Viêm tai giữa cấp là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm tai giữa cấp là tình trạng nhiễm trùng xảy ra đột ngột tại vùng tai giữa, khu vực nằm phía sau màng nhĩ. Bệnh thường gây đau tai, sốt và có thể dẫn đến chảy mủ nếu không được điều trị kịp thời. 

Viêm tai giữa cấp thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là trong độ tuổi từ 6 đến 36 tháng, nhưng người lớn cũng có thể mắc phải.

Nếu không phát hiện và xử lý sớm, viêm tai giữa cấp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như rách màng nhĩ, suy giảm khả năng nghe hoặc tiến triển thành viêm tai giữa kéo dài.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm tai giữa cấp

Triệu chứng của viêm tai giữa cấp có thể khác nhau tùy theo độ tuổi:

• Ở trẻ em: Trẻ thường quấy khóc, khó ngủ, sốt cao, bứt rứt, đau tai, chảy mủ tai, mất cân bằng và giảm thính lực. Một số trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy.
• Ở người lớn: Người bệnh thường cảm thấy đau tai, sốt, mệt mỏi, mất ngủ, chảy dịch tai, giảm thính lực và ù tai.

Khi có các biểu hiện trên, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng như điếc hoặc viêm tai giữa mạn tính.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm tai giữa cấp

Nếu không được điều trị đúng cách, viêm tai giữa cấp có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm:

• Thủng màng nhĩ: Do áp lực từ mủ tích tụ trong tai giữa.
• Viêm xương chũm cấp: Nhiễm trùng lan rộng đến xương chũm phía sau tai.
• Liệt dây thần kinh mặt: Nhiễm trùng ảnh hưởng đến dây thần kinh điều khiển cơ mặt.
• Viêm màng não: Nhiễm trùng lan đến màng não, gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Áp xe não: Hình thành ổ mủ trong não do nhiễm trùng lan rộng.
• Viêm tai giữa mạn tính: Tình trạng viêm kéo dài, dẫn đến tổn thương vĩnh viễn tai giữa và thính lực.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đến gặp bác sĩ khi có các dấu hiệu sau:

• Đau tai dữ dội kéo dài hơn 48 giờ.
• Sốt cao không giảm sau 2 ngày.
• Chảy mủ tai hoặc có dịch lạ từ tai.
• Giảm thính lực hoặc cảm giác ù tai kéo dài.
• Trẻ nhỏ quấy khóc không ngừng, khó ngủ, bỏ ăn.

Việc chẩn đoán và điều trị sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và phục hồi nhanh chóng.

Viêm tai giữa cấp thường do nhiễm trùng từ vi khuẩn hoặc virus:

• Vi khuẩn: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis là những vi khuẩn phổ biến gây viêm tai giữa.
• Virus: Virus cúm, á cúm, virus hợp bào hô hấp, rhinovirus có thể gây viêm tai giữa, đặc biệt sau khi bị cảm lạnh hoặc cúm.

Ngoài ra, các yếu tố khác như dị ứng, viêm mũi họng, viêm xoang, hoặc chấn thương tai cũng có thể dẫn đến viêm tai giữa cấp.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm tai giữa cấp?

Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm tai giữa cấp:

• Trẻ em: Đặc biệt là trẻ từ 6 đến 36 tháng tuổi do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và cấu trúc tai chưa phát triển đầy đủ.
• Người có tiền sử viêm tai: Những người từng bị viêm tai giữa có nguy cơ tái phát cao.
• Người có hệ miễn dịch yếu: Người già, người mắc bệnh mãn tính hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm tai giữa cấp

Các yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Tiếp xúc với khói thuốc lá: Hút thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ viêm tai ở trẻ em.
• Sử dụng núm vú giả: Trẻ sử dụng núm vú giả có nguy cơ cao hơn.
• Đi nhà trẻ: Trẻ em đi nhà trẻ dễ tiếp xúc với mầm bệnh.
• Bú bình khi nằm: Tư thế bú bình khi nằm làm tăng nguy cơ trào ngược và nhiễm trùng tai.
• Môi trường ô nhiễm: Sống trong môi trường ô nhiễm không khí hoặc vệ sinh kém.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm tai giữa cấp

Để chẩn đoán viêm tai giữa cấp, bác sĩ có thể thực hiện:

• Nội soi tai: Kiểm tra màng nhĩ để phát hiện sưng đỏ, căng phồng hoặc có mủ.
• Thính lực đồ: Đánh giá mức độ giảm thính lực.
• X-quang: Chụp X-quang để kiểm tra tình trạng xương chũm và các cấu trúc liên quan.

Điều trị viêm tai giữa cấp

Việc điều trị viêm tai giữa cấp thường được chia thành hai phương pháp chính: Nội khoa và ngoại khoa, tùy theo mức độ nặng nhẹ và diễn tiến của bệnh.

