Xuất huyết tiêu hóa: Nguyên nhân, triệu chứng và phân loại

Xuất huyết tiêu hóa có thể xảy ra ở bất kì đoạn nào của ống tiêu hóa, từ thực quản đến hậu môn, với nguyên nhân phổ biến như loét dạ dày, viêm thực quản hoặc giãn tĩnh mạch thực quản. Tình trạng xuất huyết tiêu hóa không chỉ gây mất máu nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng lớn đến chức năng tiêu hóa và sức khỏe tổng thể nếu không được can thiệp kịp thời.

Xuất huyết tiêu hóa là gì?

Xuất huyết tiêu hóa là hiện tượng máu thoát ra khỏi hệ tuần hoàn và đi vào lòng ống tiêu hóa. Máu có thể được đào thải ra ngoài cơ thể thông qua việc nôn ra máu, đi tiêu ra máu tươi hoặc phân có màu đen. Tình trạng này có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, tùy vào nguyên nhân mà cách xử trí và điều trị cũng sẽ không giống nhau. Một số trường hợp là xuất huyết tiêu hóa cấp, cần can thiệp y tế khẩn cấp để tránh ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng.

Phân loại và nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa

Tùy theo vị trí xảy ra chảy máu, xuất huyết tiêu hóa được chia thành hai nhóm chính là xuất huyết tiêu hóa trên và xuất huyết tiêu hóa dưới. Một số yếu tố chung có thể dẫn đến cả hai loại xuất huyết bao gồm:

• Rối loạn chức năng đông máu như giảm số lượng tiểu cầu, bệnh Hemophilia;
• Bệnh lý về gan làm suy giảm chức năng đông máu;
• Thiếu hụt vitamin K;
• Sử dụng thuốc chống đông máu;
• Bị sốt xuất huyết.

Xuất huyết tiêu hóa trên

Xuất huyết tiêu hóa trên (Upper Gastrointestinal Bleeding) là hiện tượng chảy máu xảy ra ở đoạn ống tiêu hóa từ thực quản đến phần trên của dây chằng Treitz. Tình trạng này thường biểu hiện cấp tính và có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm:

Xuất huyết do tổn thương dạ dày - tá tràng:

Một trong những nguyên nhân hàng đầu là giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, hậu quả của tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa thường gặp ở bệnh nhân xơ gan. Khi áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa tăng cao, các tĩnh mạch dưới niêm mạc thực quản sẽ giãn lớn và có nguy cơ vỡ, dẫn đến xuất huyết ồ ạt.
Ngoài ra, một số nguyên nhân khác bao gồm:

• Hội chứng Mallory-Weiss: Rách niêm mạc thực quản - dạ dày do nôn ói dữ dội, thường gặp sau các đợt say rượu hoặc nôn kéo dài.
• Viêm loét thực quản: Có thể do trào ngược dịch vị dạ dày, nhiễm nấm hoặc do thuốc gây kích ứng niêm mạc thực quản.

Xuất huyết do tổn thương dạ dày - tá tràng:

• Loét dạ dày: Các ổ loét thường khu trú ở bờ cong nhỏ, vùng tâm vị hoặc mặt sau dạ dày. Tỉ lệ chảy máu từ các ổ loét dạ dày dao động từ 15% đến 16%, phụ thuộc vào kích thước, vị trí và mức độ tổn thương mạch máu.
• Loét tá tràng: Mặc dù ít gặp hơn so với loét dạ dày, tuy nhiên nguy cơ chảy máu cao hơn, có thể lên tới 25%. Loét tá tràng thường xảy ra ở hành tá tràng và liên quan chặt chẽ đến nhiễm Helicobacter pylori hoặc việc sử dụng thuốc NSAIDs kéo dài.
• Các nguyên nhân khác: Ung thư dạ dày, polyp dạ dày hoặc tá tràng, tổn thương mạch máu hiếm gặp như dị dạng mạch (Dieulafoy lesion), u mạch...

Xuất huyết tiêu hóa dưới

Chảy máu tiêu hóa dưới là tình trạng xuất huyết xảy ra ở đoạn đường tiêu hóa bắt đầu từ phía dưới dây chằng Treitz (điểm nối giữa tá tràng và hỗng tràng) cho đến vùng hậu môn. Đây là một cấp cứu thường gặp trong lâm sàng tiêu hóa, với nguyên nhân có thể đến từ nhiều vị trí và bệnh lý khác nhau trong ruột non và đại tràng.

