Nổi hạch sau đầu ở trẻ em là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Trẻ em trong quá trình phát triển thường gặp nhiều thay đổi về sức khỏe. Trong đó, tình trạng nổi hạch sau đầu ở trẻ em có thể khiến phụ huynh hoang mang vì lo sợ liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, không phải lúc nào nổi hạch cũng là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách nhận biết và khi nào nên đưa trẻ đi khám.

Nổi hạch sau đầu ở trẻ em là gì?

Hạch hay hạch bạch huyết là các cấu trúc nhỏ hình bầu dục, thuộc hệ bạch huyết trong cơ thể. Hạch lympho đóng vai trò như “trạm kiểm soát” của hệ miễn dịch, giúp lọc dịch bạch huyết, loại bỏ vi khuẩn, virus và các tác nhân gây hại, đồng thời hỗ trợ cơ thể chống lại bệnh tật. Ở trẻ em, hệ miễn dịch đang phát triển và thường phản ứng mạnh hơn, dẫn đến việc hạch dễ sưng to hơn so với người lớn.

Vị trí nổi hạch sau đầu ở trẻ em thường nằm ở vùng sau gáy, gần chân tóc hoặc khu vực sau tai. Bạn có thể sờ thấy chúng như những khối nhỏ, mềm hoặc hơi cứng, có thể di động dưới da, đôi khi gây đau nhẹ khi chạm vào. Nổi hạch sau đầu thường là phản ứng miễn dịch lành tính của cơ thể khi trẻ bị nhiễm trùng hoặc kích ứng. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, đây cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng hơn, cần được theo dõi và đánh giá.

Nguyên nhân gây nổi hạch sau đầu ở trẻ em thường gặp

Nổi hạch sau đầu ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ lành tính đến hiếm gặp nhưng nghiêm trọng. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân phổ biến:

Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus

Tình trạng nổi hạch sau đầu ở trẻ em có thể do tình trạng nhiễm trùng gây ra. Chẳng hạn như:

• Cảm lạnh, cúm: Đây là những bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên phổ biến ở trẻ, gây ra bởi virus. Hạch bạch huyết sau đầu có thể sưng lên để chống lại tác nhân gây bệnh, thường mềm và giảm dần khi trẻ hồi phục.
• Viêm tai giữa: Nhiễm trùng tai giữa, đặc biệt ở trẻ nhỏ, có thể kích thích hạch lympho vùng sau tai và gáy sưng to, đôi khi đau khi chạm.
• Viêm họng, viêm amidan: Các bệnh này, do vi khuẩn (như liên cầu khuẩn) hoặc virus, thường khiến hạch ở cổ và sau đầu phản ứng, dẫn đến sưng tạm thời.
• Nhiễm siêu vi: Virus như Epstein-Barr (EBV, gây bệnh tăng bạch cầu đơn nhân) hoặc Cytomegalovirus (CMV) có thể gây nổi hạch, kèm theo sốt, mệt mỏi hoặc đau họng.

Nhiễm trùng da đầu, chấy rận

Các vấn đề ngoài da vùng đầu như nhiễm trùng do gãi, viêm da hoặc chấy rận, có thể kích thích hạch bạch huyết sau đầu phản ứng. Ví dụ, khi trẻ gãi mạnh do ngứa từ chấy rận, da đầu bị tổn thương, vi khuẩn xâm nhập, dẫn đến viêm và sưng hạch. Một số dấu hiệu đi kèm có thể bao gồm da đầu đỏ, ngứa, có vảy hoặc vết loét nhỏ.

Phản ứng sau tiêm chủng hoặc mọc răng

Một số trẻ nổi hạch sau đầu sau khi tiêm vắc xin (như vắc xin sởi, quai bị, rubella) do hệ miễn dịch kích hoạt để tạo kháng thể. Tình trạng này thường nhẹ và tự biến mất sau vài ngày đến 1 tuần.

Ngoài ra, trong giai đoạn mọc răng, cơ thể trẻ có thể phản ứng nhẹ, gây sưng hạch tạm thời, đặc biệt nếu kèm viêm lợi hoặc nhiễm trùng nhẹ.

