Hay buồn ngủ là bệnh gì? Dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý hiệu quả

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 1/3 người trưởng thành gặp tình trạng thiếu ngủ mãn tính là nguyên nhân hàng đầu gây buồn ngủ vào ban ngày. Tuy nhiên, nếu bạn ngủ đủ giấc nhưng vẫn thường xuyên cảm thấy buồn ngủ, đó có thể là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn. Vậy hay buồn ngủ là bệnh gì và có nguy hiểm không? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn khoa học và toàn diện về tình trạng này, giúp bạn biết khi nào cần đi khám và cách cải thiện hiệu quả.

Hay buồn ngủ là bệnh gì?

Tình trạng hay buồn ngủ không chỉ đơn thuần do thiếu ngủ hoặc làm việc quá sức mà còn có thể liên quan đến nhiều rối loạn sức khỏe khác nhau. Trong khoảng 150 từ đầu tiên này, chúng ta sẽ đi thẳng vào câu hỏi “hay buồn ngủ là bệnh gì?”. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý như hội chứng ngưng thở khi ngủ, rối loạn giấc ngủ như chứng ngủ rũ, suy giáp, thiếu máu, tiểu đường, trầm cảm hoặc tổn thương hệ thần kinh trung ương. 

Theo chuyên gia, nếu bạn vẫn cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày dù đã ngủ đủ giấc (7 - 8 tiếng mỗi đêm), đó là một tín hiệu bất thường và cần được thăm khám. Việc xác định rõ nguyên nhân là yếu tố tiên quyết để điều trị hiệu quả, tránh các hậu quả như tai nạn giao thông, suy giảm nhận thức hay giảm hiệu suất làm việc.

Những nguyên nhân phổ biến gây buồn ngủ ban ngày

Để trả lời chính xác cho câu hỏi “hay buồn ngủ là bệnh gì”, việc xác định nguyên nhân là bước đầu quan trọng. Buồn ngủ ban ngày có thể bắt nguồn từ lối sống thiếu lành mạnh, nhưng cũng có thể là triệu chứng của nhiều vấn đề y khoa nghiêm trọng. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất khiến bạn luôn cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ vào ban ngày, dù đã ngủ đủ giấc, bao gồm:

Ngưng thở khi ngủ (Obstructive Sleep Apnea - OSA)

Đây là một rối loạn giấc ngủ nguy hiểm, trong đó người bệnh ngưng thở tạm thời nhiều lần trong đêm do tắc nghẽn đường thở. Hệ quả là giấc ngủ bị phân mảnh, khiến bạn cảm thấy buồn ngủ dữ dội vào ban ngày dù tưởng chừng như đã “ngủ đủ”. Triệu chứng thường gặp gồm ngáy to, cảm giác mệt mỏi khi thức dậy, khó tập trung, đau đầu buổi sáng. Ước tính có khoảng 936 triệu người trên thế giới bị OSA, nhiều người trong số đó không biết mình mắc bệnh.

Thiếu máu

Thiếu máu khiến cơ thể không đủ hồng cầu để vận chuyển oxy đến các cơ quan. Kết quả là bạn sẽ luôn cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ, chóng mặt và uể oải. Thiếu máu do thiếu sắt đặc biệt phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, người ăn chay hoặc người có bệnh lý tiêu hóa ảnh hưởng đến hấp thu sắt.

Suy giáp (Hypothyroidism)

Tuyến giáp hoạt động kém làm chậm lại các quá trình chuyển hóa trong cơ thể, gây mệt mỏi, tăng cân, khô da và nhạy cảm với lạnh. Người bệnh thường cảm thấy buồn ngủ, chậm chạp và giảm tập trung. Nếu không được điều trị, suy giáp có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tim mạch và thần kinh.

Trầm cảm và lo âu

Người mắc trầm cảm có thể ngủ rất nhiều nhưng vẫn cảm thấy kiệt sức và buồn ngủ suốt cả ngày. Các rối loạn cảm xúc như lo âu hoặc stress kéo dài có thể gây ra mất ngủ mãn tính hoặc giấc ngủ không sâu, ảnh hưởng tiêu cực đến mức năng lượng và tâm trạng hàng ngày.

Chứng ngủ rũ (Narcolepsy)

Là một rối loạn thần kinh hiếm gặp nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống. Người bệnh có những cơn buồn ngủ đột ngột, không thể cưỡng lại, thậm chí đang lái xe hoặc trò chuyện vẫn có thể ngủ gật. Chứng ngủ rũ thường xuất hiện ở người trẻ tuổi và cần được chẩn đoán bằng các xét nghiệm giấc ngủ chuyên sâu.

Hội chứng chân không yên (Restless Legs Syndrome - RLS)

Người bệnh cảm thấy khó chịu, thôi thúc phải cử động chân liên tục vào buổi tối hoặc ban đêm, làm gián đoạn giấc ngủ. Thiếu ngủ kéo dài khiến họ cảm thấy hay buồn ngủ vào ban ngày, mất tập trung và dễ cáu gắt. Nguyên nhân có thể liên quan đến rối loạn thần kinh hoặc thiếu sắt.

Rối loạn nhịp sinh học

Làm việc ca đêm, thay đổi múi giờ liên tục hoặc thức khuya thường xuyên sẽ phá vỡ đồng hồ sinh học tự nhiên. Hậu quả là khó ngủ vào ban đêm, tỉnh dậy không sảng khoái và buồn ngủ ban ngày, dù thời gian ngủ có vẻ đủ về số lượng.

Khi nào nên đi khám vì buồn ngủ kéo dài?

Bạn nên tìm gặp bác sĩ nếu gặp một hoặc nhiều biểu hiện sau:

• Ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm nhưng vẫn buồn ngủ ban ngày kéo dài trên 2 tuần.
• Cảm giác buồn ngủ ảnh hưởng đến học tập, công việc, chất lượng cuộc sống hoặc gây nguy hiểm khi lái xe.
• Có các triệu chứng đi kèm như đau đầu, mất trí nhớ ngắn hạn, thở khò khè khi ngủ, ngủ gà ngủ gật.
• Đã thay đổi thói quen ngủ nhưng tình trạng không cải thiện.

Bác sĩ có thể chỉ định đo đa ký giấc ngủ (polysomnography), xét nghiệm máu, nội tiết tố hoặc kiểm tra chức năng thần kinh để tìm nguyên nhân chính xác.

Cách cải thiện tình trạng buồn ngủ

Đối với tình trạng hay buồn ngủ kéo dài, bên cạnh việc tìm ra nguyên nhân bệnh lý, người bệnh cũng cần kết hợp thay đổi thói quen sinh hoạt để cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm cảm giác mệt mỏi ban ngày. Một lối sống khoa học, ngủ nghỉ đúng giờ và điều trị theo chỉ định y khoa sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, tinh thần tỉnh táo hơn. Dưới đây là các giải pháp từ cơ bản đến chuyên sâu giúp bạn kiểm soát tình trạng buồn ngủ hiệu quả: 

Điều chỉnh giấc ngủ hợp lý

Thói quen ngủ không đều đặn là nguyên nhân phổ biến khiến cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ, dẫn đến buồn ngủ kéo dài vào ban ngày. Việc điều chỉnh lại giờ giấc ngủ phù hợp với nhịp sinh học tự nhiên là bước quan trọng đầu tiên để cải thiện tình trạng này. Do đó, bạn nên:

• Cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một khung giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần.
• Tránh tiếp xúc ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính ít nhất 1 giờ trước khi ngủ.
• Tránh dùng caffeine, rượu hoặc thuốc kích thích vào buổi tối.

Tập thể dục đều đặn

Hoạt động thể chất không chỉ nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn giúp cải thiện giấc ngủ rõ rệt. Khi bạn vận động mỗi ngày, cơ thể sẽ giải phóng endorphin - chất dẫn truyền thần kinh giúp giảm căng thẳng và hỗ trợ ngủ ngon hơn vào ban đêm. Một giấc ngủ chất lượng sẽ giúp bạn không còn cảm giác buồn ngủ vào ban ngày. Bạn có thể chọn các hình thức vận động nhẹ nhàng như đi bộ nhanh, yoga, đạp xe hoặc bơi lội. Nên tránh tập luyện cường độ cao sát giờ ngủ vì có thể khiến cơ thể khó thư giãn.

Điều trị nguyên nhân nền

Nếu tình trạng buồn ngủ không cải thiện sau khi đã thay đổi lối sống, bạn cần được thăm khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân y học cụ thể. Việc điều trị nên tập trung vào vấn đề cốt lõi gây buồn ngủ, cụ thể:

• Ngưng thở khi ngủ: Điều trị bằng máy trợ thở CPAP.
• Suy giáp hoặc thiếu máu: Điều trị nội tiết hoặc bổ sung sắt, B12.
• Trầm cảm, lo âu: Trị liệu tâm lý, dùng thuốc theo chỉ định.
• Chứng ngủ rũ, RLS: Cần phác đồ điều trị chuyên biệt từ bác sĩ chuyên khoa thần kinh.

Tình trạng hay buồn ngủ kéo dài không chỉ gây ảnh hưởng đến công việc, học tập mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nếu bạn đang băn khoăn hay buồn ngủ là bệnh gì, hãy lắng nghe cơ thể mình, theo dõi các triệu chứng đi kèm và chủ động thăm khám sớm. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn điều trị hiệu quả, cải thiện chất lượng giấc ngủ và nâng cao chất lượng cuộc sống mỗi ngày.