• Chảy máu ruột non: Ít gặp hơn, thường do: lao ruột, lồng ruột, khối u (như u mạch máu, carcinoid), hoặc viêm ruột hoại tử.
• Chảy máu đại tràng: Là nguyên nhân phổ biến nhất của xuất huyết tiêu hóa dưới, với nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, các bệnh viêm ruột mạn tính như viêm loét đại tràng và bệnh Crohn thường gây tổn thương niêm mạc dẫn đến chảy máu. Nhiễm trùng đại tràng do lỵ trực khuẩn hoặc amip cũng có thể gây viêm loét và xuất huyết. Ngoài ra, các nguyên nhân khác bao gồm chảy máu từ túi thừa đại tràng (thường nhiều và không kèm đau), ung thư đại trực tràng (gây chảy máu tiềm ẩn hoặc rõ rệt tùy giai đoạn), trĩ (chảy máu tươi sau đại tiện, thường không đau) và polyp đại tràng (có thể gây xuất huyết từng đợt).

Triệu chứng xuất huyết tiêu hóa là gì?

Trong trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên, các triệu chứng đặc trưng có thể kể đến như:

• Nôn ra máu: Máu có thể màu đỏ tươi, đen hoặc lẫn cục máu đông, đôi khi lẫn với thức ăn. Lượng máu thay đổi tùy nguyên nhân. Cần phân biệt với ho ra máu, chảy máu cam, hoặc ăn tiết canh.
• Đi ngoài phân đen: Phân có màu đen như bã cà phê, mùi khắm. Phân có thể loãng nếu chảy máu nhiều, hoặc đặc, dính nếu mất máu ít. Phải phân biệt với phân đen do dùng thuốc sắt hoặc bismuth.
• Dấu hiệu mất máu: Tùy mức độ mà có biểu hiện từ nhẹ (chóng mặt, đau đầu) đến nặng (choáng, da xanh, mạch nhanh, huyết áp tụt, hôn mê).
• Biểu hiện theo nguyên nhân: Xuất huyết do giãn tĩnh mạch thực quản thường kèm vàng da, tuần hoàn bàng hệ. Loét dạ dày gây đau thượng vị, ợ hơi, buồn nôn. Nếu do ung thư, có thể sụt cân, chán ăn, mệt mỏi kéo dài.

Khoảng 80% ca xuất huyết tiêu hóa trên có sốt. Đa số mất máu nhiều, cần xử trí sớm và xác định đúng nguyên nhân để điều trị hiệu quả.

Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa dưới như:

• Đi ngoài ra máu tươi: Máu có thể lẫn trong phân hoặc xuất hiện sau khi đi ngoài.
• Phân đen: Nếu máu lưu lại trong ruột lâu, phân có thể chuyển màu đen và có mùi đặc trưng. Trong một số trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên nặng, bệnh nhân cũng có thể đi ngoài ra máu đỏ. Khi không chắc chắn, bác sĩ có thể cần đặt sonde dạ dày để xác định nguồn máu.
• Biểu hiện mất máu: Tùy vào lượng máu mất, người bệnh có thể không có triệu chứng hoặc xuất hiện hoa mắt, chóng mặt, da xanh, ít tiểu, mạch nhanh, huyết áp thấp. Trường hợp nặng có thể dẫn đến vật vã, lơ mơ hoặc hôn mê.

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng nghiêm trọng có thể gây mất máu nhanh chóng và ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng như nôn ra máu, đi ngoài phân đen hay máu tươi, cùng với các dấu hiệu mất máu là vô cùng quan trọng để có biện pháp xử trí kịp thời. Nếu không được điều trị đúng cách, xuất huyết tiêu hóa có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, do đó, việc thăm khám và chẩn đoán chính xác từ các bác sĩ chuyên khoa là cần thiết để đảm bảo sức khỏe và tính mạng người bệnh.

Tiêm vắc xin thương hàn giúp bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ nhiễm khuẩn Salmonella typhi, nguyên nhân gây bệnh thương hàn, từ đó giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm và giúp duy trì sức khỏe ổn định. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và cơ sở vật chất hiện đại, đảm bảo quy trình tiêm chủng an toàn, nhanh chóng. Khi tiêm vắc xin tại đây, bạn sẽ nhận được sự chăm sóc tận tình và hỗ trợ miễn phí trong suốt quá trình tiêm. Hãy gọi ngay đến tổng đài miễn phí 18006928 của Tiêm chủng Long Châu để được hỗ trợ đặt lịch tiêm.