Nước mũi màu nâu: Nguyên nhân do đâu và khi nào nên đi khám?

Thông thường, nước mũi có màu trong hoặc hơi trắng đục là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang hoạt động bình thường hoặc chỉ bị cảm lạnh nhẹ. Tuy nhiên, khi nước mũi chuyển sang màu nâu, nhiều người bắt đầu cảm thấy lo lắng và đặt ra câu hỏi: “Liệu đây có phải dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng nào đó không?”

Thực tế, nước mũi màu nâu có thể là hậu quả của nhiều nguyên nhân khác nhau, như máu khô do thời tiết hanh khô, tổn thương nhẹ ở niêm mạc mũi… cho đến các tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm xoang mạn tính, nhiễm trùng đường hô hấp hoặc thậm chí là nhiễm nấm xoang. Việc nhận biết sớm nguyên nhân gây ra hiện tượng này không chỉ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe mà còn giúp phòng tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Nước mũi màu nâu do đâu?

Nước mũi màu nâu là chất dịch tiết ra từ mũi có màu nâu đỏ hoặc nâu đậm, thường do sự hiện diện của máu khô, bụi bẩn, hoặc mô tổn thương trong khoang mũi. Đây không phải là hiện tượng bình thường nếu kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng như đau, sốt, hoặc mùi hôi.

Khô mũi, tổn thương mao mạch hoặc chảy máu nhẹ

Không khí khô hanh, sử dụng điều hòa thường xuyên, hoặc độ ẩm thấp (<30%) làm niêm mạc mũi dễ bị nứt nẻ, gây tổn thương mao mạch nhỏ. Máu rỉ ra từ mao mạch trộn với dịch nhầy, sau khi oxy hóa chuyển thành nước mũi màu nâu.

Ngoáy mũi mạnh hoặc dị ứng cũng có thể gây chảy máu nhẹ, dẫn đến hiện tượng này.

Hít phải bụi bẩn, khói thuốc hoặc chất ô nhiễm

Người sống trong môi trường ô nhiễm (thợ xây, công nhân nhà máy) hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá, hóa chất dễ hít phải bụi mịn và các hạt kích ứng.

Những hạt này tích tụ trong mũi, gây viêm nhẹ và làm dịch mũi chuyển sang màu nâu, đặc biệt nếu kèm máu khô.

Viêm xoang mạn tính hoặc nhiễm trùng xoang

Viêm xoang mạn tính tạo ra dịch nhầy đặc, có thể lẫn máu cũ hoặc mủ, dẫn đến nước mũi màu nâu. Viêm xoang mạn tính không điều trị triệt để có thể làm mỏng thành xoang, gây xuất huyết nhẹ hoặc mô hoại tử. Triệu chứng thường kèm nghẹt mũi, đau mặt, và giảm khứu giác.

Nhiễm nấm xoang (fungal sinusitis)

Nhiễm nấm xoang hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, thường xảy ra ở người suy giảm miễn dịch (tiểu đường, HIV) hoặc dùng corticoid kéo dài. Nấm như Aspergillus tạo ra dịch nhầy màu nâu hoặc đen, kèm mùi hôi và nghẹt mũi một bên.

Tổn thương hậu phẫu hoặc dị vật trong mũi

• Sau phẫu thuật tai mũi họng, mũi có thể tiết dịch nâu do mô tổn thương hoặc cục máu đông chưa lành.
• Ở trẻ em, dị vật như hạt đồ chơi, thức ăn kẹt trong mũi lâu ngày gây viêm, xuất huyết, dẫn đến nước mũi màu nâu và mùi hôi.

Nước mũi màu nâu khi nào nên đi khám?

