Nhiễm trùng đường tiết niệu là gì? Chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Hệ tiết niệu có chức năng tạo ra và lưu trữ nước tiểu. Chúng bao gồm:

• Thận: Thận là các cơ quan nhỏ hình hạt đậu, nằm ở phía sau cơ thể, phía trên hông. Hầu hết mọi người có hai quả thận. Thận lọc nước và các chất thải ra khỏi máu để tạo thành nước tiểu.
• Niệu quản: Niệu quản là các ống nhỏ, dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang.
• Bàng quang: Bàng quang là một cơ quan hình bóng, có chức năng chứa nước tiểu trước khi được thải ra khỏi cơ thể.
• Niệu đạo: Niệu đạo là ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra bên ngoài cơ thể.

Nhiễm trùng đường tiết niệu là tình trạng nhiễm trùng xảy ra trong hệ tiết niệu của bạn. Loại nhiễm trùng này có thể ảnh hưởng đến:

• Niệu đạo (viêm niệu đạo – urethritis);
• Thận (viêm thận – pyelonephritis);
• Bàng quang (viêm bàng quang – cystitis).

Nước tiểu là sản phẩm phụ của quá trình lọc máu, do thận thực hiện. Thận tạo ra nước tiểu bằng cách loại bỏ các chất thải và nước dư thừa ra khỏi máu. Thông thường, nước tiểu di chuyển qua hệ tiết niệu mà không bị nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, vi khuẩn có thể xâm nhập vào hệ tiết niệu và gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu

Các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu phụ thuộc vào vị trí của hệ tiết niệu bị nhiễm trùng.

Triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu dưới

Nhiễm trùng đường tiết niệu dưới ảnh hưởng đến niệu đạo và bàng quang. Các triệu chứng bao gồm:

• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu;
• Đi tiểu thường xuyên nhưng lượng nước tiểu ít;
• Cảm giác mót tiểu;
• Nước tiểu có máu;
• Nước tiểu đục;
• Nước tiểu có màu như nước ngọt cola hoặc trà;
• Nước tiểu có mùi hôi nồng;
• Đau vùng chậu ở phụ nữ;
• Đau trực tràng ở nam giới.

Triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu trên

Nhiễm trùng đường tiết niệu trên ảnh hưởng đến thận. Đây là tình trạng có thể đe dọa tính mạng nếu vi khuẩn từ thận nhiễm vào máu, gây ra nhiễm trùng huyết do nhiễm trùng đường tiết niệu, dẫn đến tụt huyết áp nguy hiểm, sốc và tử vong.

Các triệu chứng bao gồm:

• Đau và căng tức ở lưng trên và hai bên hông.
• Ớn lạnh trong người.
• Sốt.
• Buồn nôn.
• Nôn mửa.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu

Biến chứng nguy hiểm nhất của nhiễm trùng đường tiết niệu là không được điều trị kịp thời. Việc điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu rất quan trọng - và càng sớm càng tốt. Nếu không điều trị, nhiễm trùng sẽ ngày càng nặng hơn khi lan rộng.

Nhiễm trùng đường tiết niệu thường dễ điều trị nhất khi chỉ ở đường tiết niệu dưới. Khi nhiễm trùng lan lên đường tiết niệu trên thì việc điều trị trở nên khó khăn hơn và có nguy cơ cao lan vào máu, gây ra nhiễm trùng huyết - một tình trạng đe dọa tính mạng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy liên hệ với bác sĩ khi bạn, con bạn hoặc người thân đang bị nhiễm trùng đường tiết niệu và có các dấu hiệu sau:

• Sốt rất cao, hoặc cảm thấy nóng và ớn lạnh.
• Thân nhiệt rất thấp (dưới 36°C).
• Lú lẫn hoặc buồn ngủ bất thường.
• Đau vùng bụng dưới hoặc lưng, ngay dưới xương sườn.
• Nhìn thấy máu trong nước tiểu.

Những triệu chứng này có thể cho thấy bạn đang bị nhiễm trùng thận - một tình trạng nghiêm trọng nếu không được điều trị, vì nó có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.

Vi khuẩn là nguyên nhân thường gặp gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu. Vi khuẩn gây bệnh đi lên từ tầng sinh môn và trực tràng đến vùng quanh niệu đạo, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ. Vi khuẩn trong máu hiếm khi gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu không biến chứng.

Escherichia coli là nguyên nhân gây ra phần lớn các nhiễm trùng đường tiết niệu, tiếp theo là Klebsiella. Các sinh vật quan trọng khác bao gồm Proteus, Enterobacter và Enterococcus.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu?

Những người có nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu là:

• Tuổi tác: Người lớn tuổi có nguy cơ mắc nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn.
• Người giảm khả năng vận động sau phẫu thuật hoặc do nằm lâu trên giường.
• Tiểu tiện bất thường (như tiểu không hết, bàng quang thần kinh).
• Tiền sử từng bị nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Tắc nghẽn hoặc chèn ép đường tiết niệu, như phì đại tuyến tiền liệt, sỏi thận, một số loại ung thư.
• Đái tháo đường.
• Phụ nữ có thai.
• Cấu trúc hệ tiết niệu bất thường bẩm sinh.
• Hệ miễn dịch suy yếu.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Dùng ống thông tiểu kéo dài, làm vi khuẩn dễ xâm nhập vào bàng quang hơn.
• Sử dụng kháng sinh và tăng khả năng kháng thuốc của vi khuẩn.
• Sa bàng quang.
• Mất nước.
• Tiêu chảy.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu lần đầu trước 15 tuổi.
• Làm rỗng bàng quang không hoàn toàn.
• Hội chứng ruột kích thích.
• Mãn kinh.
• Mẹ có tiền sử mắc nhiều bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Vệ sinh cá nhân kém.
• Sử dụng thuốc diệt tinh trùng và màng ngăn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhiễm trùng đường tiết niệu

Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng, xem lại tiền sử bệnh và tiến hành khám lâm sàng. Bác sĩ cũng có thể chỉ định các xét nghiệm để giúp xác định chẩn đoán bệnh.

Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm sau để chẩn đoán nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Xét nghiệm nước tiểu: Bạn sẽ lấy mẫu nước tiểu vào một cốc chuyên dụng. Mẫu sẽ được gửi đến phòng xét nghiệm, nơi các kỹ thuật viên sẽ kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng.
• Cấy nước tiểu: Bạn cũng sẽ lấy mẫu nước tiểu vào một cốc chuyên dụng. Kỹ thuật viên sẽ nuôi cấy mẫu để xác định loại vi khuẩn có trong nước tiểu. Cấy nước tiểu rất quan trọng vì giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Nếu nhiễm trùng của bạn không đáp ứng với điều trị, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để kiểm tra xem có bệnh lý hoặc tổn thương nào trong hệ tiết niệu hay không:

• Siêu âm: Là phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ quan sát các cơ quan bên trong cơ thể.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): Là phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác, sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh lát cắt và dựng hình ảnh 3D bên trong cơ thể.
• Nội soi bàng quang: Bác sĩ sẽ sử dụng một dụng cụ gọi là ống soi bàng quang - một ống mỏng có gắn thấu kính và đèn ở đầu để quan sát bên trong bàng quang qua niệu đạo.

Phương pháp điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu hiệu quả

Bác sĩ sẽ xác định nguyên nhân và phương pháp điều trị dựa trên kết quả xét nghiệm của bạn:

• Kháng sinh được dùng để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn.
• Thuốc kháng virus được dùng để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu do virus.
• Thuốc kháng nấm được dùng để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu do nấm.

Loại kháng sinh được sử dụng tùy thuộc vào vị trí đường tiết niệu bị nhiễm trùng:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu dưới thường được điều trị bằng kháng sinh đường uống.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu trên thường cần kháng sinh tiêm truyền tĩnh mạch.

Khi đã được kê đơn kháng sinh, việc tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc là vô cùng quan trọng. Hãy chắc chắn rằng bạn uống đúng và đủ liều thuốc, ngay cả khi triệu chứng đã biến mất và bạn cảm thấy khỏe hơn. Nếu bạn ngưng thuốc sớm, nhiễm trùng có thể tái phát và sẽ khó điều trị hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhiễm trùng đường tiết niệu

Chế độ sinh hoạt:

• Đi tiểu ngay khi có nhu cầu, tránh nhịn tiểu.
• Giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ, rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm mỗi ngày, lau từ trước ra sau.
• Mặc đồ lót thoáng mát, thấm hút tốt.
• Không sử dụng xà phòng, dung dịch vệ sinh có chất tẩy mạnh.

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế đồ uống có chứa caffeine, rượu, nước ngọt có gas.
• Uống nhiều nước, ưu tiên uống nước lọc.
• Ăn thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo, cơm mềm, súp, rau luộc... giúp cơ thể hấp thu tốt.

Phương pháp phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu hiệu quả

Những thay đổi lối sống sau đây có thể giúp bạn phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Thực hành vệ sinh tốt: Thực hành vệ sinh tốt là một trong những cách tốt nhất giúp ngăn ngừa UTI. Luôn lau từ trước ra sau sau khi đi đại tiện để tránh điều này. Trong chu kỳ kinh nguyệt , bạn cũng nên thường xuyên thay đổi các sản phẩm vệ sinh phụ nữ, bao gồm băng vệ sinh và tampon. Bạn cũng nên tránh sử dụng bất kỳ chất khử mùi nào trên âm đạo.
• Uống nhiều nước: Uống thêm chất lỏng - đặc biệt là nước - mỗi ngày có thể giúp loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu.
• Thay đổi thói quen đi tiểu: Đi tiểu thường xuyên có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là nếu bạn thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiết niệu. cố gắng đi tiểu ngay trước và ngay sau khi quan hệ.
• Thay đổi biện pháp tránh thai: Bạn có thể có nguy cơ mắc UTI cao hơn nếu sử dụng màng ngăn để tránh thai.
• Thay đổi quần áo: Quần áo bó sát có thể tạo ra môi trường ẩm ướt, thúc đẩy vi khuẩn phát triển. Bạn có thể thử mặc quần áo rộng rãi và đồ lót cotton để ngăn độ ẩm tích tụ xung quanh niệu đạo.