Viêm phổi do RSV nguyên nhân do đâu? Triệu chứng và cách phòng ngừa

Viêm phổi do RSV là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh viêm đường hô hấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt vào mùa lạnh. Virus RSV có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, khiến trẻ dễ mắc bệnh và có nguy cơ gặp phải các biến chứng nguy hiểm như viêm tiểu phế quản, suy hô hấp. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh, áp dụng biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ, hạn chế tối đa các biến chứng nghiêm trọng.

Viêm phổi do RSV là gì?

Viêm phổi do virus hợp bào hô hấp (RSV – Respiratory Syncytial Virus) là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ngoài ra, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy giảm cũng có nguy cơ mắc bệnh. RSV có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ (tương tự cảm lạnh thông thường) cho đến nghiêm trọng hơn như viêm phổi hoặc viêm tiểu phế quản.

Xét về mặt khoa học, RSV có cấu trúc phức tạp và khả năng lây lan nhanh chóng thông qua các giọt bắn từ người bệnh khi họ ho hoặc hắt hơi. Virus này có thể gây bùng phát dịch trong cộng đồng, đặc biệt tại các môi trường tập trung nhiều trẻ nhỏ như nhà trẻ, trường học.

Nhiễm trùng đường hô hấp do virus là nguyên nhân hàng đầu khiến hàng triệu trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ phải nhập viện mỗi năm trên toàn cầu. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai ở trẻ sơ sinh. Trong đó, RSV được xem là tác nhân chủ yếu gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ nhỏ.

Không chỉ ảnh hưởng đến trẻ em, RSV còn là một mối đe dọa đáng kể đối với người cao tuổi. Bệnh có thể làm tăng nguy cơ nhập viện ở người trên 65 tuổi và góp phần làm gia tăng tỷ lệ tử vong ở những người già yếu có sức khỏe kém.

Nguyên nhân gây viêm phổi do RSV

Virus hợp bào hô hấp (RSV) có tốc độ lây lan rất nhanh qua đường giọt bắn, chỉ đứng sau virus cúm. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt dịch tiết chứa virus có thể phát tán trong không khí và xâm nhập vào cơ thể người khỏe mạnh qua mắt, mũi hoặc miệng. Ngoài ra, RSV còn có thể tồn tại nhiều giờ trên bề mặt các vật dụng trong nhà như bàn ghế, tay vịn cầu thang, điều khiển tivi, điều khiển máy lạnh, đồ chơi, chén dĩa, ly,... khiến virus dễ dàng bám vào tay và lây truyền khi trẻ chạm vào rồi đưa tay lên mặt.

Trẻ nhỏ có nguy cơ cao bị nhiễm RSV nếu tiếp xúc với các bề mặt nhiễm virus và sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng. Theo thống kê, một trẻ bị nhiễm RSV có thể lây bệnh cho khoảng 5 trẻ khác.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus RSV có thời gian ủ bệnh từ 2 - 8 ngày, trung bình từ 4 - 6 ngày. Khi virus đi vào niêm mạc mũi họng hoặc kết mạc mắt, nó nhanh chóng lan rộng đến đường hô hấp và tấn công các tế bào biểu mô có lông chuyển. RSV sử dụng glycoprotein dung hợp RSV-F để hợp nhất với màng tế bào chủ, đưa nucleocapsid của virus vào bên trong nhằm chuẩn bị cho quá trình nhân lên trong tế bào.

Lúc này, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ phản ứng bằng cách kích hoạt tế bào lympho T thể dịch và tế bào T gây độc để tiêu diệt virus. Tuy nhiên, quá trình này lại gây tổn thương biểu mô đường hô hấp, khiến các đường dẫn khí nhỏ bị tắc nghẽn do sự tích tụ của chất nhầy, mảnh vụn tế bào và DNA. Đồng thời, sự xâm nhập của virus còn làm suy giảm chức năng của lông chuyển, khiến khả năng đào thải chất nhầy bị suy giảm, dẫn đến phù nề đường thở và giảm độ giãn nở của phổi.

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hệ miễn dịch còn yếu nên dễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi nhiễm RSV. Đặc biệt, những trẻ có nguy cơ cao như sinh non, mắc bệnh phổi mãn tính, tim bẩm sinh hoặc suy giảm miễn dịch có thể bị diễn tiến nặng, thậm chí suy hô hấp hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng của viêm phổi do virus hợp bào hô hấp (RSV)

Viêm phổi do RSV có thể biểu hiện từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào độ tuổi, sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch của trẻ. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp:

Giai đoạn khởi phát (giai đoạn ủ bệnh)

Các dấu hiệu ban đầu thường giống cảm lạnh thông thường với các triệu chứng như:

• Sốt nhẹ hoặc không sốt.

• Nghẹt mũi, chảy nước mũi.