Nguyên nhân hiếm gặp, nghiêm trọng hơn

Khối u xuất hiện sau đầu cũng có thể xuất phát từ nguyên nhân bệnh lý như:

• Bệnh lao hạch: Đây là nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis, ít gặp hơn nhưng nguy hiểm. Hạch do lao thường cứng, không đau hoặc đau nhẹ, kéo dài, đôi khi có mủ. Trẻ có thể có tiền sử tiếp xúc với người bệnh lao.
• Bệnh lý huyết học ác tính (bạch cầu, lymphoma…): Các bệnh như bạch cầu cấp (leukemia) hoặc ung thư hạch (lymphoma) có thể gây nổi hạch sau đầu, thường cứng, không di động, không đau. 

Tuy nhiên, những nguyên nhân này rất hiếm, chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, nhưng cần được loại trừ nếu hạch kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ? Dấu hiệu nhận biết hạch nguy hiểm

Nổi hạch sau đầu ở trẻ em có nguy hiểm không? Mặc dù hầu hết các trường hợp nổi hạch sau đầu ở trẻ em đều lành tính và sẽ tự biến mất sau một thời gian. Tuy nhiên, cha mẹ cũng không nên chủ quan mà cần theo dõi sát sao và đưa trẻ đi khám bác sĩ khi thấy các dấu hiệu sau:

• Hạch to nhanh, đường kính lớn hơn 2 cm.
• Hạch tồn tại trên 2 – 4 tuần nhưng không có dấu hiệu nhỏ lại.
• Hạch cứng, không đau nhưng dính chặt vào mô xung quanh, không di động khi sờ.
• Trẻ bị sốt kéo dài, sốt về chiều hoặc không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
• Trẻ mệt mỏi, ăn kém, giảm vận động hoặc hay quấy khóc.
• Trẻ sút cân bất thường trong thời gian ngắn.
• Trẻ ra nhiều mồ hôi về đêm dù không nóng.
• Gia đình có người từng mắc bệnh lao hoặc ung thư.
• Trẻ có tiếp xúc gần với người đang mắc các bệnh truyền nhiễm.

Cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị nổi hạch sau đầu?

Khi phát hiện con bị nổi hạch, nhiều cha mẹ dễ lo lắng và có thể xử lý chưa đúng cách, dẫn đến làm tình trạng nặng hơn hoặc gây tổn thương cho trẻ. Dưới đây là một số điều mà bố mẹ cần lưu ý như:

• Tránh nặn, xoa bóp hoặc đè mạnh vào hạch vì có thể gây viêm nhiễm, tổn thương hoặc làm tình trạng nặng hơn.
• Không tự ý cho trẻ dùng thuốc, đặc biệt là kháng sinh hoặc thuốc giảm viêm, khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.
• Quan sát kích thước, số lượng và tính chất của hạch (mềm, cứng, di động, đau hay không).
• Ghi nhận các triệu chứng đi kèm như sốt, mệt mỏi, đau họng hoặc thay đổi da đầu.
• Rửa tóc và da đầu cho trẻ thường xuyên bằng dầu gội nhẹ, đảm bảo sạch sẽ để tránh nhiễm trùng thêm, đặc biệt nếu có chấy rận hoặc viêm da.
• Kiểm tra da đầu, gáy để phát hiện vết đỏ, ngứa hoặc tổn thương.
• Nếu hạch không giảm sau 1 - 2 tuần, hoặc có dấu hiệu bất thường (to nhanh, cứng, không di động, kèm sốt, sụt cân), hãy đưa trẻ đến bác sĩ ngay.

Nổi hạch sau đầu ở trẻ em là hiện tượng khá phổ biến và hầu hết đều lành tính, thường liên quan đến nhiễm trùng thông thường như cảm cúm, viêm họng hoặc phản ứng sau tiêm chủng. Tuy nhiên, cha mẹ cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường thì nên đưa trẻ đi khám ngay để có biện pháp can thiệp kịp thời, hạn chế các biến chứng nguy hiểm.

Bên cạnh việc theo dõi và xử lý khi trẻ nổi hạch sau đầu, tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch là một trong những cách hiệu quả nhất giúp tăng cường hệ miễn dịch và phòng ngừa các bệnh lý nhiễm trùng nguy hiểm. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, cha mẹ có thể yên tâm với hệ thống vắc xin đầy đủ, nguồn gốc rõ ràng cùng đội ngũ y bác sĩ tư vấn chuyên sâu, tận tình theo dõi sức khỏe trước và sau tiêm. Hãy chủ động bảo vệ con yêu khỏi các tác nhân gây bệnh từ sớm bằng cách đăng ký lịch tiêm tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu nhé!