Ho do trào ngược dạ dày là gì? Nguyên nhân và cách khắc phục

Không ít người bị ho kéo dài, uống thuốc ho không khỏi, đi khám nhiều nơi vẫn chưa tìm ra nguyên nhân. Thực tế, một trong những lý do thường gặp nhưng ít ai nghĩ tới chính là trào ngược dạ dày. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao trào ngược dạ dày có thể gây ho, dấu hiệu nhận biết, cách kiểm soát và phòng ngừa tình trạng này.

Ho do trào ngược dạ dày là gì?

Đây là tình trạng axit dạ dày và dịch tiêu hóa trào ngược lên thực quản, thậm chí đến cổ họng, gây kích thích niêm mạc và dẫn đến ho. Đây là một trong những biểu hiện ngoài tiêu hóa thường gặp của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Tình trạng này xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới, là bộ phận đóng vai trò như một "van" ngăn dịch dạ dày trào ngược hoạt động không hiệu quả, khiến axit và dịch tiêu hóa di chuyển ngược lên trên.

GERD là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 20% dân số ở các nước phương Tây, và ho mạn tính là một trong những triệu chứng không điển hình của bệnh. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu thống kê chính xác, nhưng số lượng người gặp tình trạng này đang gia tăng do thay đổi thói quen ăn uống và lối sống.

Trào ngược dạ dày kèm ho thường có những dấu hiệu sau:

• Ho khan kéo dài: Đặc biệt xuất hiện vào ban đêm hoặc sau khi ăn no, đôi khi kèm theo cảm giác ngứa rát ở cổ họng.
• Ợ nóng: Cảm giác nóng rát sau xương ức, lan từ vùng bụng trên lên ngực.
• Ợ chua, ợ hơi thường xuyên: Vị chua hoặc đắng trong miệng do axit dạ dày trào lên.
• Đau rát họng, khàn giọng: Niêm mạc họng bị kích ứng bởi axit, dẫn đến khàn tiếng hoặc cảm giác vướng ở cổ.
• Khó chịu ở ngực: Đôi khi nhầm lẫn với triệu chứng của bệnh tim mạch.

Nguyên nhân gây ho vì trào ngược dạ dày

Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản hoặc họng, chúng có thể kích thích dây thần kinh gây phản xạ ho, làm viêm niêm mạc họng – thanh quản và thậm chí đi vào đường thở. Tình trạng này thường dẫn đến ho kéo dài hoặc viêm phế quản mạn tính. Một số thói quen và yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xảy ra trào ngược dạ dày, từ đó dẫn đến ho:

• Thói quen ăn uống không khoa học: Ăn quá no, tiêu thụ thực phẩm cay, chua, dầu mỡ, hoặc thực phẩm kích thích như cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas.
• Thừa cân, béo phì: Áp lực từ mỡ bụng có thể làm tăng áp suất trong ổ bụng, đẩy axit dạ dày trào ngược lên.
• Căng thẳng, stress kéo dài: Stress làm tăng tiết axit dạ dày và làm suy yếu cơ vòng thực quản.
• Thói quen nằm ngay sau khi ăn: Làm tăng nguy cơ axit trào ngược lên thực quản.
• Hút thuốc lá: Làm suy yếu cơ vòng thực quản và tăng tiết axit dạ dày.
• Một số bệnh lý nền: Như thoát vị cơ hoành hoặc rối loạn vận động thực quản.

Ho vì trào ngược dạ dày có nguy hiểm không?

Mặc dù ho vì trào ngược dạ dày ban đầu chỉ gây khó chịu, nhưng nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:

• Viêm họng mạn tính, viêm thanh quản: Axit trào ngược liên tục kích thích họng và thanh quản, gây khàn tiếng hoặc tổn thương dây thanh âm.
• Viêm phế quản, viêm xoang tái phát: Axit trào ngược có thể gây viêm nhiễm đường hô hấp, làm tăng nguy cơ viêm phế quản hoặc viêm xoang.
• Ảnh hưởng giấc ngủ: Ho về đêm làm gián đoạn giấc ngủ, gây mệt mỏi, giảm hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống.
• Biến chứng nặng của GERD: Viêm loét thực quản, hẹp thực quản, hoặc thậm chí là Barrett thực quản, một tình trạng tiền ung thư.

Cách kiểm soát hiệu quả

Để giảm thiểu tình trạng này, người bệnh cần kết hợp thay đổi lối sống, điều chỉnh chế độ ăn uống khi cần thiết.

Thay đổi thói quen sinh hoạt

Điều chỉnh lối sống hằng ngày đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa trào ngược.

• Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên đợi ít nhất 1 giờ sau bữa ăn.
• Kê cao gối khi ngủ (khoảng 15 - 20 cm) để giảm nguy cơ trào ngược vào ban đêm.
• Giữ cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống và tập luyện đều đặn.

Ăn uống khoa học

Một chế độ ăn hợp lý sẽ giúp giảm triệu chứng và hạn chế tình trạng trào ngược.

• Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no trong một lần.
• Hạn chế thực phẩm kích thích như đồ cay, chua, dầu mỡ, cà phê, rượu bia, và nước ngọt có gas.
• Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa như rau xanh, trái cây ít axit (chuối, táo) và ngũ cốc nguyên hạt.

Giảm căng thẳng

Tinh thần thoải mái sẽ giúp kiểm soát tốt tình trạng tiết axit dạ dày.

• Thực hành yoga, thiền hoặc hít thở sâu để thư giãn.
• Giữ tinh thần thoải mái giúp giảm tiết axit dạ dày.

Phòng ngừa ho vì trào ngược dạ dày

Để giảm nguy cơ ho xuất phát từ trào ngược dạ dày, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Giữ tinh thần thoải mái: Tránh căng thẳng bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc và thực hành các kỹ thuật thư giãn.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hoặc bơi lội giúp hỗ trợ tiêu hóa và giảm áp lực lên dạ dày.
• Tránh mặc quần áo bó sát: Quần áo chật có thể gây áp lực lên vùng bụng, làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Uống đủ nước: Ưu tiên uống nước ấm, tránh uống quá nhiều nước lạnh hoặc có gas vì chúng có thể kích thích dạ dày.

Ngoài việc chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, bạn cũng cần lắng nghe cơ thể mình. Nếu xuất hiện những dấu hiệu bất thường dưới đây, hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được thăm khám và có hướng xử trí kịp thời:

• Ho kéo dài trên 3 tuần, không đáp ứng với thuốc ho thông thường.
• Ho kèm theo triệu chứng ợ nóng, ợ chua, đau ngực hoặc khó nuốt.
• Ho gây mất ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, đau ngực dữ dội hoặc sụt cân không rõ lý do.

Bác sĩ có thể yêu cầu nội soi dạ dày, đo pH thực quản hoặc các xét nghiệm khác để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ trào ngược.

Ho do trào ngược dạ dày là một tình trạng phổ biến nhưng dễ bị bỏ sót do triệu chứng không điển hình. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và áp dụng các biện pháp kiểm soát kịp thời sẽ giúp bạn hạn chế ảnh hưởng của bệnh đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Nếu bạn bị ho kéo dài kèm các dấu hiệu như ợ nóng, ợ chua, đừng chỉ nghĩ đến các bệnh lý hô hấp, hãy cân nhắc khả năng trào ngược dạ dày và chủ động thăm khám để được bác sĩ tư vấn chính xác.