Nội khoa

Điều trị nội khoa là lựa chọn đầu tiên trong hầu hết các trường hợp. Để giảm các triệu chứng khó chịu, bệnh nhân thường được chỉ định dùng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen. Nếu nghi ngờ có nhiễm khuẩn hoặc bệnh không cải thiện sau 48 đến 72 giờ, bác sĩ sẽ cân nhắc kê kháng sinh, phổ biến là amoxicillin. Ngoài ra, các biện pháp hỗ trợ như dùng thuốc nhỏ mũi nhằm thông thoáng đường hô hấp trên và rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý cũng giúp cải thiện tình trạng viêm và tăng hiệu quả điều trị.

Ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa được áp dụng khi nội khoa không hiệu quả hoặc có biến chứng. Một trong những phương pháp thường được sử dụng là chích rạch màng nhĩ (hay còn gọi là rạch dẫn lưu mủ) để giải phóng dịch mủ ứ đọng trong tai giữa, giảm áp lực và cải thiện triệu chứng. Trong những trường hợp tái phát nhiều lần hoặc viêm tai giữa mạn tính, có thể cần đặt ống thông khí màng nhĩ.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên đánh giá lâm sàng cụ thể và theo dõi sát từ bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của viêm tai giữa cấp

Chế độ sinh hoạt

Việc duy trì những thói quen sinh hoạt hợp lý không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn góp phần quan trọng trong việc ngăn ngừa viêm tai giữa cấp tái phát. Người bệnh nên:

• Giữ tai khô ráo và sạch sẽ, tránh để nước hoặc chất bẩn vào tai khi tắm rửa. Nếu có chảy dịch tai, nên vệ sinh nhẹ nhàng bằng bông sạch, không ngoáy tai bằng vật nhọn.
• Theo dõi và điều trị dứt điểm các bệnh lý đường hô hấp trên như viêm mũi, viêm xoang, cảm cúm… vì đây là nguồn lây nhiễm phổ biến dẫn đến viêm tai giữa.
• Tránh hút thuốc và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá, đặc biệt ở trẻ em, vì khói thuốc là yếu tố kích thích niêm mạc và làm tắc vòi nhĩ.
• Không để trẻ bú bình khi đang nằm ngửa, tư thế này dễ khiến sữa chảy ngược vào tai qua vòi nhĩ, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai.
• Tái khám đúng lịch, kể cả khi triệu chứng đã cải thiện, nhằm đảm bảo bệnh được điều trị hoàn toàn và không để lại di chứng.

Chế độ dinh dưỡng

Dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc phục hồi và tăng sức đề kháng của cơ thể:

• Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C và A như cam, quýt, cà rốt, bí đỏ… giúp nâng cao hệ miễn dịch.
• Bổ sung protein chất lượng cao từ thịt nạc, trứng, cá, đậu… để hỗ trợ tái tạo mô và lành vết thương.
• Uống đủ nước để làm loãng dịch nhầy ở mũi họng, giúp thông thoáng đường hô hấp và giảm nguy cơ viêm lan đến tai giữa.
• Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn vì có thể làm tăng viêm và làm chậm quá trình hồi phục.

Phòng ngừa viêm tai giữa cấp

Đặc hiệu

Hiện nay có một số vắc xin có thể giúp phòng ngừa gián tiếp viêm tai giữa cấp, thông qua việc ngăn chặn các tác nhân gây bệnh:

• Vắc xin phế cầu (Pneumococcal vaccine): Giúp phòng ngừa nhiễm khuẩn do Streptococcus pneumoniae, một trong những nguyên nhân chính gây viêm tai giữa ở trẻ em.
• Vắc xin cúm mùa: Ngăn ngừa nhiễm virus cúm, tác nhân có thể dẫn đến viêm tai giữa thứ phát.
• Vắc xin Hib (Haemophilus influenzae type b): Giảm nguy cơ nhiễm trùng từ một loại vi khuẩn thường gặp ở trẻ em nhỏ.

Không đặc hiệu

Ngoài tiêm chủng, các biện pháp sau đây cũng góp phần quan trọng trong việc hạn chế nguy cơ mắc viêm tai giữa cấp:

• Giữ vệ sinh mũi họng hàng ngày, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc khi trẻ đi học.
• Rửa tay thường xuyên để giảm lây lan virus và vi khuẩn qua tiếp xúc.
• Giữ ấm vùng tai mũi họng, nhất là trong thời tiết lạnh hoặc khi ra ngoài trời.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với môi trường khói bụi, ô nhiễm hoặc nơi đông người trong giai đoạn dịch bệnh lây lan.
• Nuôi con bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời, vì sữa mẹ chứa kháng thể tự nhiên giúp tăng sức đề kháng của trẻ.

Việc kết hợp giữa điều trị hiệu quả, sinh hoạt hợp lý, dinh dưỡng lành mạnh và chủ động phòng bệnh sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc viêm tai giữa cấp cũng như hạn chế tái phát lâu dài.

Để chủ động phòng ngừa viêm tai giữa cấp, đặc biệt ở trẻ nhỏ, đối tượng dễ mắc bệnh nhất, tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch là yếu tố then chốt. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin cần thiết như vắc xin phế cầu, cúm mùa, Hib với nguồn gốc rõ ràng, quy trình bảo quản đạt chuẩn và đội ngũ y tế chuyên nghiệp, tận tâm. Đặt lịch tiêm ngay hôm nay để yên tâm bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình!