Trực tràng​ là gì? Những điều cần biết

Trực tràng là đoạn cuối của ống tiêu hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc chứa và thải chất thải ra ngoài cơ thể. Trong những năm gần đây, các bệnh lý liên quan đến trực tràng có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Vậy trực tràng là gì, cấu tạo và chức năng của nó ra sao, cũng như những bệnh thường gặp ở bộ phận này là gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Trực tràng là gì?

Trực tràng là đoạn cuối của ống tiêu hóa, nối tiếp đại tràng sigma và kết thúc ở ống hậu môn. Cấu trúc này có chiều dài trung bình khoảng 11 - 15 cm, đóng vai trò dự trữ phân trước khi đào thải ra ngoài cơ thể thông qua hoạt động co bóp và giãn nở của cơ vòng hậu môn. Nếu quan sát theo mặt phẳng nghiêng, trực tràng có hình cong tương tự dấu chấm hỏi, ôm sát theo đường cong của xương cùng.

Vị trí của trực tràng có sự khác biệt giữa hai giới do mối liên quan giải phẫu với cơ quan sinh dục và tiết niệu:

• Ở nam giới, trực tràng nằm ngay sau bàng quang, ống dẫn tinh, túi tinh và tuyến tiền liệt, phần cuối trực tràng hướng tới trung tâm đáy chậu.
• Ở nữ giới, trực tràng nằm phía sau tử cung và âm đạo, phần phúc mạc trực tràng gắn liền với thành sau của âm đạo, còn phía trước là cổ tử cung và vòm âm đạo.

Nhờ vị trí đặc thù và cấu tạo chức năng, trực tràng không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sinh lý tiêu hóa mà còn là vùng dễ chịu tác động của nhiều bệnh lý, từ viêm nhiễm, rối loạn chức năng cho tới các bệnh ác tính như ung thư.

Vai trò của trực tràng

Trực tràng đảm nhiệm vai trò quan trọng trong giai đoạn cuối của quá trình tiêu hóa. Sau khi các chất dinh dưỡng đã được hấp thu ở ruột non và đại tràng, phần chất thải còn lại sẽ được chuyển xuống trực tràng để lưu trữ tạm thời. Khi thể tích và áp lực trong trực tràng đạt ngưỡng nhất định, phản xạ đại tiện sẽ được kích hoạt, phối hợp với cơ vòng hậu môn để tống chất thải ra ngoài. Nhờ chức năng dự trữ và thải loại này, trực tràng góp phần duy trì sự cân bằng nội môi và đảm bảo hoạt động bài tiết diễn ra bình thường.

Những bệnh lý thường gặp ở trực tràng

Trực tràng, với vai trò dự trữ và đào thải phân, dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là các tình trạng bệnh lý về trực tràng thường gặp, cần được nhận biết và xử trí kịp thời:

Viêm trực tràng

Viêm trực tràng là tình trạng lớp niêm mạc trực tràng bị tổn thương, viêm loét, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và giới tính. Nguyên nhân thường gặp bao gồm chế độ ăn uống thiếu chất xơ, vệ sinh thực phẩm kém, lạm dụng rượu bia, hoặc nhiễm khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn lậu và các bệnh lây qua đường tình dục. Bệnh có thể gây đau vùng hậu môn, mót rặn, đi ngoài ra máu hoặc dịch nhầy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng tiêu hóa.

U trực tràng và polyp trực tràng

Polyp trực tràng là các khối u nhỏ mọc trên bề mặt niêm mạc, phần lớn lành tính nhưng một số có khả năng chuyển dạng ác tính thành ung thư. Các khối u trực tràng cũng có thể là ác tính ngay từ đầu, gây tắc nghẽn lòng trực tràng và xuất huyết tiêu hóa. Nội soi và sinh thiết là phương pháp quan trọng để phát hiện và đánh giá nguy cơ.

Sa trực tràng

Sa trực tràng xảy ra khi một phần hoặc toàn bộ thành trực tràng bị lộn ra ngoài qua hậu môn. Bệnh có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn, đặc biệt là phụ nữ sau sinh hoặc người lớn tuổi. Sa trực tràng gây cảm giác khó chịu, mất kiểm soát khi đại tiện và dễ dẫn đến viêm nhiễm vùng hậu môn.

Thủng trực tràng

Đây là tình trạng nghiêm trọng khi thành trực tràng bị thủng, tạo đường thông bất thường với ổ bụng, bàng quang hoặc âm đạo. Nguyên nhân có thể do chấn thương, biến chứng phẫu thuật, thủ thuật nội soi hoặc dị vật. Biểu hiện thường là đau bụng dữ dội, sốt, dấu hiệu viêm phúc mạc. Nếu không xử trí khẩn cấp, tình trạng có thể đe dọa tính mạng.

