giai đoạn này, tử cung co lại, âm đạo và tầng sinh môn dần lành, nội tiết tố thay đổi mạnh mẽ để thích nghi với vai trò mới là nuôi con bằng sữa mẹ.

Tuy nhiên, song song với sự hồi phục về mặt sinh lý, người phụ nữ cũng phải đối diện với nhiều thách thức khác:

• Thay đổi về thể chất: Đau nhức vết khâu tầng sinh môn, cảm giác căng tức bầu ngực khi sữa về, sản dịch tiết ra nhiều trong những ngày đầu, mệt mỏi vì thiếu ngủ.
• Thay đổi tâm lý xã hội: Lo âu khi lần đầu làm mẹ, áp lực chăm sóc em bé, trách nhiệm gia đình, thậm chí cả những lo lắng về kinh tế.
• Thay đổi nội tiết tố: Nồng độ estrogen và progesteron giảm nhanh sau sinh khiến tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt, nhạy cảm và suy giảm ham muốn tình dục.

Chính sự kết hợp của những biến đổi thể chất, tâm lý và hormone này khiến thời kỳ hậu sản trở thành giai đoạn then chốt, có ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, tinh thần và hạnh phúc gia đình. Nếu được chăm sóc đúng cách, mẹ sẽ phục hồi nhanh hơn, hạn chế biến chứng, duy trì nguồn sữa ổn định và tận hưởng trọn vẹn hành trình làm mẹ.

Những vấn đề thường gặp trong thời kỳ hậu sản

Dưới đây là những trải nghiệm thường gặp sau sinh:

• Đau vùng sinh dục: Ở những ca sinh thường, khi thai nhi đi qua đường âm đạo có thể gây rách hoặc phải cắt tầng sinh môn. Vết khâu sau sinh thường gây đau trong vài ngày đầu. Việc giữ vệ sinh sạch sẽ, chườm lạnh hoặc sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định bác sĩ sẽ giúp giảm tình trạng khó chịu.
• Sản dịch: Sau sinh, tử cung sẽ tiết sản dịch. Trong vài ngày đầu, sản dịch thường ra nhiều, sau đó giảm dần và đổi màu từ đỏ sẫm sang nâu nhạt rồi vàng trắng. Nếu sản dịch có mùi hôi, ra quá nhiều hoặc kéo dài bất thường, sản phụ cần đi khám ngay vì có thể là dấu hiệu nhiễm trùng hậu sản.
• Căng tức ngực và tắc tia sữa: Hầu hết phụ nữ sau sinh đều cảm thấy ngực căng tức khi sữa về. Việc cho bé bú thường xuyên, luân phiên cả hai bên vú và chườm ấm trước khi cho bú sẽ giúp ngăn ngừa tắc tia sữa. Nếu bầu ngực đỏ, sưng đau kèm sốt, có thể đã xuất hiện viêm tuyến vú hoặc áp xe vú, cần được thăm khám sớm.
• Bí tiểu, táo bón: Nhiều sản phụ gặp khó khăn khi đi tiểu hoặc đại tiện sau sinh. Một chế độ ăn giàu chất xơ, uống nhiều nước và vận động nhẹ nhàng sẽ giúp cải thiện tình trạng này. Nếu kéo dài, nên thăm khám để loại trừ biến chứng hậu sản.
• Quan hệ tình dục và tránh thai: Sau sinh, ham muốn tình dục thường giảm do thay đổi hormone, tình trạng này có thể kéo dài nhiều tháng, đặc biệt ở phụ nữ cho con bú. Quan hệ vợ chồng chỉ nên bắt đầu trở lại sau ít nhất 4 - 6 tuần, khi tầng sinh môn đã lành hẳn. Đồng thời, sản phụ cần áp dụng biện pháp tránh thai phù hợp, theo tư vấn của bác sĩ trong lần tái khám hậu sản.
• Trầm cảm sau sinh: Ngoài sự mệt mỏi về thể chất, nhiều phụ nữ còn rơi vào tình trạng buồn bã, lo âu, mất ngủ, thậm chí có những suy nghĩ tiêu cực. Đây là một biến chứng tâm lý nguy hiểm, cần sự quan tâm, chia sẻ từ gia đình và sự hỗ trợ kịp thời từ chuyên gia y tế.

