Viêm amidan hốc mủ 1 bên: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị

Viêm amidan hốc mủ là tình trạng viêm mạn tính tại tổ chức lympho vùng hầu họng, trong đó các hốc (crypt) amidan trở thành nơi tích tụ vi khuẩn, tế bào chết và dịch mủ. Trong một số trường hợp, viêm chỉ xảy ra ở một bên amidan, gây cảm giác đau lệch, nuốt vướng một phía và hơi thở có mùi kéo dài. Tình trạng này thường bị nhầm với viêm họng đơn thuần, dẫn đến việc điều trị chậm trễ hoặc không đúng hướng.

Viêm amidan hốc mủ 1 bên là gì?

Viêm amidan hốc mủ 1 bên là tình trạng một bên amidan bị viêm, xuất hiện mủ hoặc bã đậu do nhiễm vi khuẩn, trong khi bên còn lại vẫn bình thường. Bình thường, amidan có nhiệm vụ lọc và tiêu diệt vi khuẩn xâm nhập qua đường miệng. Tuy nhiên, khi vi khuẩn tấn công quá mạnh hoặc sức đề kháng suy yếu, các hốc sâu trong amidan trở thành nơi tích tụ tế bào chết, dịch viêm và vi khuẩn, tạo thành các chấm mủ màu trắng hoặc vàng.

Cơ chế hình thành mủ diễn ra khi amidan viêm mạn tính, các hốc (crypt) sâu bị bít tắc khiến chất thải và vi khuẩn không được đào thải ra ngoài. Theo thời gian, chúng vón lại như bã đậu, tạo mùi hôi khó chịu khi người bệnh nói hoặc thở.

Vì sao chỉ viêm một bên? Nhiều nghiên cứu cho thấy vi khuẩn có thể khu trú ở một bên do cấu trúc amidan không cân đối, hoặc do thói quen nhai, ngủ nghiêng, vệ sinh răng miệng không đều hai bên họng. Một số trường hợp, tình trạng viêm khu trú một bên là dấu hiệu của ổ áp xe hoặc khối u vùng hầu họng cần được kiểm tra kỹ lưỡng.

Dấu hiệu nhận biết viêm amidan hốc mủ 1 bên

Để nhận biết sớm bệnh và tránh nhầm lẫn với viêm họng thông thường, bạn cần chú ý đến các dấu hiệu đặc trưng sau:

• Người bệnh thường cảm thấy đau rát họng, nuốt vướng rõ rệt ở một bên cổ họng.
• Cơn đau lan lên tai cùng bên khi nuốt hoặc nói to.
• Hơi thở có mùi hôi, giọng nói bị thay đổi do amidan sưng to cản trở luồng không khí.
• Khi soi gương, có thể thấy chấm trắng hoặc mảng mủ trong hốc amidan một bên.
• Một số người kèm theo sốt nhẹ, mệt mỏi, sưng hạch cổ cùng bên.

Viêm họng cấp tính thường gây đỏ rát, sưng đau cả hai bên cổ họng. Trong khi đó, viêm amidan hốc mủ 1 bên tạo cảm giác đau lệch hẳn về một phía, xuất hiện mủ hoặc bã đậu rõ rệt trong hốc amidan. Bệnh nhân có thể bị hôi miệng kéo dài ngay cả khi đã vệ sinh răng miệng kỹ.

Nếu tình trạng đau họng kéo dài trên 5 ngày, sốt cao trên 38,5°C, khó nuốt hoặc mủ tái phát nhiều lần, người bệnh nên đến khám chuyên khoa Tai - Mũi - Họng. Việc chẩn đoán sớm giúp xác định nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng khác như áp xe quanh amidan hoặc khối u ác tính vùng hầu họng.

Nguyên nhân gây viêm amidan hốc mủ 1 bên

Tình trạng viêm mủ khu trú một bên amidan thường bắt nguồn từ nhiều yếu tố kết hợp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

• Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn Streptococcus pyogenes (liên cầu tan huyết nhóm A) là tác nhân gây bệnh thường gặp. Ngoài ra, tụ cầu, phế cầu và các vi khuẩn kỵ khí cũng có thể góp phần hình thành mủ.
• Suy giảm miễn dịch: Cơ thể mệt mỏi, thiếu ngủ, dinh dưỡng kém khiến hệ miễn dịch yếu, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh ở amidan.
• Viêm amidan tái phát nhiều lần: Các đợt viêm lặp đi lặp lại khiến mô amidan xơ hóa, tạo hốc sâu tích tụ mủ.
• Môi trường ô nhiễm, khói thuốc lá, bụi mịn: Các yếu tố này kích thích niêm mạc họng và amidan, làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Thói quen vệ sinh răng miệng kém, uống nước lạnh thường xuyên: Vi khuẩn dễ sinh sôi trong khoang miệng, đặc biệt khi cổ họng bị lạnh đột ngột.

Ngoài ra, một số đối tượng có nguy cơ mắc cao như:

• Trẻ em, người thường xuyên cảm cúm.
• Người mắc bệnh trào ngược dạ dày - thực quản hoặc dị ứng mũi xoang là nhóm dễ mắc bệnh hơn.
• Người thường xuyên tiếp xúc với môi trường khô lạnh, điều hòa liên tục cũng khiến niêm mạc họng khô và dễ tổn thương.

Viêm amidan hốc mủ 1 bên có nguy hiểm không?

Nhiều người cho rằng bệnh chỉ gây khó chịu nhẹ, tuy nhiên nếu không điều trị sớm, viêm amidan hốc mủ 1 bên có thể để lại hậu quả nghiêm trọng.

Bệnh gây đau rát kéo dài, khiến người bệnh ăn uống khó khăn, mất ngủ do nuốt đau hoặc nghẹt thở khi nằm. Hơi thở có mùi hôi làm người bệnh e ngại khi giao tiếp, ảnh hưởng tâm lý và chất lượng cuộc sống.

Nếu vi khuẩn lan rộng, người bệnh có thể gặp áp xe quanh amidan là tình trạng mủ tụ sâu gây sưng đau dữ dội, khó há miệng. Ngoài ra, vi khuẩn có thể di chuyển lên tai giữa gây viêm tai, viêm xoang hoặc xuống phổi gây viêm phế quản. Nặng hơn, nhiễm khuẩn kéo dài có thể gây viêm cầu thận hoặc thấp tim, hậu quả của phản ứng miễn dịch chéo với liên cầu khuẩn.

Nếu tình trạng viêm chỉ xảy ra ở một bên, kéo dài dù đã điều trị kháng sinh đúng phác đồ, cần thăm khám để loại trừ khả năng ung thư amidan. Ung thư giai đoạn sớm có thể biểu hiện tương tự viêm mạn tính, do đó không nên chủ quan khi có dấu hiệu bất thường ở vùng họng.

Cách điều trị viêm amidan hốc mủ 1 bên hiệu quả

Tùy mức độ viêm, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa. Người bệnh tuyệt đối không tự mua kháng sinh, vì dùng sai loại hoặc không đủ liều dễ gây kháng thuốc và tái phát nặng hơn. Dưới đây là hướng điều trị cụ thể:

Điều trị nội khoa

Bác sĩ thường kê kháng sinh nhóm beta-lactam hoặc macrolid để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Thuốc giảm đau, hạ sốt (paracetamol, ibuprofen) giúp giảm triệu chứng khó chịu. Người bệnh nên súc họng bằng nước muối sinh lý 0,9% ngày 2 - 3 lần để sát khuẩn và làm sạch mủ. Ngoài ra, có thể dùng xịt họng hoặc dung dịch chứa chlorhexidine để hỗ trợ làm sạch vùng amidan.

Điều trị ngoại khoa

Trong trường hợp viêm tái phát nhiều lần (≥5 lần/năm), gây biến chứng hoặc ảnh hưởng đến hô hấp, bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật cắt amidan. Phương pháp này hiện nay được thực hiện bằng dao plasma, coblator hoặc laser giúp giảm đau và rút ngắn thời gian hồi phục. Sau khi cắt, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn mềm, tránh nói to và giữ vệ sinh họng để ngừa chảy máu.

Chăm sóc hỗ trợ

Sau khi điều trị, chế độ chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi và ngăn ngừa tái phát. Người bệnh nên:

• Uống nhiều nước ấm để làm dịu niêm mạc họng.
• Ăn thức ăn mềm, tránh đồ cay nóng, chiên rán hoặc quá lạnh.
• Hạn chế hút thuốc, uống rượu bia vì chúng kích thích niêm mạc họng và làm chậm lành vết thương.
• Giữ ấm vùng cổ, đặc biệt khi thời tiết thay đổi.
• Bổ sung vitamin C, D, kẽm để tăng cường sức đề kháng.

Thực hiện đúng hướng dẫn này giúp quá trình hồi phục nhanh hơn, giảm nguy cơ mủ tái phát và hỗ trợ hô hấp ổn định.

Cách phòng ngừa viêm amidan hốc mủ 1 bên tái phát

Phòng ngừa luôn là phương pháp tốt nhất để bảo vệ sức khỏe họng và amidan. Để tránh tái phát, bạn nên duy trì các thói quen sau:

• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ: Đánh răng sau ăn, súc miệng nước muối mỗi tối giúp giảm vi khuẩn trong khoang miệng.
• Tránh để cơ thể nhiễm lạnh đột ngột: Mặc ấm, đặc biệt vùng cổ và ngực, tránh uống nước đá khi thời tiết lạnh.
• Tăng cường dinh dưỡng và vitamin C: Ăn nhiều rau xanh, trái cây họ cam quýt giúp cải thiện miễn dịch tự nhiên.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động giúp lưu thông máu và tăng khả năng chống vi khuẩn xâm nhập.
• Tái khám định kỳ nếu từng bị viêm amidan hốc mủ 1 bên: Việc kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm nếu bệnh có xu hướng tái phát hoặc tiến triển thành áp xe.

Viêm amidan hốc mủ 1 bên tuy không phổ biến như viêm hai bên nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nếu không được điều trị đúng cách. Khi xuất hiện triệu chứng đau rát, sưng một bên amidan, hơi thở hôi hoặc mủ trắng trong họng, người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị sớm. Việc điều trị kịp thời không chỉ giúp loại bỏ mủ triệt để mà còn ngăn ngừa tái phát, bảo vệ đường hô hấp và duy trì sức khỏe lâu dài.