Tổn thương não: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí hiệu quả

Tổn thương não là tình trạng mô não bị tổn hại, có thể do nhiều nguyên nhân như chấn thương, nhiễm trùng, bệnh lý mạch máu hoặc tác động từ môi trường. Việc hiểu rõ về tổn thương não giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời từ đó bảo vệ sức khỏe não bộ. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản nhất về tình trạng tổn thương não.

Tổn thương não là gì? 

Tổn thương não hay còn gọi là tổn thương não bộ. Đây là tình trạng mô não bị hư hại hoặc chết do các yếu tố tác động từ bên trong hoặc bên ngoài cơ thể. Tùy thuộc vào mức độ và vị trí tổn thương, tình trạng này có thể gây ra các rối loạn nghiêm trọng về vận động, nhận thức, cảm xúc hoặc hành vi. Tổn thương não không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn tác động lớn đến gia đình, cộng đồng xung quanh do các hậu quả lâu dài về sức khỏe và khả năng sinh hoạt.

Tổn thương não được phân loại dựa trên nguyên nhân gây ra, bao gồm các nhóm chính sau:

• Tổn thương não do chấn thương: Thường xảy ra sau các tai nạn giao thông, va đập mạnh vào đầu hoặc chấn thương trong thể thao.
• Tổn thương não do bệnh lý: Bao gồm các bệnh lý như đột quỵ, u não, viêm não hoặc viêm màng não do nhiễm trùng.
• Tổn thương não do độc tố: Gây ra bởi việc tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại như rượu, thuốc lá, ma túy hoặc hóa chất công nghiệp.
• Tổn thương não do thiếu oxy: Xảy ra khi não không nhận đủ oxy, ví dụ trong các trường hợp ngừng tim, ngạt thở hoặc ngộ độc khí CO.

Nguyên nhân gây tổn thương não 

Như đã trình bày phía trên, tổn thương não có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Một số nguyên nhân gây tổn thương não có thể kể đến như:

Nguyên nhân do chấn thương

Chấn thương vật lý là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tổn thương não. Các trường hợp thường gặp bao gồm:

• Tai nạn giao thông: Va đập mạnh vào đầu trong các vụ tai nạn ô tô, xe máy có thể gây chấn thương sọ não, tụ máu nội sọ hoặc gãy xương sọ.
• Ngã từ độ cao: Đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em và người cao tuổi, ngã từ cầu thang, giường cao hoặc mái nhà có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng.
• Chấn thương thể thao: Các môn thể thao tiếp xúc mạnh như bóng đá, quyền anh hoặc bóng bầu dục dễ gây va chạm đầu, dẫn đến chấn động não hoặc tổn thương mô não.

Nguyên nhân do bệnh lý

Các bệnh lý nội tại cũng góp phần lớn vào việc gây tổn thương não. Một số bệnh lý phổ biến gồm:

• Đột quỵ: Bao gồm thiếu máu não cục bộ (do tắc mạch máu) và xuất huyết não (do vỡ mạch máu). Cả hai đều có thể làm chết tế bào não trong thời gian ngắn.
• U não: Khối u phát triển trong não hoặc di căn từ các cơ quan khác có thể chèn ép mô não, gây tổn thương và rối loạn chức năng.
• Nhiễm trùng não: Viêm màng não (do vi khuẩn, virus) hoặc viêm não có thể phá hủy mô não dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
• Bệnh lý mạch máu não: Phình động mạch hoặc dị dạng động tĩnh mạch có thể gây chảy máu trong não, làm tổn thương mô não xung quanh.

Nguyên nhân do yếu tố bên ngoài

Ngoài chấn thương và bệnh lý, một số yếu tố bên ngoài cũng có thể gây tổn thương não:

• Tiếp xúc với độc tố: Sử dụng rượu bia lâu dài, hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại như chì, thủy ngân có thể làm suy giảm chức năng não.
• Thiếu oxy não: Các trường hợp như ngừng tim, ngạt thở hoặc ngộ độc khí CO làm gián đoạn cung cấp oxy, gây chết tế bào não chỉ trong vài phút.