Cách chăm sóc sức khỏe trong thời kỳ hậu sản

Để phòng ngừa và hạn chế nguy cơ bệnh hậu sản, sản phụ cần được chăm sóc toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần:

• Nghỉ ngơi hợp lý: Mẹ cần được ngủ đủ giấc, tránh làm việc nặng sớm sau sinh.
• Chế độ dinh dưỡng cân đối: Bổ sung đầy đủ chất đạm, vitamin, khoáng chất, uống nhiều nước để phục hồi sức khỏe cho mẹ và duy trì nguồn sữa cho bé.
• Vệ sinh cơ thể: Giữ vùng kín sạch sẽ, thay băng vệ sinh thường xuyên để tránh nhiễm trùng.
• Theo dõi sức khỏe: Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt, sản dịch hôi, băng huyết, đau bụng dữ dội, cần đi thăm khám ngay.
• Chăm sóc tinh thần: Gia đình cần chia sẻ việc chăm con, lắng nghe và hỗ trợ để giảm áp lực tâm lý cho mẹ. Trong trường hợp có biểu hiện trầm cảm, cần được bác sĩ tâm lý can thiệp kịp thời.
• Khám hậu sản: Sau 4 - 6 tuần, mẹ nên tái khám để bác sĩ đánh giá tình trạng phục hồi, phát hiện sớm biến chứng.

Những quan niệm sai lầm trong thời kỳ hậu sản

Dù y học hiện đại đã phát triển, một số mẹ vẫn chịu ảnh hưởng bởi các tập tục dân gian chưa đúng khoa học như:

• Không tắm rửa: Sau sinh, cơ thể tiết nhiều mồ hôi và sản dịch. Nếu không vệ sinh, nguy cơ nhiễm khuẩn rất cao. Mẹ hoàn toàn có thể tắm bằng nước ấm, trong phòng kín gió.
• Nằm than: Quan niệm này tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc khí, bỏng và cháy nổ, tuyệt đối không nên áp dụng.
• Kiêng vận động: Vận động nhẹ nhàng không những không hại mà còn giúp khí huyết lưu thông, tiêu hóa tốt và phục hồi nhanh.
• Kiêng gội đầu, đánh răng: Đây là quan niệm sai lầm. Vệ sinh răng miệng và cơ thể sạch sẽ giúp mẹ phòng tránh nhiễm khuẩn, tự tin hơn trong giao tiếp và chăm sóc con.

Những bất thường cần đi khám ngay trong giai đoạn hậu sản

Sản phụ cần tái khám sau 4 - 6 tuần hoặc đi khám sớm hơn nếu có các dấu hiệu sau:

• Chảy máu âm đạo đỏ tươi, nhiều, ướt đẫm băng vệ sinh trong vòng một giờ.
• Sản dịch có mùi hôi, màu bất thường.
• Đau bụng dữ dội, tử cung co hồi chậm.
• Sốt cao, ớn lạnh.
• Bầu ngực sưng đỏ, đau kèm mủ trong sữa.
• Triệu chứng trầm cảm nặng: mất ngủ triền miên, tuyệt vọng, có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé.

Đặc biệt, những phụ nữ có bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tuyến giáp,… cần được theo dõi và tái khám hậu sản theo lịch riêng, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Hậu sản là giai đoạn bản lề, quyết định sức khỏe thể chất và tinh thần lâu dài của người phụ nữ sau sinh. Đây là thời gian phục hồi nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng. Việc chăm sóc đúng cách, kết hợp dinh dưỡng, vận động, vệ sinh cá nhân, theo dõi tinh thần và tái khám định kỳ sẽ giúp mẹ vượt qua giai đoạn này an toàn, tự tin và hạnh phúc bên con yêu. 

Hy vọng bài viết này của Trung tâm tiêm chủng Long Châu đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về hậu sản, giúp các mẹ sau sinh biết cách chăm sóc sức khỏe khoa học, phòng tránh biến chứng và tận hưởng trọn vẹn thiên chức làm mẹ.

Xem thêm: 

• Nhiễm khuẩn hậu sản: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa 

• Chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần trong thời kỳ hậu sản