Không phải mọi trường hợp nước mũi màu nâu đều nghiêm trọng, nhưng cần cảnh giác nếu tình trạng kéo dài hoặc có triệu chứng bất thường. Dưới đây là các dấu hiệu cần lưu ý:

Các dấu hiệu cảnh báo:

• Nước mũi màu nâu kéo dài trên 3 – 5 ngày, đặc biệt nếu có mùi hôi hoặc tanh.
• Đau vùng trán, má, hoặc đau đầu lan tỏa, nhất là khi cúi xuống.
• Nghẹt mũi kéo dài, mất khứu giác, sốt nhẹ (>37.5°C) hoặc sốt cao (>38.5°C).
• Hơi thở hôi, buồn nôn, hoặc mệt mỏi toàn thân.
• Dịch mũi chảy liên tục cả hai bên, khó kiểm soát.

Nếu có các dấu hiệu trên, cần đi khám chuyên khoa tai mũi họng ngay. Bác sĩ có thể chỉ định nội soi mũi, chụp CT scan, hoặc xét nghiệm dịch mũi để xác định nguyên nhân.

Đối tượng nguy cơ cao:

• Người có tiền sử viêm xoang mạn tính hoặc viêm mũi dị ứng kéo dài.
• Những người tiếp xúc thường xuyên với môi trường ô nhiễm, hóa chất, khói bụi.
• Bệnh nhân suy giảm miễn dịch (tiểu đường, HIV, ung thư).
• Trẻ em hoặc người cao tuổi có triệu chứng bất thường về mũi xoang.

Cách xử trí và phòng tránh tình trạng nước mũi màu nâu

Biện pháp xử trí nước mũi màu nâu phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể.

• Vệ sinh mũi đúng cách: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Sử dụng dung dịch NaCl 0.9% hoặc bình rửa mũi 2 – 3 lần/ngày để làm sạch bụi bẩn, vi khuẩn, và dịch nhầy.
• Tránh xì mũi mạnh: Hành động này có thể làm tổn thương thêm niêm mạc và gây xuất huyết.
• Giữ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo ẩm (độ ẩm 45 – 60%) để ngăn khô niêm mạc, đặc biệt trong mùa đông hoặc khi dùng điều hòa.

Điều trị theo nguyên nhân:

• Viêm xoang hoặc nhiễm trùng: Bác sĩ có thể kê kháng sinh (amoxicillin, doxycycline), thuốc chống viêm, hoặc xịt mũi corticoid (budesonide) để giảm sưng và nhiễm trùng.
• Nhiễm nấm xoang: Cần nội soi lấy mẫu dịch xoang và dùng thuốc kháng nấm như fluconazole dưới giám sát y tế.
• Máu khô hoặc chấn thương nhẹ: Giữ ẩm mũi và hạn chế ngoáy mũi thường cải thiện triệu chứng sau 3 – 5 ngày.
• Dị vật trong mũi: Đặc biệt ở trẻ em, cần đưa đến bác sĩ tai mũi họng để lấy dị vật an toàn, tránh tự ý xử lý gây tổn thương.

• 

Thay đổi lối sống và môi trường:

• Hạn chế tác nhân kích ứng: Đeo khẩu trang khi ra đường hoặc làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, hóa chất.
• Uống đủ nước: Uống 1.5 – 2 lít/ngày giúp làm loãng dịch mũi, hỗ trợ đào thải vi khuẩn.
• Chế độ ăn lành mạnh: Tăng cường rau xanh, trái cây giàu vitamin C để hỗ trợ niêm mạc mũi hồi phục.
• Kiểm tra răng miệng: Khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần để ngăn nhiễm trùng lan từ răng lên xoang.

Nước mũi màu nâu, đặc biệt khi kèm các triệu chứng như đau, sốt, mùi hôi hoặc kéo dài quá 5 ngày có thể cảnh báo vấn đề sức khoẻ nguy hiểm. Nguyên nhân có thể từ máu khô, viêm xoang mạn tính, nhiễm nấm, đến dị vật trong mũi. Vệ sinh mũi đúng cách, thay đổi lối sống và đi khám kịp thời là chìa khóa để ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.