Bệnh Crohn

Bệnh Crohn là một dạng viêm ruột mạn tính (IBD), có thể ảnh hưởng đến bất kỳ đoạn nào của ống tiêu hóa. Bệnh gây viêm loét sâu, dẫn đến đau bụng, tiêu chảy kéo dài, sụt cân, suy dinh dưỡng và nguy cơ biến chứng như hẹp trực tràng hoặc rò hậu môn.

Ung thư trực tràng

Ung thư trực tràng phát triển từ các tế bào niêm mạc bị đột biến, tăng sinh mất kiểm soát. Ở giai đoạn sớm, bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt, khiến việc chẩn đoán muộn trở nên phổ biến. Các dấu hiệu có thể gặp bao gồm đi ngoài ra máu, thay đổi thói quen đại tiện, đau bụng và sụt cân không rõ nguyên nhân. 

Dấu hiệu trực tràng có vấn đề

Các bệnh lý tại trực tràng thường diễn tiến âm thầm nhưng có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nhận biết sớm các biểu hiện bất thường giúp tăng khả năng chẩn đoán đúng và can thiệp sớm. Một số dấu hiệu cảnh báo trực tràng đang gặp vấn đề gồm:

• Rối loạn tiêu hóa kéo dài: Thường xuyên bị tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai, kèm cảm giác mót rặn nhưng đại tiện không hết phân.
• Đau hoặc khó chịu vùng hậu môn trực tràng: Đau khi đi đại tiện, đau âm ỉ hoặc quặn từng cơn ở vùng bụng dưới và quanh hậu môn.
• Thay đổi hình dạng và tính chất phân: Phân nhỏ dẹt, lẫn nhầy hoặc máu tươi; đại tiện ra máu không rõ nguyên nhân.
• Triệu chứng toàn thân bất thường: Sụt cân nhanh, mệt mỏi, giảm sức chịu đựng, chán ăn không lý do.
• Cảm giác đầy bụng, chướng hơi: Dù ăn ít nhưng vẫn thấy bụng đầy, khó tiêu, dễ buồn nôn.
• Táo bón mạn tính: Phải rặn mạnh khi đại tiện, tần suất đi ngoài giảm rõ rệt.

Nếu xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu trên, người bệnh cần sớm thăm khám chuyên khoa tiêu hóa để được nội soi, xét nghiệm và chẩn đoán nguyên nhân.

Biện pháp bảo vệ trực tràng khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh lý liên quan

Để duy trì chức năng trực tràng tối ưu và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tại cơ quan này, cần kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng hợp lý, lối sống khoa học và thăm khám y tế định kỳ. Các biện pháp giúp bảo vệ trực tràng khỏe mạnh bao gồm:

• Bổ sung đầy đủ chất xơ: Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt giúp hỗ trợ nhu động ruột, phòng ngừa táo bón.
• Hạn chế rượu bia và thuốc lá: Đây là những tác nhân làm tăng nguy cơ viêm, polyp và ung thư trực tràng.
• Bổ sung vitamin D và canxi: Theo chỉ định của bác sĩ, vitamin D và canxi giúp hỗ trợ sức khỏe đường ruột và có thể giảm nguy cơ hình thành polyp.
• Duy trì vận động thể lực: Tập thể dục tối thiểu 30 phút mỗi ngày giúp tăng cường tuần hoàn, hỗ trợ tiêu hóa và kiểm soát cân nặng.
• Giữ tinh thần ổn định: Giảm căng thẳng, tránh stress kéo dài vì stress có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột và hệ miễn dịch.
• Thiết lập thói quen sinh hoạt khoa học: Ăn uống đúng giờ, ngủ đủ giấc, tránh nhịn đại tiện để giảm áp lực lên trực tràng.
• Tầm soát định kỳ: Đặc biệt với người có tiền sử gia đình mắc polyp hoặc ung thư trực tràng, cần nội soi kiểm tra theo lịch khuyến cáo để phát hiện sớm tổn thương bất thường.

Trực tràng tuy chỉ chiếm một phần nhỏ trong hệ tiêu hóa nhưng lại đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Việc hiểu rõ cấu tạo, chức năng cũng như các bệnh lý thường gặp của trực tràng sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ cơ thể. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập đều đặn và thăm khám định kỳ chính là chìa khóa để giữ cho trực tràng khỏe mạnh.