• Hắt hơi, ho khan nhẹ.

• Biếng ăn, quấy khóc, mệt mỏi.

Giai đoạn bệnh tiến triển

Sau vài ngày, bệnh có thể trở nặng với các triệu chứng nghiêm trọng hơn như:

• Ho nhiều, ho dai dẳng, có thể kèm theo đờm.

• Sốt cao, có thể lên đến 39 - 40°C.

• Khó thở, thở nhanh, thở rút lõm lồng ngực.

• Thở khò khè, có tiếng rít khi hít vào hoặc thở ra.

• Da xanh xao, tím tái (đặc biệt là môi, đầu ngón tay, ngón chân) do thiếu oxy.

• Mệt mỏi, lờ đờ, trẻ ít phản ứng, ngủ nhiều bất thường.

• Bú kém, bỏ bú hoặc nôn trớ nhiều.

Trường hợp bệnh nặng, biến chứng nguy hiểm

Ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ có hệ miễn dịch yếu, bệnh có thể diễn tiến nghiêm trọng hơn:

• Suy hô hấp, khó thở nặng.

• Co giật do sốt cao.

• Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS), cần hỗ trợ thở máy.

• Nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn, gây biến chứng viêm phổi nặng hơn.

Nếu trẻ có dấu hiệu thở nhanh, khó thở, tím tái, sốt cao liên tục, bỏ bú hoặc lừ đừ, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được điều trị kịp thời.

Cách phòng ngừa viêm phổi do RSV hiệu quả

Để giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa là vô cùng cần thiết. Dưới đây là những cách hiệu quả giúp ngăn chặn viêm phổi do virus hợp bào hô hấp (RSV):

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, đặc biệt trước khi ăn, sau khi ho, hắt hơi hoặc chạm vào các bề mặt công cộng.

• Khi ho hoặc hắt hơi, nên che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay, sau đó vứt bỏ khăn giấy ngay và rửa tay sạch sẽ.

• Vệ sinh các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế, điện thoại, đồ chơi trẻ em bằng dung dịch khử trùng để tiêu diệt virus, vì RSV có thể tồn tại trên bề mặt cứng trong thời gian dài.

• Hạn chế tiếp xúc gần với những người có dấu hiệu nhiễm bệnh đường hô hấp như ho, hắt hơi, vì RSV lây lan qua giọt bắn và tiếp xúc trực tiếp.

• Trong thời điểm dịch bệnh bùng phát, nên hạn chế đưa trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đến nơi đông người để giảm nguy cơ lây nhiễm.

• Đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

• Khuyến khích trẻ và người lớn duy trì vận động thường xuyên, kết hợp với nghỉ ngơi hợp lý để nâng cao sức khỏe và hệ miễn dịch.

• Khi ra ngoài, đặc biệt là đến nơi đông người, trẻ nên đeo khẩu trang để hạn chế nguy cơ hít phải virus gây bệnh.

• Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, vì khói thuốc làm suy yếu hệ miễn dịch của đường hô hấp, khiến trẻ dễ bị nhiễm bệnh hơn.

Ngoài ra, để bảo vệ trẻ khỏi RSV cũng như các bệnh đường hô hấp khác, phụ huynh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc tiêm các loại vắc xin phù hợp.

Để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây viêm phổi, các chuyên gia y tế khuyến cáo tiêm phòng các loại vắc xin sau:

Vắc xin phòng viêm phổi do virus cúm:

• Vaxigrip Tetra (Pháp).

• Influvac Tetra (Hà Lan).

• Ivacflu-S (Việt Nam).

Vắc xin phòng viêm phổi do phế cầu khuẩn:

• Synflorix (Bỉ).

• Prevenar 13.

Vắc xin phòng viêm phổi do vi khuẩn Hib:

• Hexaxim (Pháp).

• Infanrix Hexa (Bỉ).

Vắc xin phòng viêm phổi do não mô cầu:

• VA-MENGOC-BC (Cuba).

• Menactra (Mỹ).

Hiện tại, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang cung cấp đầy đủ các loại vắc xin chất lượng cao được nhập khẩu từ các nhà sản xuất uy tín. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất hiện đại cùng dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, trung tâm cam kết mang đến trải nghiệm tiêm chủng an toàn và hiệu quả, giúp bạn an tâm bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Viêm phổi do RSV là một căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu thực hiện tốt các biện pháp bảo vệ sức khỏe như giữ vệ sinh cá nhân, hạn chế tiếp xúc với nguồn lây và tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Phụ huynh cần theo dõi sát sao các dấu hiệu bệnh ở trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có triệu chứng nghiêm trọng để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Chủ động phòng ngừa và chăm sóc đúng cách là chìa khóa giúp bảo vệ trẻ khỏi những tác động tiêu cực của RSV.