Trẻ sơ sinh khó ngủ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục hiệu quả

Giấc ngủ có vai trò quan trọng không kém dinh dưỡng đối với sự phát triển thể chất và trí não của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nhiều bé lại thường xuyên quấy khóc, trằn trọc, ngủ ít hoặc ngủ chập chờn khiến cha mẹ kiệt sức. Liệu đây có phải dấu hiệu bất thường? Khi nào cha mẹ nên lo lắng và đưa trẻ đi khám? Bài viết này sẽ giúp cha mẹ có câu trả lời đầy đủ.

Trẻ sơ sinh khó ngủ có đáng lo ngại không?

Nhiều cha mẹ lo lắng khi con khó ngủ, vì sợ bé thiếu ngủ sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển. Thực tế, tình trạng này có thể hoàn toàn bình thường, nhưng cũng có lúc là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe.

Theo chuyên gia y tế, trẻ sơ sinh (0 - 3 tháng tuổi) thường cần ngủ 14 - 17 giờ/ngày. Nếu tổng thời gian ngủ của bé thấp hơn mức này quá nhiều, cha mẹ cần chú ý.

Trong vài tháng đầu, hệ thần kinh của trẻ chưa hoàn thiện, đồng hồ sinh học chưa ổn định, nên trẻ dễ ngủ ngắn giấc, hay thức dậy ban đêm. Đây là hiện tượng phổ biến, không đáng lo.

Tuy nhiên, nếu trẻ thường xuyên khó ngủ kèm theo bú kém, hay nôn trớ, thở khò khè hoặc chậm tăng cân thì đây có thể là dấu hiệu bất thường cần thăm khám.

Như vậy, không phải mọi trường hợp trẻ sơ sinh khó ngủ đều nguy hiểm. Cha mẹ cần dựa vào biểu hiện kèm theo để nhận định đúng.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh khó ngủ

Việc tìm hiểu nguyên nhân giúp cha mẹ biết cách xử lý phù hợp. Nguyên nhân có thể đến từ yếu tố sinh lý bình thường hoặc bệnh lý cần can thiệp. Cụ thể như sau:

Nguyên nhân sinh lý thường gặp

Đây là những lý do phổ biến, không đáng lo ngại, thường cải thiện theo thời gian, bao gồm:

• Chưa hình thành đồng hồ sinh học: Trong những tuần đầu, trẻ chưa phân biệt được ngày - đêm, có thể ngủ nhiều vào ban ngày và thức nhiều về đêm.
• Nhu cầu bú cao: Trẻ sơ sinh cần ăn 8 - 12 lần/ngày. Việc hay thức giấc để bú khiến bé ngủ ngắn giấc, trằn trọc.
• Phản xạ giật mình: Hệ thần kinh chưa ổn định khiến trẻ dễ giật mình, khó duy trì giấc ngủ sâu.
• Môi trường ngủ không thoải mái: Tiếng ồn, ánh sáng mạnh, nhiệt độ quá nóng hoặc lạnh đều có thể khiến trẻ khó ngủ.

Nguyên nhân bệnh lý 

Dù ít gặp hơn, nhưng cha mẹ không nên bỏ qua những nguyên nhân này. Bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa: Đầy hơi, chướng bụng, trào ngược dạ dày - thực quản khiến trẻ khó chịu, thường xuyên thức giấc.
• Bệnh lý hô hấp: Nghẹt mũi, viêm đường hô hấp khiến bé khó thở, ngủ chập chờn.
• Thiếu vi chất: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng thiếu sắt, vitamin D có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• Nguyên nhân thần kinh hoặc bệnh lý bẩm sinh: Dù hiếm gặp, đây là yếu tố cần bác sĩ chuyên khoa đánh giá.

Hầu hết nguyên nhân sinh lý có thể cải thiện khi cha mẹ thay đổi thói quen chăm sóc. Nhưng nếu nghi ngờ bệnh lý, việc thăm khám kịp thời là cần thiết.

Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh khó ngủ bất thường

Không phải lúc nào khó ngủ cũng là dấu hiệu xấu. Tuy nhiên, cha mẹ cần chú ý một số biểu hiện đặc biệt sau đây khi chăm sóc con để nhận biết trẻ khó ngủ bất thường: 

• Trẻ ngủ ít hơn 10 giờ/ngày liên tục nhiều ngày.
• Bé khó dỗ, thường xuyên khóc thét khi đặt xuống giường.
• Giấc ngủ không sâu, hay giật mình tỉnh dậy.
• Bé có kèm theo dấu hiệu đổ mồ hôi nhiều, bú kém, khó thở, hay nôn trớ.
• Tăng trưởng chậm, cân nặng không đạt chuẩn theo tuổi.

Nếu thấy con có những dấu hiệu trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra.

Giải pháp giúp trẻ sơ sinh khó ngủ ngủ ngon và phát triển khỏe mạnh

Khó ngủ là tình trạng nhiều trẻ sơ sinh gặp phải, khiến cha mẹ lo lắng vì sợ ảnh hưởng đến sự phát triển của bé. Thực tế, ngoài việc tìm nguyên nhân, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con ngủ ngon hơn bằng những biện pháp chăm sóc tại nhà đơn giản. Bên cạnh đó, việc đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ trong giai đoạn 0 - 6 tháng tuổi cũng đóng vai trò quan trọng, bởi sức khỏe tốt chính là nền tảng cho giấc ngủ ngon. Dưới đây là giải pháp giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon và phát triển khỏe mạnh hơn, cụ thể như sau:

Biện pháp tại nhà giúp bé ngủ ngon hơn

Để cải thiện tình trạng khó ngủ, cha mẹ có thể áp dụng những thói quen khoa học dưới đây:

• Tạo lịch sinh hoạt đều đặn: Đặt giờ ngủ cố định hằng ngày, giúp trẻ dần nhận biết thời điểm nghỉ ngơi. Ví dụ, cho bé ngủ trưa sau khi bú và ngủ tối vào khoảng 20h - 21h.
• Không gian ngủ thoải mái: Giữ phòng ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ lý tưởng 22 - 26°C. Trẻ dễ giật mình nếu môi trường ồn ào, quá nóng hoặc quá lạnh.
• Quấn khăn hoặc mặc quần áo phù hợp: Quấn nhẹ hoặc chọn đồ cotton mềm giúp bé thấy an toàn, hạn chế phản xạ giật mình.
• Massage thư giãn: Massage ngắn 5 - 10 phút trước khi ngủ giúp lưu thông máu, làm bé dễ chịu, dễ đi vào giấc ngủ sâu.
• Đảm bảo bú đủ no: Trẻ sơ sinh thường tỉnh dậy khi đói. Vì vậy, nên cho bé bú trước khi ngủ để kéo dài giấc ngủ.
• Tránh kích thích quá mức trước khi ngủ: Không nên cho trẻ chơi quá nhiều, nghe nhạc lớn hay tiếp xúc ánh sáng mạnh ngay trước giờ đi ngủ.

Những thói quen nhỏ này nếu duy trì đều đặn sẽ giúp bé hình thành nhịp sinh học ổn định, giảm tình trạng khó ngủ.

Khi nào cần đưa bé đi khám?

Không phải mọi trường hợp khó ngủ đều bình thường. Cha mẹ nên đưa bé đi khám nếu:

• Trẻ khó ngủ kéo dài trên 2 tuần.
• Bé ngủ ít hơn 10 giờ/ngày liên tục.
• Có dấu hiệu kèm theo: Bú kém, nôn trớ nhiều, khó thở, tăng trưởng chậm.
• Các biện pháp tại nhà không mang lại hiệu quả.

Khám sớm giúp bác sĩ tìm nguyên nhân, từ đó có hướng xử trí phù hợp và an toàn.

Bảo vệ sức khỏe bé bằng tiêm chủng đầy đủ

Một yếu tố quan trọng khác giúp trẻ ngủ ngon và phát triển toàn diện là hệ miễn dịch khỏe mạnh. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, trẻ sơ sinh trong giai đoạn 0 - 6 tháng tuổi cần được tiêm chủng đầy đủ để phòng ngừa bệnh nguy hiểm như:

• Viêm gan B: Lây truyền từ mẹ sang con hoặc qua đường máu.
• Lao: Dễ mắc trong những tháng đầu nếu chưa có miễn dịch.
• Bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt: Những bệnh có thể gây biến chứng nặng, ảnh hưởng đến sự sống còn.

Cha mẹ có thể tham khảo gói vắc xin cho trẻ sơ sinh từ 0 - 6 tháng tuổi tại các cơ sở tiêm chủng. Bởi đăng ký gói tiêm chủng trọn gói mang lại nhiều lợi ích:

• Trẻ được tiêm đúng lịch, đúng phác đồ.
• Được theo dõi sức khỏe định kỳ trong suốt quá trình.
• Giúp cha mẹ yên tâm vì con có “lá chắn miễn dịch” ngay từ những tháng đầu đời.

Trẻ sơ sinh khó ngủ là tình trạng thường gặp, phần lớn do yếu tố sinh lý và sẽ cải thiện dần khi bé lớn hơn. Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý nếu tình trạng kéo dài hoặc kèm dấu hiệu bất thường, bởi đây có thể là cảnh báo bệnh lý. Việc quan sát, chăm sóc đúng cách kết hợp với khám định kỳ và tiêm vắc xin đầy đủ sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và toàn diện.