Triệu chứng nhận biết tổn thương não 

Các triệu chứng nhận biết não bị tổn thương bao gồm:

Triệu chứng thần kinh

Tổn thương não thường biểu hiện qua các triệu chứng thần kinh rõ ràng, bao gồm:

• Đau đầu dữ dội: Cơn đau đầu xuất hiện đột ngột, đặc biệt sau chấn thương hoặc khi thức dậy, có thể là dấu hiệu của tăng áp lực nội sọ.
• Mất trí nhớ: Người bệnh có thể quên thông tin cơ bản như thời gian, địa điểm hoặc thậm chí không nhận ra người thân.
• Rối loạn ngôn ngữ: Khó nói, nói ngọng hoặc không hiểu được lời nói của người khác, thường gặp trong đột quỵ hoặc tổn thương vùng ngôn ngữ của não.
• Rối loạn vận động: Yếu hoặc liệt một bên cơ thể, mất khả năng phối hợp động tác hoặc đi lại khó khăn.

Triệu chứng toàn thân

Ngoài các triệu chứng thần kinh, tổn thương não còn gây ra các triệu chứng toàn thân như:

• Buồn nôn và nôn mửa: Thường xuất hiện khi thay đổi tư thế hoặc do tăng áp lực trong não.
• Thay đổi ý thức: Người bệnh có thể lú lẫn, mê sảng hoặc rơi vào trạng thái hôn mê nếu tổn thương nghiêm trọng.
• Co giật: Hiện tượng này phổ biến ở trẻ em và người lớn tuổi, đặc biệt khi có tổn thương ở vỏ não.

Triệu chứng đặc biệt sau chấn thương

Sau một chấn thương đầu, một số triệu chứng đặc biệt cần được chú ý:

• Mất ý thức: Ngất xỉu ngay sau va đập có thể là dấu hiệu của chấn động não hoặc tổn thương nghiêm trọng hơn.
• Chảy máu tai, mũi: Đây có thể là dấu hiệu của gãy xương sọ hoặc chảy máu nội sọ, cần được cấp cứu ngay.
• Dấu hiệu thần kinh khu trú: Yếu liệt một bên cơ thể, mất cảm giác hoặc rối loạn thị giác có thể chỉ ra tổn thương ở một vùng cụ thể của não.

Cách xử trí khi nghi ngờ tổn thương não

Khi nghi ngờ tổn thương não, bạn có thể xử trí theo hướng cụ thể sau đây:

Xử trí ban đầu tại hiện trường

Khi nghi ngờ một người bị tổn thương não, việc xử trí ban đầu tại hiện trường là vô cùng quan trọng:

• Đảm bảo an toàn: Tránh di chuyển người bị nạn trừ khi cần thiết, đặc biệt nếu nghi ngờ có tổn thương cột sống cổ.
• Kiểm tra ý thức: Gọi tên hoặc vỗ nhẹ để kiểm tra phản ứng của người bệnh. Nếu không có phản ứng, cần tiến hành cấp cứu ngay.
• Duy trì đường thở: Đảm bảo người bệnh không bị nghẹt thở, đặt họ ở tư thế nằm nghiêng nếu có nôn mửa.
• Cầm máu: Nếu có vết thương chảy máu, sử dụng băng sạch để ép nhẹ và cầm máu.

Gọi cấp cứu

Thời gian là yếu tố quyết định trong việc cứu sống người bị tổn thương não:

• Liên hệ ngay với số cấp cứu: Gọi 115 hoặc số cấp cứu địa phương để được hỗ trợ y tế nhanh chóng.
• Cung cấp thông tin chi tiết: Thông báo tình trạng của người bệnh, thời gian xảy ra sự cố và các triệu chứng cụ thể như mất ý thức, co giật hoặc chảy máu.

Chăm sóc tại bệnh viện

Khi người bệnh được đưa đến bệnh viện, các bước chẩn đoán và điều trị sẽ được thực hiện:

• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp CT hoặc MRI giúp xác định vị trí, mức độ tổn thương và các biến chứng như tụ máu hoặc phù não.
• Điều trị nội khoa: Sử dụng thuốc giảm đau, thuốc chống phù não hoặc kháng sinh nếu có nhiễm trùng. Trong một số trường hợp, thuốc chống co giật cũng được chỉ định.
• Phẫu thuật: Nếu có tụ máu nội sọ, khối u hoặc áp lực não tăng cao, phẫu thuật như giải áp hoặc cắt bỏ khối u có thể được thực hiện.

Tổn thương não là một tình trạng y khoa nghiêm trọng, có thể để lại hậu quả lâu dài nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và biết cách xử trí đúng đắn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe não bộ và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân gặp các dấu hiệu nghi ngờ tổn thương não như đau đầu dữ dội, mất ý thức hoặc yếu liệt, hãy nhanh chóng liên hệ với cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Hành động nhanh chóng không chỉ cứu sống mà còn giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm, mang lại cơ hội phục hồi tốt hơn.